آیا بازار سرمایه از صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشباع شده است؟

به گزارش تجارت نیوز، یکی از مسائلی که در میان فعالان و سرمایه‌گذاران مطرح می‌شود، تنوع و تعدد صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. به نظر برخی از افراد، بازار سرمایه از صندوق‌ها اشباع شده است. اما آمار و داده‌‌‌های موجود نشان می‌دهد که فضای رشد و توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نظر کمی و کیفی وجود دارد. البته رشد و توسعه این بازارها منوط به برطرف کردن موانع و چالش‌‌‌های پیش‌‌‌روی آنهاست. یکی از این چالش‌‌‌ها اختلاف میانNAV و قیمت بازاری صندوق‌هاست که در این گفت‌‌‌وگو به راه‌‌‌حل موجود در دنیا برای برطرف کردن اشاره شده است.

رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران، برخلاف برخی تصورات، ظرفیت رشد و توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران را همچنان قابل‌توجه دانست و گفت: از نظر ارزش بازاری، این صنعت باید بزرگ‌تر و متوازن‌‌‌تر شود؛ چراکه در حال حاضر توزیع ارزش میان صندوق‌های مختلف بسیار نامتقارن است. اگر ارزش کل صندوق‌ها را بررسی کنیم، ملاحظه می‌شود که بخش عمده‌‌‌ای از این ارزش در اختیار چند صندوق بزرگ قرار دارد. همین وضعیت در خصوص تعداد سرمایه‌گذاران نیز مشاهده می‌شود. به طور کلی، رشد این صنعت در کشور ما رشد متوازنی نبوده و فاصله بزرگی میان بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد.

وی به روند رو به افزایش تبدیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری به صندوق‌های قابل معامله اشاره کرد و گفت: یکی از مسائلی که باید به آن توجه ویژه شود، روند رو به افزایش تبدیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی به صندوق‌های قابل معامله(ETF) است. در چنین شرایطی، موضوع اختلاف میان قیمت بازار و خالص ارزش دارایی‌‌‌ها(NAV) اهمیت ویژه‌‌‌ای پیدا می‌کند. شکاف قیمتی میان NAV و قیمت بازار، به‌‌‌ویژه در یک‌ماه اخیر، اعتراضات بسیاری از سرمایه‌گذاران را به همراه داشته است.

در بازارهای جهانی، فرآیند صدور و ابطال واحدهای صندوق‌های قابل معامله توسط نهادی تحت عنوان AP مخفف Authorized Participant یا «سرمایه‌گذار مجاز» انجام می‌شود. این نهاد به صورت تهاتری و در مضاربی خاص (برای مثال مضرب ۲۵هزار واحد) عملیات صدور و ابطال را مدیریت می‌کند. هرگاه اختلاف قابل‌توجهی میان قیمت بازار و NAV ایجاد شود، این نهاد وارد عمل می‌شود و از فرصت آربیتراژ بهره می‌‌‌برد. به‌عنوان نمونه، چنانچه قیمت بازار ۱۰‌درصد پایین‌‌‌تر از NAV باشد، AP می‌‌‌تواند واحدهای سرمایه‌گذاری را از بازار و سرمایه‌گذاران خرد جمع‌‌‌آوری کرده و به مدیر صندوق تحویل دهد و تقاضای ابطال کند و ۱۰‌درصد سود به دست آورد. چرا بازارگردان‌‌‌ها در ایران از این فرصت سودآوری استفاده نمی‌‌‌کنند؟ در دنیا نهاد APمستقل از مدیر صندوق می‌‌‌تواند این عملیات را به صورت تهاتری انجام دهد؛ به این صورت که در شرایط نزولی بازار، مدیر صندوق برای پاسخگویی به درخواست‌‌‌های ابطال باید سهام را در بازار بفروشد و نقدینگی تامین کند. این فشار فروش در بازاری که عمق کافی ندارد و شاید همین عوامل باعث ایجاد مانع در روان بودن فرآیند ابطال می‌‌‌شوند.

در سازوکار بین‌المللی اما چنین مشکلی کمتر مشاهده می‌شود؛ زیرا APها با خرید واحدهای سرمایه‌گذاری از بازار در مقیاس بالا و ارائه آن به مدیر صندوق، به جای وجه نقد، سبدی از سهام را دریافت می‌کنند. در واقع، نوعی عملیات «کد به کد» میان AP و مدیر صندوق انجام می‌شود و مدیر صندوق دیگر نیازی به فروش سهام در بازار ندارد. این رویکرد، اثرات سفارش‌‌‌های بزرگ (Market Impact) را کنترل می‌کند و از فشار فروش در بازار می‌‌‌کاهد. وی گفت: نبود چنین مکانیزم‌‌‌هایی در بازار سرمایه ایران در برخی موارد باعث سرخوردگی سرمایه‌گذاران و کاهش اعتماد به بازار می‌شود؛ به‌‌‌ویژه در میان سرمایه‌گذارانی که در صندوق‌های قابل معامله سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند و با شکاف‌‌‌های گسترده قیمتی مواجه می‌‌‌شوند. از این رو، بهره‌‌‌گیری از تجارب جهانی و پیاده‌سازی سازوکارهای مشابه می‌‌‌تواند به بهبود کارکرد بازار و ارتقای رضایتمندی سرمایه‌گذاران کمک کند.

مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران در ادامه گفت: با وجود این چالش‌‌‌ها، داده‌‌‌های موجود حاکی از آن نیست که بازار ایران از نظر حجم و تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری به اشباع رسیده باشد. بررسی سهم معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در معاملات بازار سهام نیز مؤید این نکته است. در مقایسه با بازارهای جهانی، هنوز فضای قابل‌توجهی برای گسترش فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد و فضای صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نظر کمی و کیفی اشباع نشده‌‌‌ است.

البته در کنار توسعه کمّی صندوق‌ها، موضوع ارتقای سواد مالی و فرهنگ‌‌‌سازی به‌شدت اهمیت می‌‌‌یابد. هرچه تنوع و تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزایش می‌‌‌یابد، پیچیدگی انتخاب برای سرمایه‌گذاران، به‌‌‌ویژه سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌‌‌ای بیشتر می‌شود. باید به خاطر داشت که صندوق‌های سرمایه‌گذاری اساسا برای تسهیل سرمایه‌گذاری غیرحرفه‌‌‌ای طراحی شده‌‌‌اند و اگر فرآیند انتخاب صندوق مناسب دشوار و پیچیده شود، ممکن است انتخاب را برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌‌‌ای دشوار کند.

منبع: دنیای اقتصاد