بیکاری ۳۹درصدی فارغ‌التحصیلان و ساختار غلط آموزش عالی
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم, معضل بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران به یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که در زمستان 1403، حدود 38.9درصد از کل بیکاران را فارغ‌التحصیلان آموزش عالی تشکیل داده‌اند.
این در حالی است که نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به مراتب بالاتر از نرخ بیکاری کلی کشور است؛ طبق آمارهای مرکز آمار ایران، در سال 1403 بیش از 30 درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار بودند و این آمار برای جوانان در مقطع تحصیلات عالی به مراتب بیشتر است. برای ریشه‌یابی این معضل و ارائه راهکارهای عملی با علی حسین شهریور، دبیرکل خانه تعاونگران و فعال حوزه مهارت‌آموزی گفت و گو کردیم.
علی حسین شهریور، دبیرکل خانه تعاونگران و فعال حوزه مهارت‌آموزی در گفت‌وگو با خبرنگاراقتصادی خبرگزاری تسنیم, با اشاره به اینکه حدود 39درصد از کل بیکاران را فارغ‌التحصیلان آموزش عالی تشکیل داده‌اند گفت: وضعیت موجود نشانه شکاف عمیق ساختاری در نظام آموزش عالی و بازار کار کشور است.
وی اظهار داشت:از اواسط دهه 80، کشور شاهد رشد بی‌رویه مراکز آموزش عالی بوده، اما این گسترش کمی، با توسعه کیفی و نیازسنجی بازار کار همراه نبوده است. نتیجه این شده که امروز با انبوهی از فارغ‌التحصیلان مواجهیم که مهارت‌های مورد نیاز بازار کار را ندارند.
شهریور، با بیان اینکه مشکل اصلی در عدم تناسب است افزود: نظام آموزشی ما بیشتر بر مباحث نظری و مدرک‌محور تمرکز دارد، در حالی که بازار کار به مهارت‌های عملی و تخصصی نیاز دارد. از طرفی، بسیاری از جوانان به دلایل فرهنگی و اجتماعی به رشته‌هایی گرایش پیدا می‌کنند که بازار کار اشباع‌شده‌ای دارند، در حالی که صنعت با کمبود نیروی متخصص در بسیاری از حوزه‌های فنی مواجه است.
به گفته شهریور، مدرک‌گرایی و گسست دانشگاه و صنعت باعث شده‌اند نظام آموزش عالی نتواند نیروی کار مورد نیاز بازار را تربیت کند. در جامعه ما ارزش اجتماعی بیشتری به مدرک دانشگاهی داده می‌شود تا مهارت‌های عملی. جوانان معتقدند افراد تحصیل‌کرده در جامعه موقعیت بهتری دارند. این نگاه باعث شده بسیاری صرفاً برای کسب مدرک به دانشگاه بروند، نه برای یادگیری مهارت‌های شغلی. وی افزود، عدم ارتباط دانشگاه و صنعت عاملی مهم است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، صنایع مستقیماً در طراحی برنامه درسی دانشگاهی نقش دارند، اما در ایران این ارتباط بسیار ضعیف است.
شهریور گفت: رشد بی‌ضابطه دانشگاه‌ها بدون توجه به ظرفیت‌های بازار کار و فقدان نظام هدایت شغلی برای دانش‌آموزان نیز به این معضل دامن زده‌اند.
شهریور، بر تحول در نظام آموزشی تأکید کرد و گفت: بازنگری در برنامه درسی دانشگاهی با مشارکت فعال صنایع و بخش خصوصی، توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و افزایش سهم هنرستان‌ها باید در اولویت قرار داده شود. همچنین، کارورزی اجباری برای تمام رشته‌های دانشگاهی برای پر کردن شکاف میان دانش نظری و مهارت عملی ضروری است.
وی به برنامه هفتم توسعه اشاره کرد که بر اساس آن، سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزش عالی کشور باید به 40درصد افزایش یابد، در حالی که این سهم اکنون تنها بین 16تا 20درصد است و گفت: این هدف‌گذاری نیازمند بازنگری جدی در رویکردهای آموزشی است. اصلاح قوانین و مقررات، از جمله الزام دستگاه‌های اجرایی به استخدام بر اساس گواهی مهارت فنی و حرفه‌ای به جای صرفاً مدرک دانشگاهی و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، از دیگر راهکارهاست.
توسعه مهارت‌آموزی محور دیگری است که شهریور به آن پرداخت و گفت: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور با ظرفیت‌های عظیم خود باید بیشتر مورد استفاده قرار گیرد؛ همچنین اجرای برنامه‌های مهارت‌آموزی مجدد برای فارغ‌التحصیلان بیکار ضروری است.
شهریور، به موازی‌کاری نهادهای آموزش مهارتی در کشور، از جمله وجود دو دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشگاه ملی مهارت، اشاره کرده و تأکید کرد که ایجاد یک دانشگاه واحد برای مدیریت آموزش‌های عالی مهارتی ضرورت دارد تا از هدر رفت منابع و انرژی جلوگیری شود.
وی افزود: حمایت از کارآفرینی از طریق تسهیل دسترسی به منابع مالی و ایجاد مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌های تخصصی و نیز مدیریت جمعیت NEET (جوانانی که نه شاغل، نه محصل و نه مهارت‌آموز هستند) با برنامه‌های هدفمند از دیگر راهکارهای عملیاتی برای حل معضل بیکاری فارغ‌التحصیلان هستند.
در خصوص نقش نهادها، شهریور معتقد است وزارت علوم باید تطبیق رشته‌ها با نیاز بازار کار را در اولویت قرار دهد، وزارت کار باید ایجاد برنامه‌های اشتغال‌زایی و مشاوره شغلی را تقویت کند، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای باید نقش محوری در مهارت‌آموزی ایفا کند، بخش خصوصی نیز باید در طراحی دوره‌های آموزشی و فراهم آوردن فرصت‌های کارآموزی مشارکت کند و خانواده‌ها نیز باید نگاه خود را از مدرک‌گرایی صرف به سمت مهارت‌آموزی تغییر دهند.
شهریور چشم‌انداز حل این مشکل را در میان‌مدت (5-7سال) و با اجرای اقدامات جدی و هماهنگ، قابل بهبود می‌داند. اما او هشدار می‌دهد که کاهش نرخ بیکاری نباید لزوماً نشانه بهبود قلمداد شود، چرا که بخشی از آن به دلیل خروج جوانان از چرخه اشتغال (NEETها) و پیری جمعیت است، نه ایجاد شغل‌های جدید. وی همچنین بر نیاز به ثبات اقتصادی و تغییر نگرش اجتماعی به ارزش مهارت‌های فنی تأکید کرد و افزود: جالب است بدانید برخی معلمان به دانش‌آموزان توصیه می‌کنند به جای ادامه تحصیل، مهارت‌های فنی یاد بگیرند.
شهریور تأکید می‌کند که حل این معضل نیازمند عزم ملی و همکاری همه نهادها است: اگر هر بخش فقط به وظایف رسمی خود بسنده کند، نمی‌توانیم به نتیجه مطلوب برسیم. جوانان ما استعدادهای فراوانی دارند، فقط باید زمینه مناسب برای شکوفایی این استعدادها فراهم شود.
انتهای پیام/
