به گزارش تجارت نیوز، مدیریت پسماند به ویژه در حوزه پردازش و بازیافت آن، یکی از چالش‌های اساسی جوامع شهری امروز است که تأثیر مستقیمی بر سلامت محیط زیست و کیفیت زندگی شهروندان دارد. در ایران، صنعت پسماند به رغم اهمیت روزافزون این موضوع، همچنان با نواقص و کمبودهای جدی روبرو است و به روز نیست. از نظر برخی از کارشناسان عدم وجود زیرساخت‌های مناسب و کمبود کارشناسان متخصص در شهرداری‌ها، مانع از بهینه‌سازی فرآیندهای بازیافت و مدیریت صحیح زباله‌ها می‌شود.
در ایران هیچ فناوری نوینی در حوزه مدیریت پسماند به کار گرفته نشده است
حمیدرضا پورعلاقه‌مندان، کارشناس مدیریت پسماند در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز با اشاره به این که در ایران هیچ فناوری نوینی در حوزه مدیریت پسماند به کار گرفته نشده است، گفت: دومین خط پردازش پسماند در کشور، در سال ۱۳۶۰ در اصفهان نصب شد. این خط متعلق به یک کارخانه سوئیسی به نام بولر بود و هنوز هم فعال است.
وی اضافه کرد: عمده خطوط پردازش پسماند دیگری که در کشور ساخته شده است، از همین خط الگو گرفته و تجهیزات آن‌ها تقریباً مشابه خط بولر سوئیس است. البته تغییرات جزیی نیز در این خطوط ایجاد شده است؛ مثلاً در ابتدای خط، دستگاه خردکن اضافه شده و در خطوط جدید کیسه بازکن نیز قرار داده شده است.
فرآیند جداسازی در خطوط پردازش پسماند در ایران همچنان بر اساس اندازه و سایز مواد انجام می‌شود
پورعلاقه‌بندان اظهار کرد: فرآیند جداسازی در خطوط پردازش پسماند در ایران تغییر آنچنانی نکرده و همچنان بر اساس اندازه و سایز مواد انجام می‌شود؛ یعنی هر زباله‌ای که از توری سرند یا غربال کوچک‌تر باشد، به قسمت زیرین می‌رود و هر زباله‌ای که از سوراخ‌های سرند بزرگ‌تر باشد، روی آن باقی می‌ماند.
تا زمانی که سیستم جداسازی ما صرفاً بر اساس اندازه باشد، نمی‌توانیم به خلوص قابل قبول در خطوط پردازش دست پیدا کنیم
این کارشناس مدیریت پسماند افزود: در واقع، مواد با کیفیت مناسب برای تولید کمپوست زیر سرند قرار می‌گیرد و مواد باقی‌مانده که از سوراخ‌ها عبور نکرده است، برای جداسازی اقلام قابل بازیافت جدا می‌شود. اما هر کدام از این دو بخش ناخالصی‌هایی دارد؛ به این معنا که ممکن است مواد غیرعالی ریز وارد مواد عالی شوند و بالعکس. تا زمانی که سیستم جداسازی ما صرفاً بر اساس اندازه باشد، نمی‌توانیم به خلوص قابل قبول در خطوط پردازش دست پیدا کنیم.
وی بیان کرد: اکثر کشورها از این شیوه جداسازی استفاده می‌کنند، اما به همین اندازه اکتفا نمی‌کنند. پس از این مرحله، مکانیزم‌های جداسازی دیگری مانند سرندهای بالستیک، دیسکی، ستاره‌ای و جداسازهای نوری وجود دارد که بر اساس جنس مواد عمل کرده و آن‌ها را تفکیک می‌کند. جداسازی‌های نوری، که به اصطلاح NIR نامیده می‌شود، با استفاده از اشعه مادون قرمز، جنس مواد را شناسایی و جدا می‌سازد.
پورعلاقه‌بندان گفت: متأسفانه، در خطوط پردازش پسماند در ایران هیچ‌یک از این فناوری‌ها وجود ندارد. اما اخیراً شنیده‌ام که یک مجموعه داخلی موفق به ساخت دستگاه جداساز ادی کارنت شده است. ادی کارنت یا جریان گردابی دستگاهی است که جهت جداسازی فلزات غیر آهنی از پسماند مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع این دستگاه در خطوط تفکیک زباله استفاده می شود و فلزات غیر آهنی را از فلزات مگنتی مانند آهن و همچنین از مواد غیرفلزی تفکیک می‌کند. با این حال، این دستگاه هنوز به‌طور گسترده تجاری‌سازی نشده است.
شهرداری‌ها معمولاً متخصصین خوبی در زمینه مدیریت پسماند ندارند
این کارشناس مدیریت پسماند تصریح کرد: موانع زیادی بر سر راه توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین در بازیافت در کشور وجود دارد. به نظر من، بزرگ‌ترین مانع این است که شهرداری‌ها معمولاً متخصصین خوبی در این زمینه ندارند. افرادی که در خدمات شهری مشغول به کار هستند، عمدتاً در جمع‌آوری و نظافت پسماندها مهارت دارند و در پردازش و مدیریت پسماند بسیار ضعیف عمل می‌کنند. ما می‌دانیم که شهرهای ما تمیز هستند، اما وقتی به سمت محل‌های دفن یا پردازش زباله می‌رویم، مشکلات نمایان می‌شود. علت این مشکل این است که متخصصین مجرب در این حوزه معمولاً در شهرداری‌ها حضور ندارند و از نظرات آن‌ها کمتر استفاده می‌شود. ما مانند کسانی هستیم که خانه را جارو می‌کنند و به ظاهر همه چیز تمیز می‌شود، اما در واقع همه چیز را زیر فرش قایم می‌کنیم تا کسی از آن زیر خبردار نشود.
موضوع مدیریت پسماند برای بخش خصوصی جذابیتی ندارد/ هیچ جای دنیا مدیریت زباله به خودی خود منجر به درآمدزایی نمی‌شود
وی در پاسخ به این سوال که حضور بخش دولتی و بخش خصوصی در حوزه مدیریت پسماند چگونه است، گفت: در حال حاضر، عمده بودجه‌ها در اختیار دولت است و شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نیز متولی تخصیص منابع در مسئله پسماند هستند. بدون تأمین مالی، انجام این کار غیرممکن است. باید در نظر داشت که موضوع مدیریت پسماند برای بخش خصوصی جذابیتی ندارد. اصطلاح «طلای کثیف» برای زباله به اشتباه رواج یافته است. هیچ جای دنیا مدیریت زباله به خودی خود منجر به درآمدزایی نمی‌شود. در همه جا، مدیریت صحیح زباله نیازمند حمایت‌های دولتی و ارائه سوبسید است.
وی تصریح کرد: بنابراین، در کشور ما نیز بخش خصوصی نمی‌تواند به تنهایی سرمایه‌گذاری کند و حتماً نیاز به حمایت دارد. این حمایت‌ها می‌تواند به چند شکل باشند. دولت می‌تواند از طریق شهرداری‌ها سرمایه‌گذاری برای پروژه‌ها را خود انجام دهد و سپس بهره‌برداری را به بخش خصوصی واگذار کند. همچنین می‌تواند بهره‌برداری را خود شهرداری‌ها انجام دهند و یک سری درآمد جزیی را از محل اقلام قابل بازیافت موجود در زباله ایجاد کنند. اما اینکه صفر تا صد سرمایه‌گذاری بر عهده بخش خصوصی باشد، نه تنها در ایران، بلکه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست.
