یادداشت| غدیر؛ نقطه شکست پروژه جدایی دین از سیاست
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، واقعه غدیر، در ظاهر ممکن است یک اتفاق تاریخی و مذهبی جلوه کند، اما از منظر امام خمینی (ره)، نه تنها واقعه‌ای معمولی نیست، بلکه نقطه‌ی عطفی در تاریخ بشریت است که به‌واسطه آن، طرح کلان الهی برای اداره جامعه انسانی اعلام و ابلاغ شد. غدیر، صرفاً انتخاب حضرت علی (ع) به‌عنوان جانشین پیامبر(ص) نیست؛ بلکه اعلام رسمی یک الگوی حکمرانی است که در آن، «ولایت» و «عدالت»، محور اساسی تشکیل حکومت الهی‌اند.
امام خمینی (ره) در بیانی بنیادین می‌فرمایند: «غدیر به نفسه برای حضرت امیر ارزش ندارد؛ آنکه ارزش دارد، خود حضرت است که به دنبال آن، ارزش غدیر آمده است.» این سخن، تحلیلی ریشه‌ای از نسبت حضرت علی (ع) با غدیر است. غدیر معلول وجود شخصیتی همچون حضرت علی (ع) است که از نظر مقام روحی، عقلانی، مدیریتی و اخلاقی، یگانه دوران است؛ کسی که در میان بشر بعد از رسول خدا، شایسته‌ترین فرد برای تحقق حاکمیت عدل الهی است. از این منظر، غدیر ظهور سیاسی و اجتماعی حقیقت ولایی حضرت علی (ع) است و صرفاً اعطای یک مقام اداری نیست.
یکی از انحرافات تاریخی بعد از واقعه غدیر، تلاش خزنده‌ای بود برای جدا کردن امر معنوی از امر سیاسی؛ گویی دین باید فقط در مسجد و محراب بماند و حکومت را باید به اصحاب سیاست سپرد. امام خمینی (ره) این تفکیک را خطری جدی می‌دانستند که ریشه آن به نادیده گرفتن ماهیت حکومتی غدیر بازمی‌گردد. ایشان با صراحت می‌فرمایند: «قضیه غدیر، قضیه جعل حکومت است، و الّا مقامات معنوی قابل نصب نیست.»
در حقیقت، غدیر اعلام رسمی این حقیقت بود که حکومت و هدایت سیاسی امت نیز باید از مسیر وحی و ولایت عبور کند. طرح الهی این نیست که معنویت از سیاست جدا شود؛ بلکه سیاست، صورت اجرایی دین است در جامعه. جداسازی این دو، یعنی تسلیم شدن در برابر طاغوت. از نگاه امام، کسانی که غدیر را صرفاً معنوی تفسیر می‌کنند، راه را برای حذف دین از عرصه اجتماعی باز می‌کنند؛ اتفاقی که درست پس از غدیر با کنار زدن اهل بیت (ع) از حکومت آغاز شد.
در اندیشه امام خمینی (ره) ، حکومت به‌خودی‌خود نه مطلوب است، نه مقدس؛ بلکه ارزش آن، به میزان تحقق عدالت در ساختار آن بستگی دارد. آن‌جا که حضرت علی (ع) در پاسخ به ابن‌عباس می‌گوید: «این کفش پاره برای من از حکومت بر شما ارزشمندتر است، مگر این‌که بتوانم به‌واسطه آن حقی را اقامه کنم یا باطلی را از میان بردارم»، دقیقاً همین نکته را گوشزد می‌کند. امام خمینی (ره)، با اقتباس از این نگاه، تأکید دارد که اصل، اقامه عدل است، نه حفظ قدرت.
غدیر یعنی معرفی حاکمی که در جایگاه اجرا، مظهر عدل و تقواست؛ کسی که دین را نه فقط در سخن، بلکه در سیاست، اقتصاد، قضاوت و جنگ و صلح پیاده می‌کند. این تفکر، به‌وضوح نقطه مقابل حکمرانی‌های سکولار امروز دنیاست که دین را از اداره امور حذف کرده‌اند.
امام خمینی (ره) معتقد بود که انحراف از غدیر، موجب شکل‌گیری تاریخ سیاسی‌ای شد که به‌جای تحقق عدالت، اسیر قدرت‌طلبی و دنیاپرستی شد. ایشان در تحلیلی تاریخی می‌گویند: «انحرافاتی که بعد از غدیر پیدا شد... اسباب این گرفتاری‌هایی شده است که الآن در سرتاسر کشورهای اسلامی داریم می‌بینیم.»
از نگاه امام، فاصله گرفتن از الگوی غدیر، باعث شد که مسلمانان ابتدا اهل بیت و سپس علمای دین را کنار بگذارند. در نتیجه، قدرت به‌دست کسانی افتاد که نه بر مبنای عدالت، بلکه بر اساس زور، ثروت، یا فریب، حکومت را در اختیار گرفتند. امت اسلامی، به‌جای آنکه بر اساس مشروعیت الهی به انتخاب حاکم بپردازد، تسلیم قاعده زور شد. این همان نقطه‌ای است که راه را برای طاغوت‌های عصر جدید، از جمله آمریکا، باز کرد.
امام خمینی (ره) غدیر را فقط الگویی تاریخی برای دوران صدر اسلام نمی‌دانست. بلکه تأکید می‌کرد: «غدیر در همه اعصار باید باشد». این یعنی در هر دوره‌ای باید یک مصداق برای حکومت عدل علوی وجود داشته باشد؛ در عصر غیبت، ولایت فقیه و در عصر ظهور، حکومت امام مهدی (عج). از همین زاویه، امام خمینی (ره) مبارزه با ظلم جهانی را جزئی از تحقق غدیر می‌دانستند. آمریکا، در این نگاه، مظهر طاغوت مدرن است؛ حکومتی که نه براساس عدالت، بلکه بر پایه سلطه، استعمار، و ظلم جهانی بنا شده است.
مبارزه با نظام سلطه، نه یک رفتار سیاسی موقتی، بلکه امتداد راه غدیر است. همان‌گونه که امام علی (ع) در برابر نفاق ایستاد، انقلاب اسلامی نیز، به‌عنوان تجلی مدرن غدیر، در برابر آمریکا و صهیونیسم ایستادگی کرده است. آنکه غدیر را می‌فهمد، نمی‌تواند زیر پرچم ظلم جهانی زندگی کند.
اکنون این ما هستیم که باید تصمیم بگیریم: آیا می‌خواهیم غدیر را فقط با چراغانی، مدیحه‌سرایی و تبریک‌های ظاهری زنده نگه‌داریم، یا می‌خواهیم آن را در ساختار سیاسی و اجتماعی امروزمان بازتعریف کنیم. امام خمینی (ره) می‌فرمود: «مسأله این است که به ما یاد بدهند که چطور باید تبعیت کنیم... غدیر منحصر به آن زمان نیست.»
یعنی غدیر یک مطالبه است: مطالبه حاکمیت دین، اجرای عدالت، و مقاومت در برابر استکبار. اگر امروز نظام ما نتواند الگوی عدالت علوی را بازسازی کند، اگر علمای ما سکوت کنند، اگر مردم از میدان مسئولیت اجتماعی کنار بکشند، این یعنی تکرار همان غفلتی که بعد از غدیر رخ داد.
غدیر، نه یک جشن تاریخی بلکه «نقشه راه» امت اسلامی برای همیشه تاریخ است. در این راه، امیرالمؤمنین (ع) الگوی حکومت‌داری است، ولایت، معیار مشروعیت است و عدالت، هدف نهایی. امام خمینی (ره) با بازخوانی غدیر، تمام پروژه سکولاریسم، اسلام آمریکایی، و جدایی دین از سیاست را زیر سؤال برد. امروز اگر می‌خواهیم راه غدیر را ادامه دهیم، باید نظام سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و بین‌المللی خود را با همان ارزش‌ها شکل دهیم؛ وگرنه غدیر، فقط به یک سنت خالی از معنا تبدیل خواهد شد.
نویسنده: حجت الاسلام جبار امرایی پژوهشگر تاریخ معاصر
انتهای پیام/
