چرا کسی پاسخگوی وضعیت فاجعه‌بار سلامت در سیستان نیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، هفته سلامت فرصتی مغتنم برای بازنگری و توجه به وضعیت سلامت عمومی جامعه و برنامه‌ریزی برای بهبود آن است. استان سیستان و بلوچستان، با توجه به شرایط جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی خاص خود، نیازمند رویکردی ویژه در مدیریت و ارتقای سلامت عمومی است؛ در این راستا دو محور اساسی «جامع‌اندیشی» و «بومی‌اندیشی» می‌توانند به عنوان راهنمایی برای سیاست‌گذاری و اجرا در این حوزه مورد توجه قرار گیرند.

سلامت عمومی، محصولی اجتماعی است که دستیابی به آن نیازمند رویکردی چندبعدی و متناسب با شرایط خاص هر منطقه است. استان سیستان و بلوچستان با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منحصربه‌فرد خود، چالش‌ها و فرصت‌های خاصی در حوزه سلامت دارد که پرداختن به آن‌ها مستلزم نگاهی عمیق و همه‌جانبه است. در این راستا، دو محور "جامع‌اندیشی" و "بومی‌اندیشی" می‌توانند راهگشای اصلی در تدوین و اجرای برنامه‌های مؤثر برای ارتقاء سلامت در این استان باشند.

محور اول) جامع‌اندیشی در سلامت: توجه به علل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بیماری‌ها و سلامت

جامع‌اندیشی در حوزه سلامت به معنای فراتر رفتن از نگاه صرفاً درمانی و پزشکی به بیماری‌ها و توجه به علل ریشه‌ای و زمینه‌ای آن‌ها در بستر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه است. در استان سیستان و بلوچستان، بسیاری از مسائل سلامت ریشه در عوامل غیرپزشکی دارند که نیازمند همکاری بین‌بخشی و نگاهی کلان هستند.

به عنوان مثال، حوادث ترافیکی، پدیده ریزگردها، حاشیه‌نشینی، فقر, سطح پایین سواد عمومی و به تبع آن سواد سلامت و همچنین معضل مصرف مواد مخدر و به ویژه شیوع مصرف قلیان در میان جوانان و حتی بانوان استان، همگی از جمله عوامل اجتماعی و محیطی هستند که به طور مستقیم بر سلامت مردم تأثیر می‌گذارند. این مسائل صرفاً با اقدامات درمانی با وجود هزینه هنگفت، قابل حل نیستند، بلکه نیازمند مداخلات در حوزه‌های آموزش، فرهنگ، اقتصاد، محیط زیست و زیرساخت‌ها هستند.

بنابراین انتظار می‌رود در سطح شوراهای شهر، فرمانداری‌ها، استانداری و همچنین در جلسات شوراهای اجتماعی و کمیسیون‌های تخصصی مربوطه و نیز رویکرد های نمایندگان مجلس، توجه ویژه‌ای به این علل اجتماعی سلامت مبذول شود و همکاری و هماهنگی مؤثری با دانشگاه علوم پزشکی استان برای شناسایی، برنامه‌ریزی و اجرای راهکارهای جامع صورت پذیرد.

سلامت یک مسئولیت همگانی است و ارتقاء آن نیازمند مشارکت فعال تمامی نهادها و بخش‌های جامعه است.

محور دوم) بومی‌اندیشی در سلامت: توجه به مسائل خاص بوم سیستان و بلوچستان

بومی‌اندیشی به معنای درک عمیق و توجه به ویژگی‌ها، هنجارها، فرهنگ و باورهای خاص مردم استان سیستان و بلوچستان در طراحی و ارائه خدمات سلامت است. نادیده گرفتن این عوامل می‌تواند اثربخشی برنامه‌های سلامت را به شدت کاهش دهد و هزینه هنگفت این خوزه را کم اثر کند.

برخی از مردم در این استان همچنان به درمان‌های جایگزین و سنتی مانند طب‌های گیاهی محلی، مراجعه به دعانویس‌ها و رمال‌ها، و یا شکسته بندهای محلی اعتقاد دارند و ابتدا به این روش‌ها روی می‌آورند. همچنین، برخی هنجارهای فرهنگی و سنتی و حتی در مواردی، باورهای غلط در خصوص استفاده از مواد مخدر برای درمان برخی بیماری‌ها، می‌تواند منجر به تأخیر در مراجعه به موقع به پزشک و دریافت خدمات پزشکی استاندارد شود.

بومی‌اندیشی ایجاب می‌کند که نظام سلامت استان با درک این واقعیت‌ها، رویکردهای مناسبی را اتخاذ کند. این رویکرد می‌تواند شامل آموزش و اطلاع‌رسانی متناسب با فرهنگ بومی، استفاده از ظرفیت معتمدین محلی و گروه‌های مرجع جامعه برای ترویج فرهنگ سلامت باشد. هدف این است که با احترام به فرهنگ و باورهای مردم، موانع فرهنگی و اجتماعی بر سر راه دسترسی به خدمات سلامت نوین برداشته شود و مردم به مراجعه به موقع به مراکز درمانی و پزشکان متخصص تشویق شوند.

پیشنهادات عملی:

1. تشکیل کارگروه‌های مشترک میان سطوح مختلف مدیریت چون استانداری، فرمانداری و شوراهای شهر، صدا و سیما، دانشگاه علوم پزشکی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای شناسایی و طراحی اقدام.
2. تولید محتوای آموزشی با زبان و فرهنگ بومی از طریق رسانه ملی و شبکه‌های اجتماعی برای افزایش سواد سلامت.
3. تقویت زیرساخت‌های درمانی در مناطق محروم و ایجاد مراکز تله‌مدیسین(Telemedicine) و یا سیار درمانی برای دسترسی بهتر روستاییان.
4. برگزاری کارگاه‌های آموزشی با حضور بزرگان محلی و مذهبی برای اصلاح باورهای نادرست درباره درمان.

ارتقاء سلامت عمومی در استان سیستان و بلوچستان نیازمند ترکیبی هوشمندانه از جامع‌اندیشی و بومی‌اندیشی است. یعنی نگاه جامع به علل اجتماعی و اقتصادی بیماری‌ها و همکاری بین‌بخشی برای رفع آن‌ها، در کنار درک عمیق و احترام به فرهنگ و باورهای بومی مردم و طراحی مداخلات متناسب با شرایط محلی، می‌تواند گام‌های مؤثری در جهت بهبود وضعیت سلامت مردم این استان بردارد. امید است با هم‌افزایی و تلاش جمعی، شاهد ارتقاء روزافزون سطح سلامت در استان سیستان و بلوچستان باشیم.

دکتر مجتبی جهان تیغ

انتهای پیام/