پشت پرده شورش در شام/ نقش ترکیه در معادلات سوریه؛ آنکارا به دنبال معامله است؟

به گزارش اقتصادنیوز، شورشیان سوری پس از پیشروی، کنترل بخشی از حلب، دومین شهر بزرگ این کشور را به دست گرفتند. به گزارش رسانه‌ها، شوشریان که چهارشنبه هفته گذشته حمله غافلگیرکننده‌ای را کلید زدند ابتدا به سمت شرق روستاهای اطراف حلب پیشروی کرده و برای اولین بار بعد از سال 2016 وارد این شهر شدند. براساس تصاویری که سی ان ان به دست آورده بود، تا صبح روز شنبه، این گروه مناطق وسیعی از شهر را تحت کنترل گرفتند.

همزمان آنگونه که رسانه‌های غربی مدعی‌اند، ارتش سوریه برای یک ضد حمله آماده می‌شود. شورشیان همچنین ادعا می کنند که فرودگاه حلب در حدود 4.5 مایلی (7.2 کیلومتری) شرق را تصرف کرده اند. تصاویری که در داخل فرودگاه ثبت شده و توسط سی ان ان تأیید شده، جنگنده‌های کامو را در داخل ترمینال اصلی نشان می‌دهد.به نظر می‌رسد تنها استثنا بخش شمال شرقی شهر است، جایی که چند محله در کنترل نیروهای دولتی و متحدانشان باقی مانده است.همزمان نیروهای شورشی منع رفت و آمد 24 ساعته را از ساعت 5 بعد از ظهر اعلام کردند که به گفته آنها برای اطمینان از "امنیت ساکنان شهر و ایمن سازی اموال خصوصی و عمومی از دستکاری یا آسیب است.

دومین شهر بزرگ سوریه در آستانه سقوط؟

به نظر می رسد که پیشروی شورشیان با مقاومت اندکی از سوی ارتش سوریه روبرو است چرا که چندین تن از ساکنان حلب به سی ان ان گفتند که درگیری های اندکی در مناطق شهری این شهر وجود داشته است.همزمان رسانه های دولتی روسیه گزارش دادند که در پاسخ به پیشروی شورشیان، نیروی هوایی روسیه مواضع این گروه در استان های حلب و ادلب را هدف حمله هوایی قرار داده است. روز شنبه، وزارت دفاع سوریه تأیید کرد که «هواپیماهای جنگی روسیه و سوریه» حملاتی را انجام داده و تجمع‌ها، تحرکات و خطوط تدارکاتی تروریست‌ها را هدف قرار دادند.در این میان به گفته ساکنان محلی نیروهای کرد کنترل خود را بر برخی از محله های حلب گسترش داده اند. پیش از این کردها دو محله کردنشین را در اختیار داشتند اما اکنون به مناطقی نقل مکان کرده‌اند که سوریه قبلاً آنها را در اختیار داشت.شبه نظامیان کرد موسوم به (یگان مدافع خلق) سابقه درگیری با دیگر گروه های شورشی در شمال سوریه را دارند.بر اساس ویدئوی تحلیل شده توسط سی ان ان، روز شنبه درگیری بین اعضای ائتلاف شورشی و مبارزان کرد در داخل شهر رخ داده است. بخشی از ائتلاف شورشیان می گوید که اکنون قصد دارد حمله ای را علیه گروه های کردی که بخش هایی از شمال استان حلب را در اختیار دارند آغاز کند.

به ادعای ناظران برای دولت سوریه تصرف حلب توسط شورشی ها پیامدهای جدی دارد.این شهر که زمانی از نظر جمعیت و و اعتابر اقتصادی به سان پایتخت سوریه بود، یکی از قدیمی ترین شهرهای مسکونی جهان است.حلب همچنین پایگاه اصلی شورشیان بود تا اینکه دولت سوریه توانست کنترل آن را در سال 2016 به دست بگیرد. با بازگشت دوباره شورشیان به این شهر، توریست ها دیگر در گوشه ای از ادلب مستقر نیستند، گزاره ای که به طور بالقوه می تواند باعث ایجاد یک اثر دومینویی شود. به ادعای ناظران شورشیان بخشی از یک ائتلاف جدید موسوم به "فرماندهی عملیات نظامی" هستند که شامل طیف گسترده ای از مبارزان مخالف از جمله جناح های افراط گرا و گروه های تحت حمایت ایالات متحده هستند.این ائتلاف روز چهارشنبه پیش از حمله به حلب نامش رسانه ای شد و اعلام کرد که به حملات دولت سوریه و حامیانش پاسخ خواهد داد.از منظر ناظران حمله این گروه در این بازه زمانی با اهمیت است، زیرا روسیه بع عنوان یکی از حامیان دولت سوریه درگیر جنگ در اوکراین است و ایران، دیگر متحد سوریه، بر حملات اسرائیل به مواضع مقاومت متمرکز شده است.

فرصت سازی آنکارا

با آغاز بهار عربی در سال 2011، جنگ داخلی در سوریه آغاز شد و بستر را برای ظهور گروه های رادیکال هموار کرد.از زمان توافق آتش‌بس در سال 2020، درگیری‌ها تا حد زیادی غیرفعال بوده و تنش ها در سطح پایین بین شورشیان و دولت سوریه جریان داشت.بر اساس گزارش سازمان ملل، بیش از 300 هزار غیرنظامی در بیش از یک دهه جنگ کشته و میلیون ها نفر در سراسر منطقه آواره شده اند.در همین راستا نشریه وال استریت ژورنال با انتشار یادداشتی مدعی شد، بعد از چهار سال که دولت سوریه به واسطه حمایت های روسیه، ایران و حزب الله توانست شورشی ها را از حلب بیرون کند، این گروه بار دیگر توانسته اند به حلب بازژردند؛ گزاره ای که به ادعای ناظران محصول فعل و انفعال های خارج از مرزهای سوریه است. اندرو تبلر، کارشناس ارشد موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن که به عنوان مدیر سوریه در کاخ سفید تحت ریاست ترامپ خدمت می کرد، در این باره مدعی شد: «شاهد تغییر زمین بازی هستیم. قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بیش از یک دهه پیش در سوریه فعال بودند و اکنون همه این بازیگران به واسطه درگیری‌های اوکراین، غزه و لبنان درگیر هستند؛ تحولاتی که با درگیری های حلب همپوشانی دارد».

همزمان آسلی آیدینتاشباش، کارشناس ترکیه فعال در در موسسه بروکینگز، مدعی شد: «تحولات منطقه و اوکراین برای ترکیه فرصت ساز شد و آنکارا از این فرصت به نفع خود استفاده کرد».به ادعای این کارشناس، اخرین تحولات سوریه می تواند جریان پناهچویان را که برای ترکیه به معضلی تبدیل شده بود را متوقف کرده و سقوط حلب می تواند موجب شود تا آنکارا نقشی مسلط در آینده سوریه ایفا کند. از همینرو صرفا نباید به دنبال چشم اندازیباشیم که در راستای منافع اسارئیل قرار دارد.از زمان حمله حماس در 7 اکتبر 2023 که به جنگ منطقه‌ای بین اسرائیل، ایران و محور مقاومت تبدیل شد، دولت سوریه تلاش کرد تا نقش بی طرفانه اش را حفظ کند. با این حال، مانور دمشث - از جمله نزدیکی اخیر این کشور به پادشاهی‌های خلیج فارس که زمانی شورشیان را تامین مالی می‌کردند - مانع از ورود سوریه به رویارویی نشد که به ادعای ناظران می تواند شکل خاورمیانه را تغییر دهد. با این همه به ادعای ناظران پیش بینی تحولات پیش رو زود است، اما نتیجه نبرد در روزهای آینده نشان خواهد داد که آیا ارتش سوریه قادر به تجدید قوا و ضدحمله خواهد بود یا نه.

صلح سرد در شمال و ترکش های آن؟

وال استریت ژورنال در بخش دیگری از تحلیل ادعایی اش آورد، یکی از دلایل آغاز شورش شورشیان آتش بس برقرار شده میان اسرائیل و حزب الله است. حزب الله به واسطه توان بالای نظامی تا پیش از این نقش بازدارنده را ایفا می کرد و این گروه های شورشی به واسطه هراسشان از فعل و انفعال های حزب الله، قدرم از قدم برنمی داشتند.در همین راستا نوور شابان، محقق سوریه فعال در مرکز مطالعات معاصر هارمون در استانبول مدعی شد: « برقراری آتش بس خلاء بزرگ ایجاد کرده است. اگرچه ارتش سوریه در حلب مستقر بود، اما آموزش لازم ندیده بود، انضباط نظامی نداشت و فاقد تاکتیک بود».این تحلیلگر در ادامه به نقش ایران و روسیه به تفکیک اشاره کرده و مدعی است، تنش های حاکم میان ایران، مقاومت و اسرائیل برای شورشی ها فرصت ساز گشت. درگیری روسیه نیز در اوکراین به این گروه فرصت برای مانور بیشتر داد. پیشتر و در سال 2015 قدرت نمایی مسکو در سوریه به عنوان یک پیروزی ژئوپلتیکی قلمداد شد که موجب گشت تا نقش ایالات متحده به عنوان قدرت مسلط در خاورمیانه تغییر کند.

به ادعای وال استریت ژورنال نیروی هوایی روسیه که برای مهار شورشی ها لازم است به واسطه جنگ در اوکراین بخش قابل توجهی از قدرت آتش خود را از دست داده است. ادعای گفته تحلیلگران فعال در موسسه مشاوره اوریکس، حدود 117 هواپیمای جنگی روسی در نزدیک به سه سال جنگ اوکراین منهدم و 15 فروند دیگر آسیب دیدند.در حالی که نیروی هوایی روسیه در روزهای اخیر مواضع شورشیان را بمباران کردند، این حملات محدود بود. معز مصطفی، مدیر اجرایی گروه ویژه اضطراری سوریه، در این باره ادعا کرد «روس‌ها در اوکراین درگیر هستند و این خود گزاره ای است قابل تامل».حمله کنونی شورشیان به حلب توسط هیئت تحریر الشام ، ائتلاف افراطی رهبری می شود. رهبران کلیدی این گروه رادیکال هایی هستند که زمانی با جبهه النصره، وابسته به القاعده در سوریه، مرتبط بودند. اگرچه رهبری تحریر الشام علناً القاعده را انکار کرده ، اما این گروه همچنان توسط دولت ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه بندی شده است. بر خلاف نیروهای شورشی یک دهه پیش، واحدهای تحریر الشام به خوبی آموزش دیده و مسلح به نظر می رسند.