روزه‌داری در افراد دیابتی با ۴ خطر بالقوه‌ی افت قند خون، افزایش قند خون، کم‌آبی بدن و همچنین لخته شدن خون یا ترومبوز همراه است. به همین دلیل پزشکان غدد و متابولیسم تاکید دارند که این افراد دیابتی در هر سنی که هستند، حتما با پزشک معالج خود مشورت کنند و تنها در صورت صلاحدید پزشک، روزه بگیرند.
اولا که پزشک معالج باید تشخیص بدهد که فرد مبتلا به دیابت می‌تواند روزه بگیرد یا خیر. دوم این که امروزه در این رابطه پرسشنامه‌ها و سیستم‌های اسکوربندی بین‌المللی وجود دارد و افرادی که این مدل‌ها را نوشته‌اند، خودشان مسلمانند و به روزه‌داری معتقدند و دیابتی‌ها می‌توانند با پر کردن این پرسشنامه‌ها و بر اساس اسکوری که می‌گیرند، ببینند می‌توانند روزه بگیرند یا نه.
این متخصص غدد و متابولیسم تاکید می‌کند: آن دسته از افراد دیابتی ۱۰۰ درصد مجاز به روزه گرفتن هستند که دیابت آنها بدون دارو کنترل می‌شود. البته به شرطی که قندشان هم کنترل‌شده باشد و بالا نباشد. یعنی هموگلوبین a۱c آنها زیر ۷ و نرمال باشد. استمرار روزه‌داری در این افراد به کنترل قند آنان وابسته است. یعنی اگر قندشان در طول روزه‌داری بالا رفت، دیگر مجاز به روزه‌داری نیستند.
دکتر نیکوسخن ادامه می‌دهد: دسته دوم افرادی هستند که تحت درمان دارویی هستند. اینها قندشان با دارو و تحت نظر پزشک کنترل‌شده است و با مشورت پزشک معالج خود می‌توانند روزه بگیرند. البته با رعایت توصیه‌های خاص. مثلا ممکن است نوع، مقدار و زمان مصرف داروهای فرد دیابتی در ماه رمضان تغییر کند. پس لازم است که این افراد از قبل از ماه رمضان حتما با پزشک معالج خود مشورت کنند تا پزشک با تغییراتی در رژیم درمانی آنها، اجازه روزه‌داری را به آنها بدهد. درباره این دسته باز هم تاکید می‌کنم به شرطی که قند خون شان در طول روز کنترل باشد، می‌توانند روزه بگیرند.
این افراد نباید روزه بگیرند
مدیرعامل انجمن دیابت ایران می‌گوید: یک سری از افراد دیابتی کلا از روزه‌داری منع می‌شوند؛ مثل افرادی که قندهای بسیار بد کنترلی دارند، دیابتی‌هایی که دچار عوارض ناشی از دیابت هستند. مثل عوارض چشمی، قلبی، کبدی، کلیوی و ...، همچنین افرادی که دچار افت قند خون مکرر می‌شوند، یا افرادی که افت قند خون شدید دارند و در این حالت فرد ممکن است به اغما برود و هوشیاری‌اش را از دست بدهد. یا افرادی که دچار افت قند خون می‌شوند و آن را حس نمی‌کنند که به اینها می‌گوییم "Hypoglycemia Unawareness"؛ یعنی افرادی که قند خون‌شان افت می‌کند (هیپوگلیسمی) اما به دلیل عادت کردن به این حالت، علائم هشداردهنده مثل لرزش، تعریق و تپش قلب را احساس نمی‌کنند. مثلا قند فرد زیر ۷۰ است اما هیچ علامتی ندارد. چون بدنش عادت کرده است.
نیکوسخن درباره دیگر افرادی که منع روزه‌داری شده‌اند، می‌گوید: افرادی که در ماه‌های گذشته دچار کمای قند خون دیابتی شده اند. همچنین افرادی که تحت درمان با تزریقات مکرر انسولین هستند و خطر افت قند خون در آنها بالا است. یا افرادی که دیابت بارداری دارند و همچنین کودکان دیابتی. این افراد نباید روزه بگیرند.
خطرات روزه‌داری برای دیابتی‌ها
اما روزه‌داری چه خطراتی برای فرد دیابتی که قند خونش کنترل نشده است، دارد؟ دکتر نیکوسخن در این رابطه توضیح می‌دهد: افت قند خون و بالا رفتن قند خون یکی از این خطرات است. در برخی موارد روزه گرفتن باعث می‌شود قند خون فرد بسیار بالا برود که حتی ممکن است فرد دچار کمای قند خون بالا شود.
این متخصص غدد درباره این عارضه بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: زمانی که روزه می‌گیریم، تولید کِتون‌ها یا اسِتون در خون ما بالا می‌رود و اگر مدت روزه‌داری طولانی باشد، شرایطی ایجاد می‌کند که خون ما کاملا اسیدی شده و منجر به کمای دیابتی می‌شود.
به گفته نیکوسخن، بسیاری از عوارض دیابت در روزه‌داری بیشتر خود را نشان می‌دهد. به خصوص مشکلات کلیوی و در برخی موارد مشکلات چشمی و گاهی مشکلات قبلی. چون خطر لخته شدن خون را به دلیل کم‌آبی بدن در پی دارد. پس روزه‌داری در افراد دیابتی با ۴ خطر بالقوه‌ی افت قند خون، قند خون بالا که می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود، کم‌آبی یا دهیدراتاسیون و لخته شدن خون یا ترومبوز همراه است.
۴ تا ۷ بار باید قند خون‌تان را چک کنید
این متخصص غدد و متابولیسم می‌گوید: افراد دیابتی که تمایل به روزه گرفتن دارند، قبل از روزه داری باید یک کنترل قند خون خوبی داشته باشند. یعنی هم a۱c آنها بین ۷ تا ۷.۵ درصد باشد و بررسی قند خون‌شان در خانه هم باید نرمال باشد. a۱c بالای ۸ درصد برای دیابتی‌ها ریسک است و پزشک معمولا افراد دارای a۱c بالای ۸ را از روزه‌داری منع می‌کند.
دکتر نیکوسخن می‌گوید: اگر فرد دیابتی از پزشک خود اجازه روزه‌داری را گرفت، باید درباره روزه‌داری آموزش بیبیند؛ یکی از این آموزش‌ها کنترل قند خون در طول روزه‌داری - از سحر تا افطار - است. باید در طول شبانه‌روز ۴ تا ۷ بار قند خون خود را هر روز چک کند. شاید فرد در روزهای اول روزه‌داری تغییری در قند خون خود حس نکند اما هرچقدر بیشتر بگذرد، نوسانات قند خون بیشتر می‌شود. مثلا وقتی ۱۰ روز می‌گذرد، خطرات نوسان قند بیشتر خود را نشان می‌دهد و از روز بیستم این خطرات - افت یا افزایش شدید قند خون – باز هم بیشترمی‌شود.
توصیه این متخصص غدد این است که افراد مبتلا به دیابت یک بار قبل از سحر، ۲ ساعت بعد از سحر، یک بار در طول روز، قبل از افطار، ۲ ساعت بعد از افطار، گاه قبل زا خواب و حتی در برخی موارد در نیمه شب، قند خون خود را چک کنند.
این پزشک می‌گوید: افرادی که بیشتر در معرض خطر افت قند هستند، ۷ بار در روز باید چک کند و بقیه نیاز نیست هر روز چک کنند. افرادی که قند دچار بالا یا پایین را تجربه می‌کنند باید روزه را قطع کنند و ادامه ندهند. یعنی اگر قند زیر ۷۰ و قند بالای ۲۵۰ را در طول روزه‌داری تجربه می‌کنند، بلافاصله باید افطار کنند و در روزهای بعد هم دیگر روزه نگیرند. در غیر این موارد، مجاز به روزه گرفتن هستند.
