ازبکستان و افغانستانِ طالبان؛ تعامل اقتصادی با نگاه راهبردی
شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، خواستار همکاری با اتحادیه اروپا و شرکای بین‌المللی برای توسعه افغانستان و عبور از بحران شد؛ تاشکند با نگاهی راهبردی، سیاست تعامل فعالی را برای تبدیل افغانستان به یک کشور ترانزیتی و شریک اقتصادی در پیش گرفته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در تاریخ اول آوریل، شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، در مصاحبه‌ای اظهار داشت که مایل به همکاری با اتحادیه اروپا و سایر شرکای بین‌المللی به نحوی است که از توسعه افغانستان «برای غلبه بر بحران‌های کنونی» حمایت کند.
وی افزود: «من متقاعد شده‌ام که تثبیت وضعیت در افغانستان و بازسازی آن به نفع مشترک کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا است.»
در دوم آوریل، دولت طالبان در کابل از این بیانیه استقبال کرد. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی افغانستان، گفت: «اظهارات میرضیایف منعکس‌کننده حقایقی است که باید به رسمیت شناخته شود. دو ملت با روحیه حسن همجواری صادقانه و منافع مشترک مردمانشان، سیاست‌های خود را به پیش می‌برند.»
اهداف راهبردی تاشکند: افغانستان، گذرگاه ترانزیتی و شریک منطقه‌ای
از زمان سقوط کابل به دست طالبان در سال 2021، پس از خروج نیروهای آمریکایی و اروپایی از افغانستان، ازبکستان علاقه فزاینده‌ای به تسهیل ادغام افغانستان در نهادهای بین‌المللی نشان داده است.
منافع اصلی ازبکستان در این امر ریشه در مزایای ژئواستراتژیکی دارد که هم برای ازبکستان و هم برای همسایگان آن در آسیای مرکزی فراهم می‌شود.
سیاست تاشکند در قبال افغانستان به گونه‌ای تنظیم شده که افغانستان را به یک کشور ترانزیتی برای ازبکستان به سمت آسیای جنوبی تبدیل کرده و پنجره‌ای برای مشارکت‌های منطقه‌ای جدید آن باز کند.
علاوه بر این، افغانستان پتانسیل تبدیل شدن به بازار و کشور ترانزیتی برای محصولات و کالاهای با ارزش افزوده ازبکستان را دارد. تعمیق مشارکت ازبکستان با افغانستان می‌تواند همسایه جنوبی آن را به یک شریک کلیدی اقتصادی و سیاسی در منطقه تبدیل کند.
ازبکستان به دلیل اتصال جغرافیایی به وضعیت بین‌المللی افغانستان علاقه‌مند است. رودخانه اصلی آسیای مرکزی، آمودریا، که از تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و افغانستان می‌گذرد، مرز بین ازبکستان و افغانستان را مشخص می‌کند.
افغانستان از نظر استراتژیک برای دسترسی ازبکستان به بندر چابهار در ایران برای تجارت اهمیت دارد. علاوه بر اتصال جغرافیایی، شمال افغانستان محل سکونت جمعیت قابل توجهی از ازبک‌تباران است.
گسترش روابط اقتصادی: از افزایش تجارت تا ایجاد بازار مشترک و منطقه آزاد
ازبکستان در بخش‌های مختلف اقتصاد افغانستان از جمله معدن، کشاورزی، انرژی و تجارت سرمایه‌گذاری کرده است. در ماه مارس (2025)، هر دو کشور متعهد شدند که تجارت خود را از 1.1 میلیارد دلار به 3 میلیارد دلار افزایش دهند.
در فوریه (2025)، هیئتی از طالبان به ریاست ملا عبدالغنی برادر آخوند، معاون نخست‌وزیر در امور اقتصادی، از ازبکستان بازدید کرد. در جریان این سفر، دو طرف قراردادهای متعددی برای ارتقای روابط تجاری و بازرگانی خود امضا کردند. یکی از این توافق‌ها شامل لغو محدودیت‌های تاشکند بر صادرات محصولات کشاورزی افغانستان است که عرضه به بازار ازبکستان را افزایش می‌دهد. تاشکند و کابل همچنین برای ایجاد یک بازار مشترک و یک منطقه آزاد اقتصادی به توافق رسیده‌اند.
صادرات عمده افغانستان به ازبکستان کالاهای کشاورزی است. صادرات و تولید کالاهای کشاورزی افغانستان به دلیل چهار دهه جنگ و مسائل امنیتی در این کشور به شدت تحت تأثیر قرار گرفته بود. در حال حاضر یک توافقنامه تجارت ترجیحی بین دو طرف برای دستیابی به تجارت دوجانبه متعادل‌تر بین میزان واردات و صادرات هر کشور در حال بررسی است.
برق، صادرات کلیدی ازبکستان به افغانستان؛ توافق برای افزایش واردات
در سال 2024، تجارت بین ازبکستان و افغانستان به 1.1 میلیارد دلار رسید که از این میزان، صادرات ازبکستان به افغانستان بیش از 1 میلیارد دلار بود. این بدان معناست که صادرات ازبکستان تقریباً تمام تجارت بین ازبکستان و افغانستان را تشکیل می‌دهد. صادرات پیشرو ازبکستان به افغانستان برق است که تقریباً 60 درصد از واردات برق افغانستان را شامل می‌شود.
یکی دیگر از توافق‌ها مشخص می‌کند که افغانستان واردات برق از ازبکستان را افزایش خواهد داد. تاشکند و کابل برای تسریع کار بر روی پروژه انتقال برق 500 کیلوولت از ازبکستان به افغانستان توافق کردند.
هزینه این پروژه نیز از 252 میلیون دلار به 222 میلیون دلار کاهش یافته است. افغانستان به شدت به برق وارداتی وابسته است و 80 درصد از نیازهای برق خود را از ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ایران تأمین می‌کند.
خط انتقال 246 کیلومتری از ازبکستان در نتیجه این پروژه، سالانه 6 میلیارد کیلووات ساعت برق تأمین خواهد کرد. سال گذشته (29 دسامبر 2024)، شرکت دولتی ازبکستان «اوزانرگوسوتیش» و شرکت «د افغانستان برشنا شرکت» (DABS) افغانستان، قرارداد خرید برق برای تأمین برق در سال جاری (2025) را امضا کردند.
چشم‌انداز آینده: افزایش نفوذ تاشکند و ثبات اقتصادی در افغانستان
سیاست تاشکند در قبال افغانستان و سرمایه‌گذاری‌های فزاینده در این کشور احتمالاً نفوذ آن را افزایش داده و محیط اقتصادی باثبات‌تری ایجاد خواهد کرد. از نظر جغرافیایی، افغانستان به عنوان پلی بین آسیای جنوبی و مرکزی عمل کرده و نقش مهمی در ترانزیت و تجارت بین دو منطقه ایفا می‌کند.
محیط اقتصادی باثبات‌تر در افغانستان پتانسیل ایجاد ثبات کلی بیشتر در این کشور را دارد. افغانستان باثبات از نظر سیاسی و توسعه‌یافته از نظر اقتصادی می‌تواند به ثبات اقتصادی همسایه خود در آسیای جنوبی یعنی پاکستان و همسایگان خود در آسیای مرکزی یعنی تاجیکستان و ازبکستان کمک کند.
انتهای پیام/
