به گزارش تجارت نیوز، تصادفات جاده‌ای همچنان یکی از علل اصلی مرگ و میر و جراحات در سراسر جهان به شمار می‌آیند. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که خطای انسانی – از جمله رانندگی حواس‌پرت، خستگی، اشتباه در قضاوت و نقض قوانین – بین ۹۰ تا ۹۴ درصد از تصادفات جدی را تشکیل می‌دهد. از این رو، کاهش این خطاها برای بهبود ایمنی جاده‌ها و کاهش بار ناشی از آسیب‌های ترافیکی ضروری است.
انواع خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای
تحقیقات همواره خطای انسانی را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
• اشتباهات: تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های نادرست (مثلاً ارزیابی اشتباه سرعت یا فاصله وسایل نقلیه).
• نقض قوانین: عدم رعایت عمدی قوانین ترافیکی مانند سرعت غیرمجاز یا عبور از چراغ قرمز.
• سهل‌انگاری‌ها: از دست دادن موقت توجه به دلیل حواس‌پرتی یا خستگی.
چند ثانیه غفلت، یک عمر پشیمانی؛ گوشی را کنار بگذارید!
بررسی‌های مبتنی بر شواهد تأکید می‌کند که این خطاها چندعاملی هستند؛ عوامل روانشناختی مانند استرس، خستگی و احساسات، محدودیت‌های جسمی از قبیل دید یا شنوایی ضعیف، و چالش‌های محیطی نظیر طراحی پیچیده جاده‌ها و نورپردازی ناکافی همگی در افزایش ریسک تصادف نقش دارند.
بهترین روش‌ها برای کاهش خطای انسانی
۱. افزایش سطح آموزش و تربیت رانندگان
• برنامه‌های رانندگی احتیاطی: آموزش رانندگان برای پیش‌بینی خطرات، حفظ فاصله ایمن و اتخاذ تصمیمات بهینه می‌تواند اشتباهات قضاوت و سهل‌انگاری‌های ناشی از بی‌توجهی را کاهش دهد. مجوزدهی تدریجی و دوره‌های بازآموزی منظم در کاهش ریسک در میان رانندگان مبتدی بسیار مؤثر بوده است.
• مداخلات رفتاری: برنامه‌هایی که بر مدیریت استرس، آگاهی از خستگی و تقویت عادات ایمن تمرکز دارند، به رانندگان کمک می‌کنند تا رفتارهای پرخطر را شناسایی و خود به خود اصلاح کنند، همانطور که در ابتکارات ایمنی محل کار مشاهده می‌شود.
۲. فناوری‌های پیشرفته ایمنی وسایل نقلیه
• سیستم‌های کمک‌رسان راننده (ADAS): فناوری‌هایی مانند هشدار خروج از خط، ترمز اضطراری خودکار و کنترل کروز تطبیقی، با ارائه هشدارهای بلادرنگ و اقدامات اصلاحی، خطاهای راننده را کاهش می‌دهند. تحقیقات نشان داده‌اند که سیستم‌های مبتنی بر شبکه‌های عصبی بازگشتی گراف کانولوشنی می‌توانند رفتارهای خطرناک را با دقت بالا شناسایی کنند و در نتیجه ریسک تصادف را کاهش دهند.
• تشخیص خواب‌آلودگی راننده: سیستم‌های مجهز به اینترنت اشیا با استفاده از سنسورهای یکپارچه (مانند سنسورهای الکل و مادون قرمز برای ردیابی بسته شدن چشم) می‌توانند در زمان تشخیص خواب‌آلودگی، راننده را آگاه کنند تا از وقوع حادثه جلوگیری شود.
۳. بهبود زیرساخت‌ها و طراحی جاده‌ها
• رویکرد سیستم ایمن: اتخاذ مدل جامع که فرض می‌کند خطای انسانی اجتناب‌ناپذیر است، می‌تواند منجر به طراحی جاده‌هایی شود که اشتباهات را تحمل کرده و از پیامدهای آن بکاهند. این رویکرد شامل طراحی تقاطع‌ها و جاده‌هایی است که نقاط تداخل را به حداقل رسانده و از تدابیر کاهش سرعت مانند نورپردازی بهتر، علائم واضح و گذرگاه‌های عابران استفاده می‌کند.
• سیاست‌های “ویژن صفر”: برخی مناطق، به‌ویژه سوئد، چارچوب ویژن صفر را اتخاذ کرده‌اند؛ چارچوبی که با تلفیق طراحی ایمن جاده، استانداردهای ایمنی وسایل نقلیه و مداخلات رفتاری، تمرکز خود را بر حذف مرگ و میر قرار داده است.
۴. اجرای شدید قوانین و اقدامات سیاستی
• اجرای سختگیرانه قوانین ترافیکی: اجرای مستمر قوانین مربوط به محدودیت سرعت، استفاده از کمربند ایمنی و ممنوعیت استفاده از تلفن همراه تأثیر مستقیمی بر کاهش رفتارهای پرخطر دارد.
• برنامه‌های ایمنی مبتنی بر کارفرما: سازمان‌هایی که سیاست‌های جامع ایمنی رانندگی را اجرا می‌کنند – شامل آموزش‌های منظم، بازرسی‌های دقیق وسایل نقلیه و استفاده از سیستم‌های تلماتیک برای نظارت بر رفتار رانندگی – کاهش قابل توجهی در تعداد تصادفات و هزینه‌های مرتبط گزارش داده‌اند.
۵. بهره‌گیری از نظارت زمان واقعی و تحلیل داده‌ها
• تلماتیک و نظارت هوش مصنوعی: استفاده از تحلیل داده‌ها و مدل‌های یادگیری ماشین برای بررسی رفتار راننده در زمان واقعی می‌تواند به پیش‌بینی و جلوگیری از مانورهای خطرناک کمک کند. برای مثال، سیستم‌های یکپارچه نصب شده روی دستگاه‌هایی مانند Raspberry Pi، بازخورد پیوسته ارائه داده و در صورت شناسایی رفتار پرخطر، هشدار صوتی فوری صادر می‌کنند.
• تحلیل تصادفات و چرخه‌های بازخورد: بررسی گزارش‌های تصادف و حوادث نزدیک با استفاده از روش‌های آماری به ذینفعان این امکان را می‌دهد که روندها را شناسایی و استراتژی‌های مداخله‌ای خود را به طور مداوم بهبود بخشند.
توصیه‌های کاربردی در زمینه کاهش تلفات رانندگی
کاهش خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای نیازمند استراتژی چندوجهی است:
• آموزش و تربیت: اولویت‌بندی برنامه‌های جامع آموزشی رانندگان که بر رانندگی احتیاطی، مدیریت استرس و آگاهی از خستگی تأکید دارند.
• بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته: تجهیز وسایل نقلیه به سیستم‌های ADAS، تشخیص خواب‌آلودگی و نظارت زمان واقعی جهت جبران لحظات کوتاه بی‌توجهی.
• بهبود زیرساخت: پیاده‌سازی رویکرد سیستم ایمن و ارتقاء طراحی جاده‌ها به گونه‌ای که نسبت به خطای انسانی بخشنده‌تر باشند.
• اجرای قوانین و مقررات: اطمینان از اجرای دقیق قوانین و تدوین سیاست‌هایی که ایمنی را ترویج می‌دهند – هم در سطح دولتی و هم سازمانی.
• استفاده از داده‌ها: بهره‌گیری از تلماتیک و تحلیل‌های پیشرفته داده‌ها برای نظارت مداوم بر رفتار رانندگی و بهینه‌سازی مداخلات ایمنی.
اجرای همزمان این اقدامات می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر تصادفات ناشی از خطای انسانی شود، در نهایت جان‌ها را نجات داده و بار اقتصادی ناشی از تصادفات جاده‌ای را کاهش دهد.
این گزارش بر پایه یافته‌های پژوهشی اخیر و دستورالعمل‌های آسیب‌های جاده‌ای سازمان بهداشت جهانی و مطالعات موردی عملی (دستورالعمل‌های OSHA) تدوین شده تا استراتژی مبتنی بر شواهد برای کاهش خطای انسانی در رانندگی را ارائه دهد.
منبع: رویداد ٣۶٠
