معماری خاص گرانبهاترین خانه جهان در تهران/خلاقیت خیره کننده معمار از تلفیق هنرهای اصیل ایرانی و ژاپنی که ثابت کرد نزد ایرانیان است و بس

با نگاه کردن به نمای بیرونی و نوع معماری این خانه می‌توان به راحتی فهمید این خانه متعلق به یکی از درباریان به نام محمدتقی‌خان احتساب‌الملک در دوران قاجار بوده است.
محمدتقی‌خان احتساب‌الملک دارای دو فرزند به نام حسن و محسن بود که برای ادامه تحصیل به اروپا سفر کردند. اگر چه این دو باهم برادر بود، اما بسیار با یکدیگر فرق می‌کردند؛ به گونه‌ای که برادر بزرگتر به نام حسن در فعالیت‌‌های سیاسی، اجتماعی و ادبی پررنگ بود، اما محسن برادر کوچکتر در رشته هنر. متاسفانه برادر بزرگتر در جوانی از دنیا رفت اما برادر کوچکترش بعد از فارغ‌التحصیل شدن در رشته تاریخ هنر، باستان شناسی و نقاشی سرانجام در سال 1315 به تهران برگشت و این خانه زیبا محل زندگی او و همسرش سلما شد.

آن دو در کنار فعالیت‌های دیگری که انجام می‌دادند علاقه‌ای فراوان به جمع‌آوری و نگهداری آثار هنری و تاریخی داشتند. از این رو بسیاری از آثار ارزشمندی چون کاشی، سنگ‌های تراشیده را برای زینت بخشیدن به خانه مقدم در سراسر آن نصب کردند؛ همچنین با گردهم‌درآوردن آثاری چون مجموعه‌ای از پارچه، مسکوکات، مُهرها و اسناد تاریخی، چپق و وافور و قلیان، سفالینه، شیشه، وتابلوها نقاشی در خانه پدری گنجینه‌ی نفیسی را برای آیندگان جمع‌آوری کردند؛

جالب است بدانید محسن مقدم از بنیان‌گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و یکی از استادان ممتاز این دانشگاه بود؛ بنابراین در سال 1351 تصمیم گرفت این خانه را وقف دانشگاه تهران کند. اما دیری نپایید که محسن مقدم در سال 1366 دار فانی را وداع گفت و اداره خانه به عهده همسرش قرار گرفت؛ اما تنها بعد از گذشت 3 سال از فوت حسن مقدم، همسرش نیز درگذشت، از این رو تولیت این خانه به طور کامل به عهده دانشگاه تهران قرار گرفت.

معماری خانه موزه مقدم تهران

با نگاه کردن به نمای بیرونی و نوع معماری این خانه می‌توان فهمید این خانه متعلق به یکی از درباریان دوران قاجار بوده است.

بخش های مختلف خانه موزه مقدم تهران

این خانه با مساحتی بیش از 2000 متر مربع دارای 3 حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است. به طور کلی می‌توان خانه را به چند ضلع تقسیم کرد که هر ضلع بخش‌های دیگری را شامل می‌شود:

ضلع جنوبی در قسمت بیرونی خانه مقدم

در این قسمت از خانه مقدم می‌توانید از بخش‌های زیر دیدن کنید:
1-ساختمان بیرونی یا تابستانی: این ساختمان همانگونه که از نامش پیداست در فصول گرم مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این ساختمان می‌توانید از اتاق پذیرایی یا پیشخوان دیدن کنید. اتاق پذیرایی که سقف آن دارای تزئینات گچی ساده‌تری نسبت به دیگر قسمت‌های خانه دارد و همچنین این اتاق دارای کاربری کار، پذیرایی از مهمان وفعالیت‌‌های علمی بوده است؛ اما امروزه می‌توانید از آثار زیبای سفالی و ابزارهای سنگی و فلزی که دکتر مقدم شخصا جمع‌آوری کرده است ببینید.
اتاق پیشخوان که در آن وسایل قدیمی مانند صندوقچه‌‌های چوبی به چشم می‌خورد با تزئینات خیره‌کننده چوبی‌اش، امروزه مکانی برای به نمایش گذاشتن قاب‌های عکس و لوازم شخصی می‌باشد که مربوط به استاد مقدم است.

2-حوضخانه: بخش دیگری است که در ضلع جنوبی به چشم می‌خورد. این بخش که در زیر سالن پذیرایی قرار گرفته که با پلکانی به طبقه دوم که همان اندرونی است متصل می‌شود. حوضخانه را می‌توان قدیمی‌ترین بخش این خانه به حساب آورد؛ زیرا یکی از بخش‌هایی است که در همان سال‌های ابتدایی ساخت خانه و همزمان با دوره مظفری ایجاد شده است.

3-کتابخانه: بخش دیگری که درست در کنار سالن پذیرایی قرار گرفته و امروزه محلی برای نگهداری کتاب‌های دکتر مقدم و به عنوان کتابخانه یاد می‌شود، حکم کارگاهی کوچک برای این استاد بزرگ و هنر دوست را داشته است. جالب است بدانید استفاده از کتاب‌هایی که در این بخش قرار دارد برای عموم مردم آزاد است.

ضلع غربی خانه در قسمت بیرونی خانه مقدم

1-ساختمان برج یا اربابی: این قسمت از موزه خانه مقدم نسبت به بخش‌های دیگر خانه تازه ساخت تر است و 54 سال قدمت دارد. نمای بیرونی و معماری این ساختمان همانند برجی است که معماری خود را از سبک قرون وسطایی به ارث برده است. درباره نحوه معماری این ساختمان گفته می‌شود ساخت این برج توسط خود استاد محسن مقدم به همراه یکی از شاگردانش می‌باشد که برای همسرش سلما ساخته شده و از آنجایی که همسرش دارای اصلیت فرانسوی است، معماری این بنا هم با تقلید از سبک معماری اروپایی ساخته شد.
هنگامی که وارد این ساختمان شوید، می‌توانید از بخش‌های زیبای دیگری همچون اتاق کدخدا و حمام دیدن کنید که با کاشی‌های زیبایی تزئین شده است. علاوه بر این اتاقی با نام درویش به چشم می‌خورد که در آن مجموعه‌ای از وسایل دراویش درمعرض بازدید قرار گرفته است. همچنین اتاق دیگری با نام تدخین نیز به نگهداری وسایل درویش‌ها و وسایل قدیمی مانند قلیون و پیپ اختصاص یافته است.
2-صدف: اتاق دیگری با نام صدف نیز در این بخش قرار دارد اگرچه درب آن از بیرون است و نیازی نیست برای بازدید از آن به ساختمان برج وارد شوید. دلیل نام‌گذاری این اتاق به نام صدف این است که این اتاق محل نگهداری آثار نفیس و باارزشی است که همانند مرواریدی در دل صدف می‌باشند. لازم است بدانید وسایل این اتاق نیز همانند وسایل دیگر شخصا توسط استاد محسن مقدم گردآوری شده است.
3-ایوان قاجار: این ایوان که در کنار ساختان اربابی قرار گرفته و متشکل از تعدادی طاق‌های آجری و ستون‌های زیبای سنگی است، تمام فضای داخل آن به صورت بسیار ماهرانه‌ای مزین به کاشی‌هایی شده است که متعلق به دوران زندیه و قاجاریه است. در رو‌به روی این ایوان می‌توانید حوضی را ببینید که تصویر ایوان را در خود منعکس می‌کند تا زیبایی این فضا را دوچندان کند. دور تا دور حوض را گلدان‌های شمعدانی فرا گرفته و فواره‌ای در میان آن آهنگ زیبای‌ آب را فضا را برای مهمانانش دلپذیرتر می‌کند.
بدون شک ایوان قاجار یکی از زیباترین قسمت‌های این خانه است که نگاه هر بیننده را برای مدتی جذب زیبایی‌های خود می‌کند.

ضلع شمالی خانه در قسمت بیرونی خانه مقدم

1-گلخانه: در این قسمت می‌توانید از گلخانه دیدن کنید؛ جایی که به پرورش‌ گل‌های زینتی اختصاص داشت. با نگاه کلی به نمای بیرونی گلخانه متوجه می‌شوید حتی این بخش از خانه نیز از کاشی‌کاری‌های زیبا و رنگارنگ بی‌نصیب نمانده است.

2-تراس: در این بخش از خانه محوطه ای به چشم می‌خورد که با چند پله کوچک از سطح اصلی حیاط جداشده که در واقع تراس این خانه زیبا محسوب می‌شود که امروزه در این بخش کافه‌ای دایر است تا به بهترین نحو از مهمانان این خانه پذیرایی کند.

3-دیوار تجدد: دیواری با ستون‌های مارپیچ به رنگ فیروزه‌ای در میان خانه خودنمایی می‌کند که نام آن دیوار تجدد است. این دیوار که دارای طاق‌هایی پی در پی و ستون‌هایی با تزئینات سنگی خیره‌کننده به دست مهندس هوشنگ سیحون ساخته شده است تا دو حیاط اندرونی و بیرونی را از هم جدا کند. مهندس هوشنگ سیحون یکی از معماران زبر دستی بود که بناهای معروف و نام آشنای زیادی مانند آرامگاه بوعلی‌سینا، خیام، نادرشاه افشار، فردوسی و کمال‌الملک را طراحی کرده است؛ جالب است بدانید پایه ستون‌های این دیوار متعلق به کاخ خواهر ناصرالدین شاه بوده است که در زمان تخریبش توسط استاد مقدم تاریخ دوست به این خانه آورده شد تا ارزش این خانه را دوچندان کند.

ضلع شمالی در بخش اندرونی

در معماری قدیم ایرانی اندرونی به قسمتی از خانه گفته می‌شد که مکان اقامت زنان و فرزندان و همچنین خدمتگزارن خانه بود از این رو به گونه‌ای ساخته می‌شود که هنگام رفت و‌ آمد مردان و افراد غریبه کمتر در معرض دید باشد. اگر از دیوار تجدد رد شوید در واقع پا به بخش اندرونی این خانه گذاشته اید. در این بخش می‌توانید از زیرزمین خانه که زمانی به حمام و انباری اختصاص داشت دیدن کنید، امروزه مرمت شده است تا مکان مناسب‌تری برای نگهداری آثار تاریخی باشد.
ایوان بخش اندرونی بسیار تماشایی است. این بخش که توسط دو پلکان به طبقه بالایی وصل می‌شود، دارای آینه‌کاری مربوط به دوران زندیه و قاجار، کاشی‌های معرق و خشتی دوران قاجار و پهلوی اول و همچنین دارای گچ‌بری‌های ظریف و هنرمندانه‌ای است که نمی‌توان از آن ساده رد شد.

ضلع شرقی در بخش اندرونی

در این بخش حیاطی قرار گرفته که نشان دهنده علاقه استاد محسن مقدم و همسرش به هنر ایرانی بوده است؛ زیرا اگر با دقت به کف این حیاط نگاه کنید متوجه شباهت آن با نقشه فرش‌های ایرانی می‌شوید.
بخش آخری که در این خانه به چشم می‌خورد بخش خدمه است که در گذشته محل سکونت خدمتگزاران و مطبخ خانه بود؛ اما امروزه مورد بازسازی قرار گرفته و تحت عنوان بخش اداری این موزه خانه مورد استفاه قرار می‌گیرد.