به گزارش خبرنگار ایرنا، "وضعیت شاخص‌های سلامت در کردستان نگران کننده و سطح سواد سلامت مردم استان پایین‌تر از میانگین کشوری است" این مطلبی بود که چندی قبل معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان بیان کرد.
به گفته فرزام بیدارپور، عواملی نظیر کم‌تحرکی، مصرف بالای نمک و کمبود سبزیجات، منجر به شیوع بیشتر برخی بیماری‌ها از جمله چاقی و فشار خون در میان مردم استان در مقایسه با میانگین کشوری شده است.
وی عقیده دارد که پایین بودن سواد سلامت مردم کردستان بی ارتباط با سبک زندگی آنان نیست.
شاید تصور شود که آب و هوای عالی و طبیعت بکر و زیبای کردستان، مردم این استان را به گشت و گذار و قدم زدن و پیاده‌روی در طبیعت ترغیب می کند ولی آنگونه که معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، اظهار کرده، اینطور نیست.
بیدارپور با استناد به مطالعات کشوری، به وضعیت نامطلوب تحرک فیزیکی در استان اشاره کرد و گفت: با وجود کوهستانی بودن منطقه و فرصت‌های موجود برای فعالیت بدنی، متاسفانه میزان تحرک فیزیکی مردم ما نسبت به میانگین کشوری پایین‌تر است.
وی یکی دیگر از تهدیدهای سلامت مردم کردستان را مصرف بالای نمک برشمرد و گفت: در حالی که استاندارد مصرف نمک روزانه ۵ تا ۶ گرم است، کردستان بالاترین رتبه مصرف نمک در کشور را دارد و میزان مصرف به بیش از ۱۲ گرم در روز می‌رسد.
همین شیوه های نادرست در تغذیه و رفتارهای سلامت باعث شده تا حدود ۵۶ درصد افراد بالای ۱۸ سال در استان چاق باشند؛ در حالی که میانگین کشوری در این زمینه ۵۲ درصد است.
شیوه های نادرست در تغذیه و رفتارهای سلامت باعث شده تا حدود ۵۶ درصد افراد بالای ۱۸ سال در استان کردستان چاق باشند؛ در حالی که میانگین کشوری در این زمینه ۵۲ درصد است.
سواد سلامت چیست؟
سواد سلامت به معنای توانایی افراد در دسترسی به اطلاعات مرتبط با سلامت، درک این اطلاعات و به کارگیری آنها در راستای حفظ و ارتقای سلامت خود و اتخاذ تصمیمات آگاهانه در این زمینه است.
این تعریفی است که رئیس گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی کردستان از سواد سلامت دارد.
حسن محمودی افزود: جامعه سالم نیازمند افرادی برخوردار از دانش کافی در زمینه سلامت و توانایی به کارگیری این اطلاعات در راستای بهبود سبک زندگی و پیشگیری از بیماری‌هاست.
وی اظهار کرد: برای دستیابی به جامعه سالم، لازم است تعریفی جامع از آن داشته باشیم که رفتارهای سالم و سبک زندگی سالم را که منجر به شکل‌گیری جامعه‌ای سلامت‌محور می‌شود، در برگیرد.
به گفته رئیس گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، رکن اساسی یک جامعه سالم، برخورداری افراد آن جامعه از سطح قابل قبولی از سواد سلامت است.
محمودی افزود: جامعه‌ای که تک تک افراد آن از این سطح از سواد سلامت برخوردار باشند، قطعا به سمت سلامت حرکت خواهد کرد.
رئیس گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی کردستان با اشاره به ارتباط میان سواد سلامت و بیماری‌های مزمن، گفت: در جوامعی که بیماری‌های مزمن از قبیل پرفشاری خون، بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سرطان و کم‌تحرکی شایع است، سطح سواد سلامت افراد به میزان کافی نیست و لازم است در این زمینه تلاش بیشتری صورت گیرد.
بیشتر بخوانید
بروز سرطان در کردستان بیشتر از متوسط کشوری است
در جوامعی که بیماری‌های مزمن از قبیل پرفشاری خون، بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سرطان و کم‌تحرکی شایع است، سطح سواد سلامت افراد به میزان کافی نیست و لازم است در این زمینه تلاش بیشتری صورت گیرد.
محمودی در خصوص راهکارهای ارتقای سواد سلامت در جامعه اظهار کرد: افرادی که به مراکز جامع خدمات سلامت مراجعه می‌کنند، باید بتوانند در این مراکز اطلاعات مرتبط با سلامت خود، به ویژه در زمینه بیماری‌های مزمن را به طور کامل و قابل فهم دریافت کنند تا این امر به بهبود سطح سواد سلامت آنها کمک کند.
وی بر نقش حیاتی مراکز بهداشتی و درمانی در ارائه اطلاعات صحیح و قابل دسترس به عموم مردم تاکید کرد و ارتقای سواد سلامت را گامی اساسی در راستای پیشگیری از بیماری‌ها و دستیابی به جامعه‌ای سالم‌تر در استان کردستان دانست.
نقش حیاتی سواد سلامت مادران در سلامت خانواده و جامعه
سواد سلامت مادران به عنوان یک مهارت اجتماعی و شناختی، نه تنها تضمینی برای انجام مراقبت‌های دوران بارداری و پیامدهای موفقیت‌آمیز در این دوران است، بلکه با ابعاد مختلف خود از جمله کسب، پردازش، فهم و اجرای دانش و اطلاعات سلامت به دست آمده، نقش بسیار مهمی را در سلامت خانواده ایفا می‌کند؛ این را مدیر گروه جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس در دانشگاه علوم پزشکی کردستان گفت.
موضوعی که از دیرباز هم وجود داشته و حتی زمانی که چیزی به عنوان بهداشت و سلامت جایگاهی در جوامع نداشت، مردان به دنبال یافتن همسرانی قوی و سالم بودند تا فرزندانی سالم داشته باشند.
اردشیر رحیم زاده اظهار کرد: در سال‌های اخیر، نقش سواد سلامت به عنوان یک مهارت مهم در تصمیم‌گیری مناسب بهداشتی در موقعیت‌های دشوار پیش رو، کاملا مسجل شده است.
وی افزود: نقش حیاتی سواد سلامت مادران در سلامت خانواده شامل آگاهی از مسائل بهداشتی، سلامت جنسی، تغذیه، سلامت روان و مدیریت استرس است.
مدیر گروه جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس در دانشگاه علوم پزشکی کردستان، اضافه کرد: افزایش سواد سلامت مادران به سلامت جسمی و روانی کودک و خانواده کمک می‌کند و در نهایت منجر به ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر می‌شود.
افزایش سواد سلامت مادران به سلامت جسمی و روانی کودک و خانواده کمک می‌کند و در نهایت منجر به ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر می‌شود.
به گفته رحیم‌زاده، مادرانی که از سواد سلامت بالایی برخوردارند، فرزندانی سالم‌تر و توانمندتری پرورش می‌دهند که این امر بر سلامت کل جامعه تأثیرگذار است.
وی به خدمات ارائه شده به مادران در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی، خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت اشاره کرد و گفت: مراقبت و مشاوره پیش از بارداری، مراقبت‌های دوران بارداری و پس از زایمان، آموزش در کلاس آمادگی برای زایمان، آموزش بهداشت فردی در بارداری، ارزیابی و حمایت‌های روانی، بررسی و معاینات سلامت دهان و دندان، ارائه مراقبت‌های خاص در بارداری‌های نیازمند مراقبت و توجه ویژه، ارزیابی و مشاوره تغذیه و ارائه رایگان مکمل‌های دارویی ارائه شده است.
مدیر گروه جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس در دانشگاه علوم پزشکی کردستان، مراقبت‌های دوره‌ای و پایش رشد و تکامل، ارزیابی تغذیه، سنجش سلامت حواس، بهداشت دهان و دندان، غربالگری تکامل، غربالگری بیماری‌های مادرزادی، واکسیناسیون و تامین مکمل‌های دارویی را از خدمات جامع سلامت شهری روستایی و خانه های بهداشت و پایگاه‌های سلامت به کودکان عنوان کرد.
عوامل موثر بر سواد سلامت
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و مدیریت بحران از دانشگاه علوم پزشکی کردستان هم در گزارشی به بررسی جامع عوامل موثر بر سواد سلامت پرداخته و ناتوانی افراد در دسترسی، درک، تحلیل و استفاده از اطلاعات سلامت را چالشی جدی با پیامدهای فردی و اجتماعی عمیق عنوان کرده است.
ارسلان احمدی، سواد سلامت پایین را منجر به افزایش بار بیماری‌ها و حتی کاهش اثربخشی برنامه‌های پیشگیری و تشدید بیماری‌های مزمن عنوان کرد.
وی به چند دسته اصلی از علل ایجاد اشکال در سواد سلامت اشاره کرد و گفت: عوامل فردی و آموزشی، شامل سطح پایین تحصیلات، محدودیت‌های زبانی، مشکلات شناختی و افزایش سن از جمله موانع فردی در درک اطلاعات پیچیده سلامت به شمار می‌روند.
عوامل فردی و آموزشی، شامل سطح پایین تحصیلات، محدودیت‌های زبانی، مشکلات شناختی و افزایش سن از جمله موانع فردی در درک اطلاعات پیچیده سلامت به شمار می‌روند.
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و مدیریت بحران از دانشگاه علوم پزشکی کردستان، افزود: عوامل فرهنگی-اجتماعی از جمله باورهای سنتی و تابوها، انگ و شرمساری ناشی از برخی بیماری‌ها و نابرابری‌های جنسیتی نیز می‌توانند مانع از دسترسی و استفاده صحیح از اطلاعات سلامت شوند.
چالش‌های فناوری و اطلاعاتی سومین عاملی بود که احمدی به آن اشاره کرد و گفت: سواد دیجیتال پایین، گسترش اطلاعات نادرست در فضای مجازی و عدم دسترسی به منابع معتبر، استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه سلامت را با مشکل مواجه کرده است.
وی به عوامل اقتصادی نیز اشاره داشت و ادامه داد: فقر و اولویت‌های معیشتی و هزینه‌های بالای آموزش سلامت، دسترسی به اطلاعات و خدمات مرتبط را برای اقشار کم‌درآمد محدود می‌کند.
نقش محوری فرهنگ، هنر و رسانه در ارتقای سلامت
هرجا که نیاز به فرهنگ سازی باشد، پای رسانه هم در میان است؛ اما شاخص های پایین در برخی موضوعات یا نشان دهنده کم رغبتی مسئولان درباره اطلاع رسانی و کمک گرفتن از رسانه هاست و یا اینکه رسانه ها آنچنان که باید به دنبال ارتقای رفتارهای اجتماعی درست نیستند و دچار روزمرگی شده اند.( این هم یک سوزن به خودمان)
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی کردستان با اشاره به جایگاه فرهنگ، هنر و رسانه در جامعه مدرن، اظهار کرد: این سه حوزه، ابزاری قدرتمند برای شکل‌دهی به افکار عمومی، ترویج سبک زندگی سالم و افزایش آگاهی جامعه نسبت به مسائل بهداشتی هستند و دانشگاه علوم پزشکی کردستان، نقش فعالان این حوزه‌ها را در تحقق اهداف سلامت جامعه، بسیار حائز اهمیت می‌داند.
مصطفی فرامرزی افزود: فرهنگ، به عنوان نظام ارزشی، باورها و الگوهای رفتاری حاکم بر یک جامعه، تاثیر عمیقی بر سلامت افراد دارد؛ فرهنگ‌های سالم، با ترویج ارزش‌هایی چون مسئولیت‌پذیری، مشارکت اجتماعی، حمایت متقابل و سبک زندگی فعال، به ارتقای سلامت روانی و اجتماعی افراد کمک می‌کنند.
وی ادامه داد: در مقابل، فرهنگ‌های ناسالم، با ترویج رفتارهای پرخطر، انزواطلبی و بی‌تفاوتی اجتماعی، می‌توانند سلامت افراد را به مخاطره اندازند.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی کردستان از هنر، به عنوان ابزاری برای بیان احساسات، انتقال پیام‌ها و ایجاد ارتباط بین افراد نام برد که می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت روانی و عاطفی داشته باشد.
فرامرزی افزود: فعالیت‌های هنری، مانند نقاشی، موسیقی، نمایش و ادبیات، می‌توانند به کاهش استرس، افزایش خودآگاهی، تقویت خلاقیت و بهبود روابط بین فردی کمک کنند.
وی ادامه داد: هنر درمانی، به عنوان یک رویکرد درمانی مکمل، در بهبود برخی از اختلالات روانی و جسمی نیز کاربرد دارد.
به گفته مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی کردستان، رسانه‌ها، به عنوان ابزاری برای انتقال اطلاعات و شکل‌دهی به افکار عمومی، نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای سواد سلامت جامعه دارند.
وی افزود: رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اطلاعات دقیق و قابل اعتماد در مورد مسائل بهداشتی، از شیوع بیماری‌ها پیشگیری کرده، سبک زندگی سالم را ترویج داده و آگاهی جامعه نسبت به حقوق و مسئولیت‌های خود در حوزه سلامت را افزایش دهند؛ با این حال، رسانه‌ها نیز می‌توانند با انتشار اطلاعات نادرست، تبلیغات گمراه‌کننده و ترویج الگوهای رفتاری نامناسب، به سلامت جامعه آسیب برسانند.
رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اطلاعات دقیق و قابل اعتماد در مورد مسائل بهداشتی، از شیوع بیماری‌ها پیشگیری کرده، سبک زندگی سالم را ترویج داده و آگاهی جامعه نسبت به حقوق و مسئولیت‌های خود در حوزه سلامت را افزایش دهند.
فرامرزی با تاکید بر ضرورت هم‌افزایی میان این حوزه‌ها برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های آنها در ارتقای سلامت جامعه، گفت: دانشگاه‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی، نهادهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ها باید با ایجاد شبکه‌های ارتباطی و همکاری، برنامه‌های مشترک و موثری را در این زمینه طراحی و اجرا کنند.
وی ادامه داد: توسعه برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی با استفاده از ظرفیت‌های هنر و رسانه، حمایت از تولید و انتشار محتوای فرهنگی و هنری با موضوع سلامت، ایجاد فضاهای فرهنگی و هنری مناسب برای ارتقای سلامت روانی و اجتماعی و تقویت همکاری میان رسانه‌ها و حوزه سلامت برای انتشار دقیق و مسئولانه اطلاعات، از جمله راهکارهای پیشنهادی در این زمینه است.
بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت، ارتقای سواد سلامت نقش مهمی در کاهش بار بیماری‌ها و برقراری عدالت در دسترسی به خدمات سلامت دارد.
براساس آخرین سرشماری، استان کردستان بیش از یک میلیون و ۶۰۳ هزار نفر جمعیت دارد.
