به گزارش ایرنا، استان ایلام با تاریخ و فرهنگی کهن، در زمره مهم‌ترین قطب‌های صنایع دستی کشور به شمار می رود و هنر صنعتگران این دیار جلوه‌ای از اصالت و تمدن ایران زمین را به نمایش می‌گذارد.
صنایع دستی متنوع این استان شامل فرش بافی، گلیم نقش برجسته، نمدمالی، گیوه‌بافی، چیت‌بافی، سیاه‌چادر بافی، جاجیم‌بافی، سفالگری، عروسک‌سازی و چرم‌دوزی است که بیشتر توسط روستاییان و عشایر منطقه و با استفاده از مواد اولیه طبیعی تولید می‌شود.
این محصول ها، افزون بر زیبایی و ارزش فرهنگی، نقشی تعیین‌کننده در معیشت خانواده‌های محلی دارند و چرخ اقتصاد بسیاری از آنان را می‌چرخانند، اما با وجود غنای ایلام در حوزه صنایع دستی، این استان هنوز نتوانسته جایگاه شایسته‌ای در بازارهای داخلی و خارجی به دست آورد.
وابستگی به فروش محصول در ایام خاص، نبود زیرساخت‌های مناسب برای ایجاد نمایشگاه دائمی و مشکلات بازاریابی، از جمله موانع اصلی در این بخش به شمار می رود و این در حالی است که نزدیکی ایلام به استان‌های مرزی عراق مانند میسان، دیاله و واسط، زمینه مناسبی برای توسعه صادرات صنایع دستی به کشورهای همسایه فراهم کرده است.
مسئولان استانی معتقدند پیوند مؤثر ایلام با عراق فرصتی مغتنم برای معرفی هنرهای دستی و سوغات محلی استان است، اما بهره‌برداری از این روابط نیازمند برنامه‌ریزی، حمایت و توسعه زیرساخت‌های صادراتی است.
یکی از راهکارهای اساسی برای رونق صنایع دستی ایلام، ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در شهرستان‌های مختلف استان است، چنین نمایشگاه‌هایی نه تنها بستری مداوم برای عرضه و فروش محصولات فراهم می‌کند، بلکه به معرفی این ظرفیت‌ها در کشور نیز کمک می‌کند.
کارشناسان تأکید دارند که عرضه صنایع دستی نباید محدود به ایام خاصی مانند نوروز باشد و باید شرایطی فراهم شود تا این محصولات در طول سال در دسترس گردشگران و بازارهای داخلی و خارجی قرار گیرد.
صنایع دستی ایلام با طرح‌ها و نقش‌های اصیل خود، بازتاب‌دهنده فرهنگ و تمدن این دیار است و به دلیل استفاده از مواد طبیعی، جذابیت زیادی برای گردشگران و بازارهای صادراتی دارد؛ قالی‌بافی و گلیم نقش برجسته به‌عنوان محصولات شاخص، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند و سفالگری و گیوه‌بافی نیز جایگاه ویژه‌ای در هنرهای سنتی این منطقه دارند.
استان ایلام با برخورداری از ظرفیت‌های بی‌نظیر در حوزه صنایع دستی، افزون بر سهم اقتصادی، شناسنامه‌ای فرهنگی برای معرفی ایران به جهان است و شتاب‌دهی به روند صادرات این محصولات، ایجاد زیرساخت‌های فروش دائمی و حمایت از هنرمندان محلی، گامی حیاتی برای شکوفایی بیشتر صنایع دستی این استان خواهد بود.
فعالیت ۳۳ رشته صنایع دستی در ایلام
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در این باره توضیح داد که ۲۰ هزار صنعتگر در استان شناسایی شده که در ۳۳ رشته صنایع دستی و در ۱۵۰ کارگاه فعالیت دارند.
«فرزاد شریفی» با اشاره به پیشرفت‌های چشمگیر استان در بخش صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی، اظهار کرد: استان ایلام به‌عنوان پدیده نوظهور گردشگری در کشور مطرح و شناخته شده است.
وی افزود: در سال‌های اخیر اقدام های قابل توجهی در حوزه صنایع دستی انجام شده است و نمایشگاه‌های صنایع دستی استان در خارج از کشور برای فروش محصولات برگزار شده‌اند.
بیمه صنعتگران؛ چالشی اساسی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام با اشاره به مشکلات صنعتگران حوزه صنایع دستی گفت که بیمه تأمین اجتماعی مهم‌ترین چالش این بخش است و تلاش‌ها برای رفع این مشکل با همکاری سازمان تأمین اجتماعی ادامه دارد.
شریفی از دریافت نشان جغرافیایی چاقوسازی (بوگده) به نام شهرستان ملکشاهی خبر داد و بیان کرد: چاقوسازی از هنرهای بومی و قدیمی این منطقه محسوب می‌شود و پیشینه ای بیش از چند صد سال دارد.
وی تصریح کرد که صنعت چاقوسازی که ریشه در دوران استفاده از سلاح سرد دارد، ابتدا به‌عنوان ضرورت زندگی پایه‌گذاری شد و بعدها در قالب یک هنر و صنعت گسترش یافت.
شریفی یادآور شد: بوگده‌سازی که از مواد خاصی مانند فنر خودرو، کنز بلبرینگ ماشین سنگین برای بدنه و شاخ یا استخوان حیوانات برای دسته استفاده می‌شود، از کیفیت و مقاومت بالایی برخوردار است و شکل منحصر به‌فرد این چاقو، خاص منطقه ملکشاهی است و همه مراحل ساخت آن بدون استفاده از ابزار صنعتی، به‌شکل سنتی و دستی انجام می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی ایلام افزود: چاقوسازی یا بوگده‌سازی یکی از ظرفیت‌های بزرگ صنایع دستی استان به شمار می‌رود و این هنر-صنعت در نوع خود بی‌نظیر است.
وی افزود که اکنون در کنار سایر صنایع دستی ایلام، در قراردادهای صادراتی با چند کشور خارجی روند فروش محصولات در بازارهای بین‌المللی آغاز شده است.
فروش ۹۰ میلیارد ریالی صنایع دستی ایلام
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایلام اعلام کرد که حدود ۹۰ میلیارد ریال محصولات صنایع دستی و سوغات محلی در نمایشگاه‌های نوروزی استان به فروش رفته است.
شریفی اظهار کرد این میزان فروش در بازه زمانی ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ در نمایشگاه‌های صنایع دستی و سوغات محلی مناطق مختلف استان انجام شده است.
وی افزود در ایام نوروز امسال نمایشگاه‌های صنایع دستی و سوغات محلی در شش شهرستان ایلام، بدره، دره شهر، آبدانان، دهلران و مهران دایر شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام یادآور شد این نمایشگاه‌ها شامل ۱۲۰ غرفه با حضور صنعتگران و هنرمندان بر پا شد.
شریفی بیان کرد در این نمایشگاه‌ها آثاری چون محصولات چرمی، حصیر، گوهر و سنگ‌های تزئینی و قیمتی، البسه محلی، گیوه، قالیچه، گلیم و گلیم نقش‌برجسته و… در معرض دید و فروش گردشگران و مسافران نوروزی قرار گرفت.
ضرورت ایجاد نمایشگاه‌های صنایع دستی ایلام در عراق
با توجه به ۴۳۰ کیلومتر مرز مشترک ایلام با عراق، نمایشگاه‌های صنایع دستی استان در سال‌های اخیر چندین بار در شهرهای مختلف عراق برگزار شده که این نمایشگاه‌ها فرصتی مناسب برای معرفی آثار هنرمندان ایلام و توسعه بازارهای صادراتی فراهم کرده است.
مرز بین‌المللی مهران یکی از پرکاربردترین ورودی‌ها برای گردشگران خارجی عراقی است که به‌طور قابل‌توجهی به افزایش تعداد گردشگران خارجی استان منجر شده است و این روند می‌تواند زمینه‌ساز رونق اقتصادی در حوزه صنایع دستی باشد؛ حوزه‌ای که با تولیدات خاص و اصیل خود، مورد استقبال بازارهای داخلی و خارجی قرار گرفته است.
صادرات به کشورهای اروپایی؛ فرصتی ویژه
محصولات صنایع دستی ایلام به دلیل کیفیت بالا و زیبایی خاص، اکنون به سفارش کشورهای اروپایی تولید و صادر می‌شود، البته استعداد و هنر صنعتگران ایلامی نیاز به ظرفیت‌سازی و تقویت دارد تا بتواند دامنه فعالیت خود را گسترش دهد و برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی یکی از بهترین راه‌ها برای معرفی آثار و جذب مشتریان جدید برای هنر ایلامی است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام، با اشاره به ورود گردشگران عراقی به ایلام از طریق مرز بین‌المللی مهران، گفت: تعداد گردشگران عراقی که در طول سال وارد استان می‌شوند بسیار قابل‌توجه است و بخشی از این گردشگران در استان مستقر شده و اقامت می‌کنند.
شریفی افزود: در سال ۱۴۰۳، استان ایلام میزبان ۴۵ تور گردشگری خارجی بوده است که در استان اقامت گزیده‌اند.
وی با بیان اینکه تدابیر لازم برای ماندگاری گردشگران عراقی با همکاری دستگاه‌های مرتبط اندیشیده شده است، اظهار کرد: بخشی از گردشگران عراقی برای خرید صنایع دستی به بازارهای استان مراجعه می‌کنند که همین موضوع نشان‌دهنده تأثیر توسعه بازارهای صنایع دستی در جذب بیشتر گردشگران به استان است.
نمایشگاه‌های صنایع دستی ایلام در عراق و کشورهای دیگر، نه‌تنها فرصتی برای ارائه هنر صنعتگران استان فراهم می‌کند، بلکه اقتصاد محلی را نیز ارتقا خواهد داد، حضور گردشگران خارجی، به‌ویژه عراقی‌ها، در استان ایلام تأثیر مستقیمی در رونق صنایع دستی و افزایش درآمد هنرمندان دارد و استمرار این روند، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و همکاری گسترده‌تر میان دستگاه‌های مرتبط است.
برپایی نمایشگاه صنایع دستی در ایام اربعین
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایلام گفت که سال گذشته با برپایی ۱۵۰ غرفه صنایع دستی و سوغات محلی در ایام اربعین، صنعتگران ایلامی از محل فروش محصولات خود ۵۱ میلیارد و ۳۲۰ میلیون ریال درآمد از طریق محصولات متنوعی شامل چرم، زیورآلات سنگی، سبد و کیف حصیری، گلیم، نمد، شیرینی‌ها و مواد غذایی محلی کسب کردند.
شریفی اعلام کرد که امسال نیز غرفه‌های اطلاع‌رسانی گردشگری و نمایشگاه‌های صنایع دستی برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری و عرضه محصولات بومی و محلی در شهرستان‌های محل تردد زائران بر پا خواهد شد.
وی افزود: همچنین غرفه‌هایی در پایانه مرزی مهران و مسیر زائران، با پخش فیلم‌ها و کلیپ‌های معرفی استان، توزیع اقلام تبلیغاتی و اپلیکیشن «ایلام بلد»، به معرفی ایلام و ارائه راهنمایی به زائران می‌پردازد.
شریفی هدف از برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی در مسیر زائران، معرفی و عرضه محصولات بومی استان و استفاده از فرصت حضور زائران اربعین برای ترویج صنایع دستی و سوغات محلی عنوان کرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی تاکید کرد: مردم ایلام با پیشینه فرهنگی بالا و مهمان‌نوازی معروف خود، همواره آماده پذیرایی از زائران هستند و تردد زائران اربعین فرصت مناسبی برای معرفی میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و جاذبه‌های گردشگری استان فراهم می‌کند.
فرصت‌های صادرات صنایع دستی به کشور عراق
نماینده مردم شهرستان‌های آبدانان، بدره، دهلران و دره‌شهر در مجلس شورای اسلامی با اشاره به هم‌مرز بودن استان ایلام با کشور عراق، از این فرصت به‌عنوان ظرفیتی ارزشمند برای معرفی و صادرات صنایع دستی بومی و محلی استان یاد کرد و بر ضرورت حمایت بیشتر از صنعتگران این حوزه تاکید کرد.
«اسدالله چراغی» بیان کرد: توسعه صنایع دستی افزون بر تقویت گردشگری منطقه، زمینه‌ساز درآمدزایی و رونق اقتصادی برای فعالان این حوزه خواهد بود و همچنین ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی در شهرستان‌های جنوب استان ایلام از جمله دهلران، آبدانان، بدره و دره‌شهر می‌تواند موجب رونق کسب‌وکار و شکوفایی اقتصادی این مناطق شود.
وی از مسئولان خواست شرایطی را برای صادرات تولیدات صنایع دستی به کشور عراق فراهم کنند و حمایت جدی‌تر از صنعتگران این حوزه را جزو اولویت‌های کاری خود قرار دهند.
نقش اربعین در معرفی صنایع دستی ایلام
نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه ایلام نیز اربعین را فرصتی ارزنده برای برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی و سوغات محلی دانست.
حجت‌الاسلام والمسلمین «اله‌نور کریمی‌تبار» از مسئولان ستاد اربعین و صنعتگران استان خواست در کنار ایستگاه‌های صلواتی، هنر صنایع دستی استان را به زائران اربعین عرضه کنند.
وی تاکید کرد که کیفیت بالا و قیمت مناسب صنایع دستی استان، سبب جذب مشتریانی از داخل و خارج کشور شده و صادرات این محصولات می‌تواند منبعی برای ارزآوری و اشتغال‌زایی باشد.
امام جمعه ایلام همچنین بر ضرورت کارهای تبلیغی و توسعه این حوزه تاکید کرد و این اقدامات را عاملی برای اشتغال‌زایی خانگی و پایدار دانست.
حجت الاسلام کریمی‌تبار خواستار جلوگیری از صدور مواد خام مانند چرم و خاک سفال فرآوری‌نشده به خارج از استان شد و اظهار کرد: با ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری در داخل استان، می‌توان افزون بر کاهش هزینه تولید، زنجیره ارزش تولید صنایع دستی را تکمیل کرد.
ضرورت استفاده بهینه از بازارچه‌های دائمی صنایع دستی
بازارچه‌های دائمی صنایع دستی استان ایلام، ظرفیتی مهم برای شکوفایی اقتصادی این حوزه محسوب می‌شود، شغل‌های مرتبط با صنایع دستی می‌توانند به‌عنوان منبع درآمد پایدار برای خانوارها نقش‌آفرینی کنند؛ به‌شرط آنکه کیفیت تولید، اصول بازاریابی حرفه‌ای و نحوه فروش محصولات به درستی مدنظر قرار گیرد.
فعالیت موثر در بستر فضای مجازی برای معرفی و فروش محصولات، توجه به ذائقه و نیاز مشتریان و همچنین ارتقای کیفیت و بسته‌بندی کالاها، از جمله مواردی است که باید توسط تولیدکنندگان و هنرمندان این حوزه برای توسعه بازارهای داخلی و خارجی رعایت شود.
اقدامات و اولویت‌ها در توسعه صنایع دستی
لازم است مسئولان صنایع دستی، اولویت را بر آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد انگیزه در تولیدکنندگان برای عرضه محصولات مشتری‌پسند قرار دهند، چرا که با بهره‌گیری از دانش بومی و محلی و ترکیب انواع هنرها، می‌توان تولیداتی خلق کرد که علاوه بر زیبایی، بازارهای بین‌المللی را نیز جذب کرده و ارزآوری مطلوبی برای کشور داشته باشند.
همچنین به عقیده کارشناسان، برندسازی در صنایع دستی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای ارتقای کیفیت و افزایش رونق فروش این محصولات است. در زمان حاضر، واردات قاچاق صنایع دستی از کشورهایی همچون چین و هند، آسیب جدی به تولیدات داخلی وارد کرده است؛ چراکه این کالاها با قیمت‌های پایین‌تر در بازار عرضه شده و توان رقابت محصولات ایرانی را کاهش داده‌اند.
راهکارهای توسعه صنایع دستی و گردشگری ایلام
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای توسعه صنایع دستی در استان ایلام، با اقدام هایی از جمله راه‌اندازی بانک اطلاعات جامع صنایع دستی با تمرکز بر فعالیت‌های مرتبط در یک ساختار منسجم، به هماهنگی تصمیم‌گیری‌ها برای ارتقای این حوزه، تدوین استاندارد مواد اولیه و حفظ اصالت‌های بومی آن برای افزایش کیفیت محصولات، حمایت از کارگاه‌های تولیدی و اعطای تسهیلات مالی و ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی، افزایش پوشش بیمه برای صنعتگران و کارگران این حوزه همراه با تضمین امنیت اقتصادی می توان گام های بزرگی برداشت.
صنایع دستی، نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی است که افزون بر حفظ میراث فرهنگی، می‌تواند به ایجاد اشتغال پایدار و رشد اقتصادی کمک کند، یکی از اقدامات ضروری در این زمینه، تغییر نگرش نسل جوان و تشویق آنها به فراگیری این هنرهای سنتی است.
حمایت مسئولان از هنرمندان و صنعتگران ایلامی از طریق ایجاد روش‌های کاربردی و اقتصادی، موجب احیای این میراث گران‌بها خواهد شد.
امید می‌رود مسئولان با حمایت بیشتر از هنرمندان و صنعتگران ایلامی، زمینه را برای رشد و توسعه صنایع دستی این استان فراهم کنند.
راه‌اندازی بازارچه‌های دائمی به‌خصوص در مناطق پرتردد، دسترسی آسان مردم به محصولات صنایع دستی و رونق گردشگری استان ایلام را به دنبال خواهد داشت.
