بلاتکلیفی در گذر مرزی خراسان شمالی و ترکمنستان/مرزی که نیست!

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد استان خراسان شمالی با جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر، در شمال ایران و هم‌مرز با ترکمنستان، فاقد گذرگاه رسمی مرزی است؛ موضوعی که به باور کارشناسان و فعالان اقتصادی، مهم‌ترین مانع توسعه تجارت و تبادلات مرزی این استان به شمار می‌آید. این در حالی است که بیش از 300 کیلومتر مرز مشترک با ترکمنستان، اشتراکات فرهنگی و زبانی شدید با استان آخال و تقاضای روزافزون بخش خصوصی، ضرورت راه‌اندازی یک گذرگاه قانونی را دوچندان کرده است.

گذرگاه مرزی نیازمند اراده طرف ترکمنستانی است

مهدی شهریاری عضو کمیسیون امنیت ملی و نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی در این باره اظهار داشت: خراسان شمالی تنها استان مرزی ایران است که هیچ گذرگاه رسمی با ترکمنستان ندارد. این موضوع به‌ویژه با توجه به ظرفیت صادراتی و فرصت ترانزیتی، یک نقصان آشکار در سیاست‌گذاری توسعه‌ای کشور است.

وی افزود: مطالبه فعالان اقتصادی و مردم استان، طرح موضوع در سطح ملی و مذاکرات سران دو کشور است. ایجاد این گذرگاه نه‌تنها دسترسی به بازارهای آسیای میانه را تسهیل می‌کند که ضامن رونق کسب‌وکارهای مرزی و کاهش هزینه حمل‌ونقل خواهد بود.

شهریاری با بیان اینکه سابقه خوبی با ترکمنستان داریم، گفت: ظرفیت زیادی وجود دارد که باید بتوانیم ارتقا دهیم. موضوع بازارچه مرزی که چندین سال مطرح است ، به نوعی بازارچه محلی است و رونقی در اقتصاد نخواهد داشت.

نماینده بجنورد، گرمه، جاجرم، راز و جرگلان، مانه و سملقان در مجلس شورای اسلامی گفت: ما به دنبال ایجاد گذر مرزی هستیم که ترانزیت داشته باشیم این مهم باید در ملاقات سران انجام شود.  برای ایجاد گذر مرزی به رییس جمهور هم ارتباط داشته‌ایم که باید اتفاق بزرگ داشته باشیم و بین سران هر دو کشور مطرح شود.

شهریاری تاکیدکرد: ایجاد گذر مرزی به نفع ترکمنستان نیز هست چرا که در کشور ما اقوام نیز دارند که هم زبانی و هم فرهنگی می تواند این ارتباط را بیشتر کند.

وی خاطر نشان کرد:  سایر مرزهایی که در کشور داریم و کشور ترکمنستان عنوان‌ می‌کند که آن مرزها قوی نیستند.

عباس کاظمی، رئیس اتاق بازرگانی بجنورد  نیز اظهار داشت: طی سال گذشته، صادرات خراسان شمالی به ترکمنستان حدود 20 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با پتانسیل واقعی استان، رقم ناچیزی است. مهم‌ترین موانع این حوزه، نبود گذرگاه مرزی و مشکلات تعهدات ارزی برای صادرکننده‌ها است. تفاهم‌نامه همکاری با استان آخال و هم‌زبانی فرهنگی، فرصتی طلایی است که فعلاً مغفول مانده و به اقدامات عملی نیاز دارد.

رضا خدابنده، عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی بجنورد گفت: سهم استان از بازار ترکمنستان به شدت پایین است و بخش خصوصی آماده توسعه مراودات است. رفع مشکلات ارزی و تسهیل روادید می‌تواند صادرات را در گام نخست تا دو برابر افزایش دهد.

 مطالبه مردم و فعالان اقتصادی بلاتکلیف مانده است

سید محمد پاکمهر، نماینده مردم بجنورد، مانه و سملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از روند طولانی و بی‌نتیجه پیگیری‌های ایجاد گذرگاه مرزی پرسه‌سو تأکید کرد: سال‌هاست به طور مستمر از مقامات کشور ترکمنستان برای بازگشایی مرز پرسه‌سو درخواست کرده‌ایم، اما تاکنون هیچ موافقتی حاصل نشده است. صراحتاً از طرف مقابل خواسته‌ایم چنانچه با راه‌اندازی این مرز موافق نیستند، مکان جایگزینی را برای راه‌اندازی گذرگاه اعلام کنند.

پاکمهر با اشاره به جایگاه و ظرفیت‌های کم‌نظیر خراسان شمالی گفت: این استان یک واحد مستقل در شمال شرق کشور است و به واسطه مشترکات فرهنگی، زبانی و جغرافیایی با مردم استان آخال ترکمنستان، نیازمند گذرگاه مرزی فعال است. ایجاد این گذرگاه نه تنها خواسته فعالان اقتصادی بلکه مطالبه جدی مردم این منطقه در سال‌های اخیر است و بارها در کمیسیون‌های مشترک ایران و ترکمنستان مطرح شده است.

وی با اشاره به فرصت‌های اقتصادی موجود در صورت تأسیس یک گذرگاه مرزی تصریح کرد: گذرگاه ملی مطالبه مردم است و روزنه‌ای تازه برای حل مشکلات اقتصادی استان گشوده خواهد شد. در جلسات مختلف دولت و کمیسیون‌های تخصصی این موضوع را پیگیری کرده‌ایم و انتظار داریم مسئولان هر دو کشور راهکار مشخص ارائه دهند.

وی در ادامه افزود:  تجارت استان می‌تواند متحول شود. ظرفیت تهاتر کالا میان ایران و ترکمنستان وجود دارد؛ کشور ترکمنستان هفتمین تولیدکننده پنبه در دنیاست و امکان مبادله کالابه‌کالا به ویژه در این حوزه کاملاً فراهم است. فعال شدن چنین مراوداتی باعث افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در استان خواهد شد.

پاکمهر در پایان با تأکید بر پیگیری جدی مطالبه مردم و فعالان اقتصادی شمال شرق کشور، خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود مسئولان ملی و دستگاه دیپلماسی کشور در مذاکرات با ترکمنستان، با جدیت بیشتر مسئله مرز خراسان شمالی را دنبال کنند تا گره قدیمی توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری این خطه به دست دولت باز شود.

موضوع گذرگاه مرزی باید زنده بماند

روزبهانی، سفیر ایران در ترکمنستان در دیدار با فعالان اقتصادی استان خراسان شمالی با بیان چالش های پیش روی ایجاد گذرگاه مرزی در خراسان شمالی اظهار داشت: فعالیت‌های دیپلماتیک برای فعال‌سازی و ایجاد گذرگاه مرزی ادامه دارد ولی نیازمند ایجاد انگیزه بیشتر در طرف ترکمنی و رفع برخی موانع خصوصاً در حوزه زیست‌محیطی، زیرساخت و سیاست‌گذاری دو کشور هستیم.

وی که در نشست هم‌اندیشی توسعه مراودات تجاری ایران و ترکمنستان سخن می‌گفت با تأکید مجدد بر اهمیت موضوع مرزهای فعال و گذرگاه‌های رسمی، خواستار توجه جدی مسئولان و پیگیری عملی برای فعال‌سازی گذرگاه مرزی در استان خراسان‌شمالی شد.

روزبهانی با اشاره به ظرفیت‌های مغفول در شمال شرق کشور گفت: موضوع گذرگاه مرزی باید زنده بماند و از دستور کار خارج نشود. استان‌های مختلف کشور مسیرهای ارتباطی با ترکمنستان را فعال کرده‌اند، اما متأسفانه ظرفیت‌های خراسان شمالی همچنان مغفول است و تاکنون هیچ گذرگاه رسمی برای این استان برقرار نشده است.

سفیر ایران در ترکمنستان با اشاره به سفر قریب‌الوقوع استاندار خراسان شمالی به استان آخال ترکمنستان اظهار داشت: سفرهای رسمی و هیئت‌های استانی نقش اساسی در افزایش روابط و شناخت متقابل ظرفیت‌ها دارند. این سفر می‌تواند گام موثری در جهت فعال‌سازی گذرگاه مرزی و ایجاد انگیزه در طرف مقابل باشد.

روزبهانی با بیان اینکه دولت ترکمنستان در سال‌های اخیر سیاست بیابان‌زدایی را به صورت جدی دنبال کرده و نهال‌کاری‌های گسترده‌ای اجرا کرده است، افزود: در حوزه محیط زیست و استفاده از مراتع مشترک نیز باید تعاملات بیشتری صورت گیرد، اما ورود سازمان محیط زیست ایران در این زمینه کمرنگ بوده است؛ اگر قرار است همکاری شکل بگیرد، لازم است این سازمان فعالانه‌تر وارد عمل شود.

سفیر کشورمان در عشق‌آباد درباره وضعیت صادرات استان خراسان شمالی گفت: هرچند حجم صادرات استان به ترکمنستان زیاد نیست اما در ماه‌های اخیر روند رشد آن مثبت بوده و حجم مبادلات تجاری در مسیر افزایش قرار دارد.»

روزبهانی خاطرنشان کرد: بحث گذرگاه مرزی را به طور جدی پیگیری می‌کنیم و این موضوع را زنده نگاه داشته‌ایم. برخی از گذرگاه‌های فعلی نیز متأسفانه مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. باید زیرساخت‌های مرزی به طور کامل فراهم شود و برای طرف ترکمنستانی ایجاد انگیزه شود. گذرگاه‌های مرزی به سادگی ایجاد نمی‌شوند و نیازمند زیرساخت و عزم جدی دو طرف هستند. احداث گذرگاه مرزی در خراسان شمالی، هم از منظر افزایش تعاملات اقتصادی و هم با رویکرد توسعه پایدار و محیط زیست منطقه، یک ضرورت راهبردی است که باید با پیگیری مجدانه مسئولان ایرانی و ایجاد بستر مناسب برای شریک ترکمنستانی محقق شود.

با وجود مرز طولانی و ظرفیت‌های مغفول، استان خراسان شمالی همچنان از سود حاصل از مراودات مرزی با ترکمنستان بی‌بهره است. آمار 20 میلیون دلاری صادرات سال 1402 به وضوح کمتر از ظرفیت بالقوه استان است؛ کارشناسان معتقدند با احداث یک گذرگاه رسمی و رفع موانع بانکی و ارزی، زمینه افزایش صادرات و تبدیل خراسان شمالی به قطب تجارت مرزی فراهم می‌شود.

جمع‌بندی این نشست‌ها و پیگیری‌های مسئولین نشان می‌دهد تحقق این مطالبه، نیازمند دیپلماسی جدی با ترکمنستان و سرمایه‌گذاری دولت در حوزه حمل‌ونقل و گمرک است. اگر این مطالبه واقعی جدی گرفته شود، می‌توان شاهد شکوفایی اقتصاد منطقه، افزایش اشتغال و ارتقای جایگاه استان در نقشه تجاری ایران بود.

انتهای پیام/311/.