همشهری آنلاین: جشنواره بین‌المللی فیلم 100، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی کشور، به عنوان سکویی برای عرضه و ارزیابی فیلم‌های کوتاه در سطح جهانی شناخته می‌شود. این جشنواره، با تمرکز بر فیلم‌های کوتاه، به عنوان یکی از مهم‌ترین فستیوال‌های سینمایی ایران، هر ساله آثار هنری برجسته داخلی و خارجی را به نمایش می‌گذارد. یکی از نکات برجسته این جشنواره، تمرکز ویژه بر فیلم‌های 100 ثانیه‌ای است که در نوع خود، اثری متفاوت را به سینمای ایران و جهان معرفی می‌کند. این جشنواره، با هدف معرفی و حمایت از فیلم‌های کوتاه داخلی، فرصتی برای دیده شدن آثار هنری و ارتباط با مخاطبان و هنرمندان فراهم می‌آورد. مهدی جعفری، کارگردان و فیلم‌بردار سینمای ایران، که در کارنامه‌اش جوایز متعدد داخلی و بین‌المللی به چشم می‌خورد، در حاشیه این رویداد نکات مهمی در خصوص فیلم کوتاه و جایگاه آن در سینمای ایران مطرح کرد.
جایگاه ویژه فیلم کوتاه در سینمای ایران
به گفته مهدی جعفری، کارگردان و فیلم‌بردار سینمای ایران، ، سینمای کوتاه در ایران نه تنها از نظر کیفیت، بلکه از لحاظ توجه و استقبال عمومی، در سطح بسیار بالایی قرار دارد.
جعفری گفت: «فیلم کوتاه در ایران یک پدیده استثنائی به شمار می‌رود. در کشور ما، این عرصه همیشه با دقت و توجه خاصی همراه بوده و به نظر من می‌توانیم به جرئت بگوییم که ایران یکی از مدعیان اصلی در زمینه فیلم کوتاه در سطح جهانی است. ما جشنواره‌های معتبری نظیر جشنواره فیلم کوتاه تهران داریم که در سطح بین‌المللی شناخته شده است و همچنین شاهد حضور حجم گسترده‌ای از علاقه‌مندان به این نوع سینما هستیم.»
جعفری که خود سال‌هاست در این عرصه فعال است، با اشاره به اینکه بسیاری از علاقه‌مندان به فیلم‌سازی کوتاه در نهایت مسیر خود را به سینمای حرفه‌ای باز می‌کنند، به نقطه قوت دیگری در سینمای کوتاه ایران اشاره کرد: «میزان استقبال و علاقه به فیلم کوتاه در ایران، به ویژه در سال‌های اخیر، به حدی است که علاقه‌مندان نیز به سمت این عرصه می‌آیند. جالب اینجاست که برخلاف این که بسیاری از فیلم‌سازان کوتاه برای باز کردن مسیر خود، به سینمای بلند می‌روند، گروه زیادی از هنرمندان به شدت به همین حوزه علاقه دارند و ترجیح می‌دهند در دنیای فیلم کوتاه بمانند. از انیمیشن و مستند گرفته تا فیلم‌های داستانی و حتی فیلم‌های ۱۰۰ ثانیه‌ای که خود به یک جشنواره بزرگ تبدیل شده‌اند، این تنوع باعث شده که سینمای کوتاه در ایران با شکوهی خاص ادامه یابد.»
جعفری با اشاره به تحولات سینمای ایران در طول دهه‌های اخیر، تأکید کرد که سینمای کوتاه هیچ‌گاه دچار افت و تنزل نشده است: «ما در ادوار مختلف سینمایی شاهد افت‌هایی در سینمای بلند ایران بوده‌ایم، به ویژه سینمای اجتماعی که روزگاری در فستیوال‌ها حضور چشمگیری داشت، اما اکنون کمتر حرفی برای گفتن دارد. اما جالب اینجاست که هیچ‌گاه فیلم کوتاه دچار چنین رکود و افتی نشده است و حتی در بسیاری از جنبه‌ها، به ویژه جنبه‌های تکنیکی و اجرایی، فیلم‌سازان کوتاه ایران همواره پیشرو و پیشتاز بوده‌اند.»
چالش‌های فیلمنامه‌نویسی در سینمای ایران
این کارگردان که در 18 اردیبهشت کارگاه آموزشی در پردیس سینمایی ملت برگزار کرد، به علاقه‌مندان به سینما توصیه کرد که به دنبال خلق ایده‌های تازه و متفاوت باشند: «مهم‌ترین نکته‌ای که سینماگران جوان باید در ابتدای مسیر یاد بگیرند، توجه به ایده و داستان است. ما در سطح تصویر، صدا، تدوین و به طور کلی در جنبه‌های ویژوال سینما پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. این پیشرفت‌ها نه تنها در فیلم‌های کوتاه، بلکه در سینمای بلند ایران نیز مشهود است. اما متأسفانه در زمینه فیلمنامه، دچار مشکل جدی هستیم. این موضوع به یک حلقه گمشده تبدیل شده است که بسیاری از سینماگران و حتی فیلم‌سازان جوان از خود می‌پرسند که چرا در این بخش نتوانسته‌ایم پیشرفت کنیم؟»
جعفری به یک نکته مهم در خصوص روند یادگیری سینما توسط جوانان اشاره کرد که در نظر او یکی از موانع اصلی در مسیر رشد صحیح فیلم‌سازان جوان است: «متأسفانه بسیاری از جوانان ما می‌خواهند که یک شبه به تمام مهارت‌ها و موفقیت‌ها دست یابند. این عجله در یادگیری، که به ویژه در جشنواره‌ها و رقابت‌های مختلف دیده می‌شود، باعث می‌شود که بسیاری از جوانان به دنبال دستیابی به جوایز و افتخارات به سرعت بیفتند، در حالی که سینما نیاز به زمان و صبر دارد.»
جعفری معتقد است که فیلم‌سازی، به ویژه در زمینه فیلمنامه‌نویسی، یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است: «فیلمنامه‌نویسی یک هنر بسیار پیچیده است که هزاران سال سابقه دارد و نمی‌توان انتظار داشت که به‌راحتی و به سرعت به تسلط برسیم بلکه نیازمند آموزش‌های تخصصی و مستمر است. سینماگران جوان باید با حوصله و از طریق آزمون و خطا به این تسلط دست پیدا کنند تا در نهایت بتوانند داستان‌های قوی و تاثیرگذاری را روایت کنند.»
این کارگردان سینما تأکید می‌کند که یکی از راه‌های برون‌رفت از این وضعیت، آموزش صحیح است: «برای رشد و پیشرفت سینمای ایران، ما به آموزش‌هایی نیاز داریم که هم تخصصی باشد و هم با حوصله. فیلم‌سازان جوان باید بدانند که یادگیری و تسلط بر فیلمنامه‌نویسی و دیگر مهارت‌های سینمایی، نیازمند صبر و تمرین است. اگر این فرآیند به درستی پیش رود، می‌تواند سینمای ایران را از وضعیتی که هم‌اکنون در آن قرار دارد، نجات دهد و به جایی برساند که در آن، داستان‌های متنوع و تأثیرگذاری خلق شود.»
اهمیت کارگاه‌های آموزشی در جشنواره فیلم ۱۰۰
جعفری بااشاره به اهمیت برگزاری کارگاه‌های آموزشی و اکران فیلم‌های بلند در کنار جشنواره فیلم ۱۰۰ گفت: «به نظر من که بودن این کارگاه‌ها خیلی خوب است. این کارگاه‌ها می‌توانند به عنوان یک آدرس عمل کنند؛ یعنی یک نشانه و راهنما برای بچه‌ها که اگر حالا کسانی را دعوت می‌کنند و چند تا سوتیتر یا اصطلاحاً تیترهای اصلی را مطرح می‌کنند، خود بچه‌ها باید بر اساس آن تیترها مطالعات خودشان را تکمیل کنند و آن جریان در واقع به یک جایی برسد.»
جعفری با اشاره به محدودیت‌های زمانی کارگاه‌ها و جشنواره‌ها افزود: «اگر بخواهیم توقع داشته باشیم که در طول جشنواره یا در چند تا کارگاه، همه چیز گفته بشود یا همه فیلم‌سازان تسلط کامل پیدا کنند، این یک توقع غیرواقعی است. این طور نمی‌شود که در مدت کوتاه، همه جوانب سینما پوشش داده شود. بودن این کارگاه‌ها به این لحاظ خوب است که بچه‌ها بدانند راجع به چه مقولاتی باید مطالعه کنند یا تجربه‌های خودشان را در زمینه‌هایی که کاستی دارند، تکمیل کنند.»
جعفری تأکید کرد که کارگاه‌ها به جای اینکه به دنبال ارائه تمام اطلاعات باشند، باید به فیلم‌سازان جوان نشان دهند که کجا و در چه مسیری باید برای یادگیری بیشتر پیش بروند.
دغدغه‌های مالی فیلم‌سازان و اهمیت صبر در مسیر سینما
جعفری در پاسخ به یکی از دغدغه‌های رایج فیلم‌سازان جوان، که به کمبود حمایت‌های مالی و پشتوانه اشاره دارند، گفت: «در عرصه فیلم کوتاه و فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای، من معتقدم که حمایت از طرف نهادهای دولتی و دیگر ارگان‌ها بسیار ضروری است. اما با این حال، ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که هر کسی می‌تواند با استفاده از گوشی موبایل و ابزارهای ساده‌تر از آن، پروژه‌های کوتاه خود را بسازد و خود را در عرصه سینما تثبیت کند.»
جعفری سپس به بحث «عجله» در میان فیلم‌سازان جوان اشاره کرد: « من واقعاً عجله برای ورود به سینما را نمی‌فهمم. سینما به نظر من یک جایگاه بسیار جدی است و باید با نگاه عمیق‌تر و با انگیزه‌های مهم‌تر وارد این عرصه شد. سینما نباید برای هوس، یا صرفاً برای رسیدن به تشویق و شهرت باشد. ایده و انگیزه باید جدی‌تر و با ارزش‌تر از این‌ها باشد.»
در پایان، جعفری به فیلم‌سازان تازه نفس توصیه کرد:« می‌خواهم به فیلم‌سازان جوان بگویم که در حوزه فیلم بلند، بیشتر به آرامش و حوصله در آموختن توجه کنند و صبور باشند. ما در دورانی زندگی می‌کنیم که سرعت حرف اول را می‌زند، در فضای مجازی همه چیز با ریتمی تند و سریع پیش می‌رود، و فکر می‌کنیم که یادگیری‌ها باید با همان سرعت اتفاق بیفتد. اما واقعیت این است که ما باید کمی از فرمول‌های کلاسیک و آکادمیک تبعیت کنیم و کمی هم با آرامش گام‌به‌گام پیش برویم.»
جعفری با تأکید بر اهمیت هدف‌گذاری صحیح افزود: «باید هدف‌گذاری کنیم برای خودمان و بعد در یک گام‌بندی معقول، به آن چیزی که می‌خواهیم برسیم. اگر این اتفاق نیفتد، ما به طور سطحی با سینما برخورد می‌کنیم و تنها سطحی از سینما را می‌آموزیم که به نظر من چیزی را حل نمی‌کند. ما خیلی فیلم‌های خوب و خوش‌ساخته در فیلم کوتاه و بلند داریم، اما بسیاری از آن‌ها عمق و نگاه لازم را ندارند.»
او همچنین به اهمیت مطالعه و یافتن جهان شخصی هر فرد اشاره کرد و گفت: «این عمق و نگاه تنها با مطالعه و پیدا کردن جهان خود هر کسی به‌واسطه آموختن میسر می‌شود. امیدوارم این اتفاق برای فیلم‌سازان جوان بیفتد.»
