محتمل‌ترین سناریوها پس از صدور قطعنامه احتمالی علیه ایران
به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه، درواکنش به قطعنامه احتمالی شورای حکام گفته است، پاسخ تقابل، همکاری با آژانس نخواهد بود. این سخنان بقایی در شرایطی مطرح می شود که سرنوشت دور بعدی مذاکرات ایران و ایالات متحده مشخص نشده و پاسخ نامه آمریکا به ایران نیز در دست آماده سازی و ارسال از طریق عمان است.
بقایی در جدیدترین اظهارات خود تاکید کرده :«بنای جمهوری اسلامی همکاری با آژانس طبق توافقات بوده، در طول دو سال اقدامات بسیار مهمی در راستای همکاری با آژانس داشتیم اما متاسفانه آژانس تحت نفوذ سه کشور اروپایی و آمریکایی تصمیم گرفت که گزارش جامع تهیه کند. متعاقبا سه کشور اروپایی این گزارش را مورد سوءاستفاده برای قطعنامه قرار دادند. طرح پیشنهادی خودمان را به زودی از طریق عمان به طرف مقابل ارائه خواهیم کرد. آمریکا این فرصت را قدر بداند. از دور بعدی مذاکرات فعلا خبری نیست.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، اخیرا، درباره برنامه هسته‌ای ایران گزارشی تهیه کرده و براساس آنچه به رسانه‌ها درز کرده است در آن به فهرستی بلندبالا از عدم همکاری ایران با آژانس اشاره و از گسترش چشمگیر فعالیت‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده است.
ابراهیم رضایی سخنگوی هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی از دیگر مقاماتی است که اخیرا در گفت‌وگو با خانه ملت با اشاره به نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و احتمال صدور قطعنامه علیه ایران، گفته است: «اگر آنچه در رسانه‌ها در خصوص قطعنامه ضدایرانی منتشر شده در نشست شورای حکام آژانس هم تصویب شود، نشان‌دهنده رویکرد غیرفنی آژانس است. طبق منشور ملل متحد و قوانین جهانی، غنی‌سازی در چارچوب نظارت‌های آژانس در هر سطحی حق ایران است. قطعاً متناسب با اقدام شورای حکام آژانس و یا احتمال فعال‌شدن مکانیزم ماشه توسط اروپایی‌ها اقدامات قاطعی انجام خواهیم داد. اروپایی‌ها دنبال جمع‌آوری اسناد و مدارک برای فعال‌کردن مکانیزم ماشه علیه ایران هستند و اگر این اتفاق رخ دهد، طرحی را با قید فوریت در مجلس بررسی و تصویب خواهیم کرد تا ایران از NPT خارج شود.»
با توجه به این شرایط پرسشهایی مطرح است از جمله این که چرا روند مذاکرات به مرحله توقف رسیده و آینده پس از صدور هر نوع قطعنامه احتمالی علیه ایران چگونه خواهد بود؟ جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در گفتگو با فرارو به این پرسشها پاسخ داده است:
اروپایی‌ها درمورد مسئله هسته ای ایران با آمریکا رقابت دارند
جلال ساداتیان به فرارو گفت: «اگر قرار باشد نگاهی به آن چه امروز رخ می دهد داشته باشیم و وقایع را تجزیه و تحلیل کنیم، باید ابتدا یک بازگشت به عقب داشته و مروری بر همه آن چه در ماه های گذشته رخ داده انجام دهیم. ترامپ از ابتدای ریاست جمهوری خود در دور دوم، به دنبال این بود با فشار، تهدید یا هر روش دیگری، هر مشکل و مسئله ای که با اروپایی ها یا سایر کشورهای منطقه و جهان دارد، حل کند. برای مثال به اروپایی ها اعلام کرد از ناتو خارج می شود و آن ها باید خود، هزینه های خود را به عهده بگیرند و بار مقابله با روسیه در حمایت از اوکراین را به عهده بگیرند. مسائل درگیری با کانادا، گرینلند، تعرفه ها، خلیج مکزیک و دیگر رفتارهایی که ترامپ در قبال روسیه و اوکراین داشت، نشان داد ترامپ با چه رویکردی به مسائل نگاه می کند و روش‌های او برای حل مسئله چگونه است. اما در قبال ایران، در دور اول مذاکرات، شاهد این بودیم که طرفین ملاحظاتی را در نظر گرفته بودند که فقط بررسی کنند آیا می توانند با یکدیگر سر میز مذاکره بنشینند یا خیر. در دور دوم، پذیرش این نکته انجام شد که فقط روی مسائل هسته ای متمرکز شوند نه مسائل دیگر. در دورهای بعدی مذاکرات، وارد چارچوب هایی شدند که به دنبال یافتن راه حل می‌گشتند. در همین فاصله نیز ترامپ نتانیاهو را به آمریکا دعوت کرد و در مقابل دوربین خبرنگاران به نتانیاهو اعلام کرد قصد توافق با ایران را دارد.»وی افزود: «با توجه به همه این موارد بود که اوایل مذاکرات، یک خوشبینی بیش از حد در ذهن همه شکل گرفت و ویتکاف پذیرفت که غنی سازی در محدوده برجام (3.67 درصد) ادامه پیدا کند. بنابراین مذاکرات روی این موضوع متمرکز شد که غنی سازی 60 درصدی ایران کنترل شود و مسئله حجم تولید اورانیوم ایران مدیریت شود، اما یکباره در میانه مذاکرات شاهد اعتراض اروپایی ها و به طور ویژه فرانسه بودیم. فرانسه مدعی نگرانی برای منافع خود بود. از طرفی نیز زمزمه هایی مبنی بر تحریک آژانس توسط اروپایی ها مطرح شد. همه این ها در حالی بود که ایران چهار دور مذاکره به ریاست آقای تخت روانچی و غریب آبادی، با اروپایی ها انجام داده بود. اما این مذاکرات متوقف شد. ظاهرا اروپایی ها حس کردند که اگر مذاکرات ایران و آمریکا به نتیجه برسد، سر آن ها بی کلاه خواهد ماند و البته صحبت‌هایی درباره منافع اقتصادی آمریکا از شکل گیری توافق نیز مطرح شد که به تهییج اروپایی ها دامن زد. اروپایی ها بیشتر برای ابراز وجود در زمینه توافق است که چنین رفتاری را در پیش گرفته اند. درست است که نام اروپایی ها در مسئله قطع نامه آژانس در کنار آمریکایی ها مطرح می شود اما از دید من این موضوع لزوما به معنای همراهی اروپا و آمریکا نیست. از دید من آن ها دو خط رقابتی را دنبال می کنند.»
کنسرسیوم هسته ای بهترین راه حل فعلی است
دیپلمات پیشین ایران در انگلستان در ادامه گفت: «لابی اسرائیل در ایالات متحده به شدت فعال است و در تلاشند هم از طریق کنگره و هم از به شکل سیاسی روی دولت ترامپ فشار وارد کنند. همین فشارها در ایجاد فاصله بین دور چهارم و پنجم مذاکرات بی تاثیر نبود. اختلافات ایلان ماسک و ترامپ نیز متاثر از حجم بالای درگیری های داخلی در ایالات متحده است. همه این ها در شرایطی است که ایران تا پیش از تهدیدها، بارها بر پایبندی خود به NPT و رعایت اصول بین المللی در حوزه استفاده از انرژی هسته ای تاکید کرده بود. اکنون سوال اصلی این است که آیا ترامپ می تواند از پس لابی اسرائیلی بر آمده و شرایط را تا حدودی تعدیل کند یا خیر. از این پس یا ترامپ باید خواسته اسرائیلی ها را بپذیرد و وارد تنش و درگیری شود، که به اعتقاد من در صورت چنین رفتاری تمام شیرازه های کاری وی از هم خواهد پاشید. ترامپ همزمان چندین پرونده در دست دارد که از اروپا تا چین و اوکراین و روسیه گسترده است. تنش بین ایران و آمریکا، حتی اعراب منطقه را نگران می کند و آن ها راضی به این امر نیستند. درست است که اعراب، علاقه ای به شکل گیری یک ایران قدرتمند در منطقه ندارند، اما در حد کنسرسیومی که ایران مطرح کرده حاضر است در آن شرکت کند، رضایت می دهند.»
وی افزود: «استدلال نتانیاهو و طرفداران او این است که چون ایران به تکنولوژی هسته ای دست یافته، پس گریز هسته ای ایران، در هر لحظه می تواند رخ دهد. بنابراین باید هرچه زودتر توانایی هسته ای ایران به شکل کامل جمع آوری شود. اینجا، دو حد صفر و صدی مطرح می شود. یعنی یا همه تاسیسات جمع شود یا هیچ. در نتیجه، شرایط فعلی بسیار حساس و خطرناک است. اما با همه این ها من معتقدم با توجه به معذوریت هایی که ترامپ دارد، به هیچ وجه تمایلی به درگیری ندارد. ایران نیز سالهای سال هزینه و تلاش صرف تاسیسات هسته ای خود کرده و بسیار غیرمنطقی است که انتظار داشته باشیم تاسیسات هسته ای خود را جمع آوری کند. تنها راه منطقی که باقی مانده، با توجه به جدیدترین سخنان آقای بقایی و با توجه به وقوع تنش احتمالی بعد از صدور قطعنامه شورای حکام، متمرکز شدن روی «کنسرسیوم هسته ای» است. کنسرسیوم هسته ای هم خواست های نظارتی طرف غربی و آژانس را برآورده می کند و هم نقطه پایانی بر فعالیت های هسته ای ایران نخواهد بود و این فعالیت ها را زنده و جاری نگه می دارد. این نکته واقعیتی انکار نشدنی است که اگر هر نوع تنش بین ایران و ایالات متحده رخ دهد، کل جهان از این وضعیت متاثر خواهند شد. با شرایط فعلی، احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه نیز به عنوان یک ابزار فشار چندان دور از ذهن نیست اما نمی توان به قعطیت گفت فعال می شود. اگر کنسرسیوم اجرایی شود، مکانیسم ماشه فعال نخواهد شد.»
