هشداری جدید برای سلامت مردان

زوال عقل یا دمانس، یکی از مهم‌ترین چالش‌های سلامت در جوامع در حال پیر شدن است. این اختلال که به تدریج عملکرد مغز را کاهش می‌دهد، تأثیر شدیدی بر کیفیت زندگی فرد و خانواده‌اش دارد. محققان سال‌هاست در تلاش هستند عوامل مؤثر در بروز این بیماری را شناسایی کنند تا بتوانند مسیر‌های پیشگیری یا درمان را هموار کنند. یکی از عوامل احتمالی که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده، نقش ژن‌های مرتبط با تنظیم آهن در بدن است.

در این زمینه، ژنی به نام HFE که مسئول تنظیم سطح آهن در بدن است، مورد توجه قرار گرفته است. یکی از انواع رایج این ژن، H ۶۳ D نام دارد که در میان مردم نسبتاً شایع است. در حالی که داشتن تنها یک نسخه از این ژن معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، برخی افراد دارای دو نسخه از آن هستند. همین تفاوت ژنتیکی، می‌تواند بر فرآیند‌های سلولی و عملکرد مغز اثر بگذارد. بررسی رابطه این ژن با زوال عقل می‌تواند به درک بهتر مکانیزم‌های بیماری کمک کند.

پژوهشگران از دانشگاه کرتین، دانشگاه موناش، دانشگاه ملبورن، بیمارستان سلطنتی کودکان، مؤسسه تحقیقات سلامت کودکان مرداک و بیمارستان فیونا استنلی همگی در استرالیا، تحقیقی مشترک در این باره انجام داده‌اند. آنها با استفاده از داده‌های مطالعاتی یکی از پروژه‌های بزرگ به نام ASPREE، بررسی کردند که آیا نوع خاصی از ژن HFE در بروز زوال عقل نقش دارد یا نه.

روش انجام این تحقیق مبتنی بر تحلیل داده‌های یک مطالعه گسترده بر روی بیش از ۱۹ هزار فرد سالمند در استرالیا و آمریکا بود. این داده‌ها ابتدا برای بررسی تأثیر آسپرین کم‌دوز بر سلامت سالمندان جمع‌آوری شده بودند، اما اکنون منبع ارزشمندی برای پژوهش‌های دیگر از جمله ژنتیک و پیری مغز شده‌اند.

پژوهشگران بررسی کردند که چه تعداد از افراد دارای یک یا دو نسخه از ژن H ۶۳ D هستند و روند ابتلای آنها به زوال عقل چگونه بوده است.

نتایج این بررسی‌ها نشان دادند مردانی که دارای دو نسخه از ژن H ۶۳ D بودند، بیش از دو برابر بیشتر از مردان عادی دچار زوال عقل می‌شدند. اما در زنان، چنین افزایشی دیده نشد.

نکته جالب‌تر آنکه بالا بودن سطح آهن خون، به‌تنهایی عامل اصلی این پدیده نبود، بلکه مسیر‌های دیگری در بدن، از جمله التهاب و آسیب سلولی ممکن است نقش داشته باشند.

پژوهشگران همچنین دریافتند که اگرچه این نوع ژنتیکی یا اصطلاحا واریانت، باعث افزایش آهن در بدن می‌شود، اما افزایش آهن خون به‌تنهایی با زوال عقل مرتبط نبود. این موضوع نشان می‌دهد که احتمالاً سازوکار‌های دیگری در مغز فعال می‌شوند که هنوز به‌درستی شناخته نشده‌اند. به همین دلیل، بررسی‌های بیشتر برای درک دقیق‌تر این مسیر‌ها اهمیت دارد.

اهمیت این یافته‌ها که در نشریه معتبر Neurology منتشر شده‌اند، در آن است که با شناسایی مردان دارای این ژن، می‌توان خطر ابتلای آنها را زودتر پیش‌بینی کرد و راه‌هایی برای پیشگیری طراحی کرد.

از آنجا که ژن HFE در بسیاری از کشور‌ها در آزمایش‌های روتین بررسی می‌شود، این امکان وجود دارد که بررسی دقیق‌تر آن در مردان، به‌عنوان ابزاری برای تشخیص زودهنگام زوال عقل استفاده شود.