دمشقِ امروز از نگاه سفیر سابق ترکیه- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش نخست این گزارش، مشاهدات میدانی عمر اونهون سفیر سابق ترکیه در سوریه مورد بررسی قرار گرفت. او که پس از 12 سال دوباره به سوریه سفر کرده، از این موضوع سخن به میان آورد که گروه هیات التحریر الشام برای اداره سوریه تجربه و دانش کافی ندارد و احمد الشرع ناچار شده بخش کثیری از کارمندان اخراج شده را دوباره به کار دعوت کند.

او همچنین معتقد است که فعلاً معلوم نیست آیا الشرع رفته رفته یک دولت تمامیت خواه و دیکتاتوری تاسیس خواهد کرد یا با ادامه روند فعلی، در معرض حملات رفقای سلفی خود قرار خواهد گرفت.

در بخش پایانی این گزارش، ابتدا به نظرات اونهون درباره کردهای سوریه می‌پردازیم و سپس به بخشی از درآمدهای صادراتی ترکیه به سوریه اشاره خواهد شد.

الشرع و اقلیت‌ها 

جدی‌ترین مسئله‌ای که سوریه با آن مواجه است، تعریف موقعیت اقلیت‌ها، یا به طور دقیق‌تر، گروه‌هایی غیر از اکثریت عرب سنی (کردها، علوی‌ها، مسیحیان، دروزی‌ها) در سوریه جدید است. البته ترکمن‌ها هم هستند اما کسی در مورد آنها چیزی نمی‌گوید.

در ماه مارس، درگیری‌های فرقه‌ای و قتل عام علویان در منطقه ساحلی رخ داد. اگرچه اکنون محیط آرام به نظر می‌رسد، اما حساسیت‌ها بالاست. دروزی‌های استان سویدا در جنوب سوریه علیه دولت دمشق شورش کرده‌اند و اجماع عمومی این است که اسراییل آنها را علیه دمشق تحریک می‌کند. ولی هیچ مشکلی با مسیحیان وجود ندارد، زیرا دولت سوریه از عواقب احتمالی و واکنشی که رفتار منفی با این جامعه در غرب ایجاد خواهد کرد، آگاه است.

ترکیه و تحولات مربوط به کردهای سوریه

در مورد مسائل کردها که مستقیماً به ترکیه مربوط می‌شود و جمعیت آن حدود 1.5 میلیون نفر است، باید بگویم: مناطق کردنشین دارای یک ساختار سیاسی و شبه نظامی است که ترکیه سال‌هاست آن را به عنوان امتداد پ.ک.ک قلمداد می‌کند. (البته مدتی است مقامات آنکارا این حرف را کنار گذاشته‌اند!) بازوی سیاسی این ساختار، حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و نیروهای مسلح آن YPG (یگان‌های مدافع خلق) و قسد یا SDF (نیروهای دموکراتیک سوریه) هستند. قسد نام ساختاری است که در سال 2015 با توصیه آمریکا و به منظور کاهش واکنش ترکیه ایجاد و نامگذاری شد و ستون فقرات آن نیز از اعضای YPG تشکیل شده و شامل برخی عناصر عرب نیز می‌شود. 

دولت دمشق و طرف کُرد در تلاشند تا محتوای توافق‌نامه‌ای را که در 10 مارس امضا کردند، تکمیل کنند. آنها از آن زمان پیشرفت زیادی نداشته‌اند، اما قبل از عید قربان در دمشق، مجدداً با همدیگر دیدار کردند.

از اظهارات مختصر بیان شده در مورد نشست دمشق، چنین برداشت می‌شود که در زمینه‌های آموزش و تبادل زندانیان پیشرفت‌هایی حاصل شده، اما به مسائل اصلی اشاره‌ای نشده است.

اگر می‌خواهید بدانید که اختلافات اصلی بین الشرع و کردها کدامند، پاسخ این است: تعیین نظام اداری کشور، ادغام شبه نظامیان قسد و ی.پ.گ در ارتش سوریه و تعریف موقعیت کردها در قانون اساسی جدید.

ی.پ.گ نمی‌خواهد دستاوردهایی را که از ابتدای جنگ به دست آورده از دست بدهد. اگرچه دولت دمشق و همچنین ترکیه با این موضوع مخالف هستند، اما طرف کُرد بر ساختار اداری خودمختار اصرار دارد. ترکیه از نزدیک تحولات را زیر نظر دارد و تلاش می‌کند تا مطابق با نگرانی‌های امنیتی خود، بر آنها تأثیر بگذارد.

وضعیت آوارگان

در مورد بازگشت پناهندگان سوری از کشورهای مختلف، کسانی هستند که بازگشته‌اند، اما نه به صورت دسته جمعی. بر اساس داده‌های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR)، تعداد کل پناهندگان سوری که از زمان سرنگونی رژیم اسد به کشور خود بازگشته‌اند، 1.4 میلیون نفر است. این در حالی است که تعداد کل سوری‌های خارج از کشور حدود 7 میلیون نفر بود.

یکی از دوستان تاجر لبنانی من در مورد سوری‌های لبنان گفت: «آنها به کشورشان برنمی‌گردند مگر اینکه پول بیشتری به دست آورند و شرایط راحت‌تری پیدا کنند. اگر سوری‌ها از لبنان بروند، در بخش‌های مختلف، به ویژه کشاورزی، مشکلات جدی ایجاد خواهد شد». این یافته‌ها به طور کلی در مورد سوری‌های ساکن ترکیه نیز صادق است.

ترکیه و مجراهای امنیتی و اقتصادی سوریه

پیش از آغاز سفر عمر اونهون به سوریه و انتشار مشاهدات میدانی او، اعلام شد که دو تیم کارشناسی اعزام شده از ترکیه به حلب و دمشق، تجهیزات فنی را بازسازی کرده‌اند. اما واقعیت این است که مساله فقط ارائه خدمات فنی نیست و ترکیه در این مدت، تلاش کرده کنترل امنیتی این دو فرودگاه مهم سوریه را در اختیار بگیرد.

ولی حالا نوبت به نظام بانکداری رسیده و این بار، ترکیه می‌خواهد بدون سر و صدا، در دو حوزه مهم، عملاً هدایت بانک مرکزی سوریه را در اختیار بگیرد که یکی از آنها، دیپلماسی مالی و بین‌المللی برای بازگرداندن بانک مرکزی سوریه به مبادلات بین‌المللی و دیگری، بازسازی ساختارهای فنی و بانکداری دیجیتالی سوریه است.

این در حالی است که بسیاری از روزنامه‌های چاپ آنکارا از جمله روزنامه آنالیز، به شکلی گسترده، اظهارات عبدالقادر حصریه رئیس جدید بانک مرکزی سوریه را منتشر کردند.

حصریه در مصاحبه با فایننشال تایمز اعلام کرده که قرار است پس از 14 سال انزوا، سوریه با پیوستن مجدد به سیستم پرداخت بین‌المللی سوئیفت، دوباره به اقتصاد جهانی متصل شود. این عملیات، بخشی از عملیاتی است که با وساطت اردوغان و محمد بن سلمان و جلب موافقت ترامپ انجام شده است. 

حصریه بر هدف تبدیل سوریه به یک قطب مالی منطقه‌ای از طریق بازسازی بانکداری رسمی، نوسازی سیاست پولی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای بازسازی و پروژه‌های زیرساختی تأکید کرده و در این میان، مثلث ترکیه، امارات و عربستان، نقش‌های مهمی بر عهده خواهند داشت.

در همین راستا عربستان سعودی و قطر، بدهی معوقه 15.5 میلیون دلاری سوریه به بانک جهانی را تسویه و موافقت کردند که حقوق کارکنان بخش دولتی را به مدت چند ماه پوشش دهند.

در همین حال، گفتگو با نهادهایی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی آغاز شده و توافقات اولیه زیرساختی با شرکت‌های حوزه خلیج فارس نیز حاصل شده است.

ترکیه و صادرات کالا به سوریه

مشاهدات سفیر سابق ترکیه در دمشق نشان دهنده این واقعیت است که ساختار شکل گرفته بر مبنای همان چارچوب سلفی هیات التحریر الشام که قبلاً در ادلب شکل گرفته بود، با مسائل سیاسی و اجرایی، به شکلی عملگرایانه برخورد می‌کند. ترکیه نیز در این میان، مداخلات سیاسی و امنیتی را به پشت صحنه منتقل کرده و در بخش آشکار صحنه، بیشتر به دنبال اهداف اقتصادی و مالی است.

در روزهای گذشته، المانیتور اعلام کرد که دولت اردوغان، در مذاکرات بین کردهای سوری و احمد الشرع مداخله کرده و هاکان فیدان وزیر امور خارجه و ابراهیم کالن رییس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، برای هدایت فرجام این مذاکرات، به شکل مخفیانه با مظلوم کوبانی فرمانده شبه نظامیان قسد دیدار کرده اند.

دستگاه دیپلماسی ترکیه این خبر را تکذیب کرد، اما شواهد نشان می‌دهد که گزارشگر ویژه المانیتور یعنی عمبرین زمان از روزنامه نگاران ترکیه که سالهاست با کردهای سوری ارتباط دارد، خبر خود را از منابع موثق دریافت کرده است. ولی ترکیه تمایل دارد در منابع رسانه‌ای رسمی، صرفاً از همکار ی های اقتصادی حرف بزند.

در همین راستا، خبرگزاری دولتی آناتولی اعلام کرده که بر اساس بیانیه انجمن صادرکنندگان جنوب شرقی آناتولی (GAİB)، صادرات از ترکیه به سوریه در چهار ماه نخست سال جاری میلادی، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 37 درصد افزایش یافته است. 

در حالی که در دوره ژانویه تا آوریل سال گذشته 489 میلیون و 837 هزار دلار صادرات به سوریه انجام شده بود، این رقم در چهار ماه نخست سال 2025 به 669 میلیون و 661 هزار دلار افزایش یافت.

جلال کادوغلو، رئیس انجمن صادرکنندگان غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی و محصولات جنوب شرقی آناتولی و میز سوریه مجمع صادرکنندگان ترکیه (TİM)گفته، گام‌های برداشته شده توسط اتحادیه اروپا و آمریکا برای لغو تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه سوریه، مورد استقبال دنیای تجارت و صادرکنندگان قرار گرفته است.

کادوغلو می‌گوید: این تحول نه تنها فرصت‌های مهمی برای بازسازی سوریه، بلکه برای کنشگری اقتصادی و دیپلماتیک ترکیه در منطقه نیز فراهم می‌کند.
انتهای پیام/