چه کسانی نمی توانند ایمپلنت کنند ؟
وقتی صحبت از جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته می‌شود، ایمپلنت دندان یکی از محبوب‌ترین و مطمئن‌ترین گزینه‌هاست. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که ایمپلنت راه‌حلی همگانی است که همه می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؛ اما واقعیت این است که شرایط بدنی، سبک زندگی و سابقه پزشکی فرد نقش بسیار مهمی در موفقیت این درمان دارد.
به‌همین‌دلیل، پرسش مهمی پیش می‌آید: چه کسانی نمی توانند ایمپلنت کنند؟
ایمپلنت چیست و چرا افراد زیادی سراغش می‌روند؟
چه کسانی نمی توانند ایمپلنت کنند؟
همان‌طور که اشاره شد، ایمپلنت دندانی مزایای قابل توجهی دارد؛ اما این روش برای همه قابل اجرا نیست. برای موفقیت در این درمان، بدن باید توانایی پذیرش ایمپلنت را داشته باشد و استخوان فک باید قدرت کافی برای نگه‌داشتن آن را داشته باشد. ازطرفی بعضی بیماری‌ها، داروها یا سبک‌های زندگی می‌توانند فرایند بهبود را مختل کنند یا احتمال شکست ایمپلنت را افزایش دهند.
در این بخش، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کنیم که چه شرایط یا مشکلاتی ممکن است مانع انجام ایمپلنت شوند. لازم به ذکر است که برخی از این موارد با درمان یا تغییر سبک زندگی قابل اصلاح هستند. بنابراین اگر در یکی از این گروه‌ها قرار دارید، لزوما به این معنا نیست که به‌طور قطعی صلاحیت دریافت ایمپلنت را ندارید؛ اما باید پیش از تصمیم‌گیری، ارزیابی کامل توسط دندانپزشک متخصص انجام شود. یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند بر موفقیت ایمپلنت اثرگذار باشد، وضعیت استخوان فک است.
مشکلات مربوط به استخوان فک
برای این‌که یک ایمپلنت با موفقیت در دهان قرار بگیرد، نیاز به استخوانی مستحکم و کافی در ناحیه مورد نظر وجود دارد. استخوان فک باید به اندازه‌ای قوی باشد که بتواند پایه ایمپلنت را محکم در خود نگه دارد. در غیر این صورت، پایه فلزی ممکن است به‌درستی جوش نخورد یا در طول زمان شل شده و از بین برود.
تحلیل استخوان یا تراکم پایین
تحلیل‌رفتن استخوان فک اغلب در اثر ازدست‌دادن طولانی‌مدت دندان یا بیماری‌های لثه رخ می‌دهد. زمانی که دندانی برای مدت طولانی در دهان وجود نداشته باشد، استخوان آن ناحیه شروع به نازک‌شدن می‌کند. این مسئله مشابه این است که بخواهید میخی را در دیواری گچی بکوبید؛ پایه سفتی وجود ندارد و میخ به‌راحتی از جا در می‌رود. در چنین شرایطی، جراح ممکن است ابتدا پیوند استخوان انجام دهد. در این روش، ماده استخوانی از بدن خود فرد یا منابع مصنوعی به ناحیه مورد نظر اضافه می‌شود تا ساختار لازم برای کاشت ایمپلنت فراهم شود. بااین‌حال، پیوند استخوان فرایندی زمان‌بر و پرهزینه است و همه افراد داوطلب مناسبی برای آن نیستند.
مشکلات بهداشت دهان و دندان
داشتن بهداشت مناسب دهان و دندان تنها برای جلوگیری از پوسیدگی یا بوی بد دهان مهم نیست؛ بلکه در مورد ایمپلنت دندان، این موضوع به‌مراتب حساس‌تر است. ایمپلنت هرچند مصنوعی است، اما در محیط زنده دهان قرار می‌گیرد و در معرض باکتری‌هایی‌ست که می‌توانند موفقیت آن را تهدید کنند. اگر فردی نتواند بهداشت دهان خود را به‌درستی حفظ کند، خطر عفونت اطراف ایمپلنت، التهاب لثه و درنهایت شکست درمان به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
بیماری‌های لثه و پری ایمپلنتایتیس (Peri-implantitis)
یکی از شایع‌ترین دلایل رد شدن ایمپلنت، بیماری‌ای به نام پری ایمپلنتایتیس است. این بیماری مشابه التهاب لثه در اطراف دندان طبیعی، اما در اطراف پایه ایمپلنت اتفاق می‌افتد. درنتیجه، استخوان اطراف ایمپلنت شروع به تحلیل می‌کند و پایه فلزی دیگر نمی‌تواند محکم در جای خود باقی بماند. افرادی که سابقه بیماری مزمن لثه دارند یا دندان‌های خود را به‌طور مرتب مسواک نمی‌زنند، نخ دندان استفاده نمی‌کنند یا مراجعات منظم به دندانپزشک ندارند کاندید مناسبی برای ایمپلنت محسوب نمی‌شوند. زیرا نگه‌داری از ایمپلنت، حتی مهم‌تر از مراقبت از دندان‌های طبیعی‌ست و نیاز به نظم و دقت بیشتری دارد. به عبارتی ساده، اگر کسی نتواند از دندان‌های طبیعی خود مراقبت کند، احتمالا موفق به نگه‌داری از ایمپلنت هم نخواهد شد.
بیماری‌های زمینه‌ای و شرایط پزشکی خاص
بدن انسان هنگام دریافت ایمپلنت دندان، باید روندی پیچیده اما دقیق را طی کند: از جوش‌خوردن پایه فلزی به استخوان فک گرفته تا ترمیم بافت‌های اطراف. حال اگر فرد دچار بیماری‌های خاصی باشد یا داروهایی مصرف کند که این روند را مختل کنند، احتمال موفقیت ایمپلنت کاهش می‌یابد. در این بخش، به‌بررسی مهم‌ترین بیماری‌ها و شرایط پزشکی می‌پردازیم که می‌توانند مانع انجام ایمپلنت یا باعث پیچیدگی در درمان شوند.
دیابت کنترل‌نشده
دیابت یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مزمنی است که می‌تواند بر بهبود زخم تأثیر بگذارد. در بیماران مبتلا به دیابت کنترل‌نشده، توانایی بدن برای ترمیم بافت‌ها کاهش می‌یابد. این یعنی احتمال عفونت، التهاب و عدم جوش خوردن ایمپلنت با استخوان فک افزایش می‌یابد. بااین‌حال، اگر دیابت تحت کنترل باشد و سطح قند خون با دارو، رژیم غذایی و پایش منظم تثبیت‌شده باشد، بسیاری از بیماران دیابتی می‌توانند همچنان کاندید مناسبی برای ایمپلنت باشند. تصمیم نهایی را دندانپزشک براساس پرونده پزشکی و آزمایش‌های تکمیلی اتخاذ می‌کند.
پوکی استخوان (Osteoporosis)
پوکی استخوان بیماری‌ای است که باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش شکنندگی آن می‌شود. این مشکل، خصوصا در خانم‌های مسن می‌تواند توانایی استخوان فک برای نگه‌داری از پایه ایمپلنت را تضعیف کند؛ همچنین، داروهای رایج برای درمان پوکی استخوان مانند بیس‌فسفونات‌ها می‌توانند بر رشد و ترمیم طبیعی استخوان تأثیر منفی بگذارند. دندانپزشک ممکن است در چنین مواردی روش‌های جایگزین یا درمان‌های تکمیلی مثل پیوند استخوان را درنظر بگیرد.
بیماری‌های خودایمنی و نقص سیستم ایمنی
بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس، مولتیپل اسکلروزیس و سایر اختلالات خودایمنی می‌توانند باعث شوند بدن به‌درستی به ایمپلنت پاسخ ندهد. در این شرایط، سیستم ایمنی یا بسیار ضعیف است و نمی‌تواند از محل جراحی محافظت کند، یا بیش‌فعال است و واکنش شدید به جسم خارجی (ایمپلنت) نشان می‌دهد؛ همچنین، بسیاری از داروهایی که برای کنترل این بیماری‌ها استفاده می‌شوند (مانند کورتون‌ها یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی) فرایند ترمیم را کند می‌کنند و خطر عفونت را افزایش می‌دهند.
بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا
بیمارانی که سابقه حمله قلبی دارند یا دچار نارسایی‌های قلبی هستند، ممکن است در طول جراحی دچار خطرات بیشتری شوند. مصرف داروهای رقیق‌کننده خون نیز می‌تواند خونریزی در حین یا بعد از جراحی را افزایش دهد. این به آن معنا نیست که همه بیماران قلبی از ایمپلنت محروم‌اند؛ بلکه برنامه‌ریزی دقیق، بررسی داروهای مصرفی و نظارت پزشک متخصص قلب در این موارد ضروری است.
بیمارانی که تحت درمان سرطان بوده‌اند
درمان سرطان، به‌ویژه در نواحی سر و گردن می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سلامت استخوان فک و دهان داشته باشد. بسیاری از افرادی که از این بیماری جان سالم به‌در می‌برند، ممکن است بعدا به‌دنبال بازسازی لبخند خود ازطریق ایمپلنت باشند. اما موضوع اینجاست که پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌توانند موانعی جدی برای انجام ایمپلنت ایجاد کنند.
تأثیر پرتودرمانی بر استخوان فک
در بیمارانی که برای درمان سرطان، به‌ویژه در ناحیه سر و گردن، تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، استخوان فک ممکن است دچار تغییرات جدی شود. پرتودرمانی باعث کاهش جریان خون در استخوان می‌شود، که این مسئله ترمیم آن را دشوار می‌کند. استخوانی که خون‌رسانی کافی نداشته باشد نمی‌تواند به‌خوبی با ایمپلنت ادغام شود و احتمال شکست درمان بالا می‌رود.
شیمی‌درمانی و ضعف سیستم ایمنی
شیمی‌درمانی نیز می‌تواند سیستم ایمنی بدن را به‌شدت تضعیف کند. این ضعف بدن را در برابر عفونت آسیب‌پذیر می‌کند، به‌ویژه در نواحی حساس مثل محل کاشت ایمپلنت. حتی بعد از پایان دوره درمان، برخی عوارض شیمی‌درمانی ممکن است مدت‌ها در بدن باقی بمانند و بر بهبود زخم‌ها یا جوش‌خوردن استخوان تأثیر منفی بگذارند. بنابراین، بیماران سرطانی باید پیش از هر تصمیم‌گیری برای ایمپلنت، مشاوره‌ای جامع با تیم درمانگر خود داشته باشند. گاهی ممکن است درمان جایگزین یا تأخیری منطقی‌تر و ایمن‌تر باشد.
تأثیر مصرف سیگار و الکل بر موفقیت ایمپلنت دندان
افرادی که سیگار می‌کشند یا به‌طور مداوم الکل مصرف می‌کنند، در فهرست افرادی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند ایمپلنت کنند یا دست‌کم احتمال شکست درمان در آن‌ها بسیار بالاست. دخانیات باعث کاهش جریان خون در لثه‌ها می‌شود و روند بهبود زخم را کند می‌کند، درحالی‌که الکل نیز سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد. این دو عامل به‌طور مستقیم با موفقیت ایمپلنت تداخل دارند و ترک آن‌ها پیش و پس از جراحی می‌تواند تأثیر چشمگیری بر نتیجه درمان داشته باشد.
سن نامناسب برای ایمپلنت
وقتی صحبت از این می‌شود که چه کسانی نمی توانند ایمپلنت کنند، شاید تصور کنیم که سن بالا مانعی برای انجام این درمان است. اما درواقع، بیشتر نگرانی‌ها مربوط به سن پایین و استخوان‌های درحال رشد است. ایمپلنت باید در استخوانی ثابت و کامل رشد یافته قرار بگیرد، در غیر این صورت ممکن است در آینده با مشکلاتی مانند جابه‌جایی، ناهماهنگی یا فشار نامتعادل روبه‌رو شود. به‌طور معمول، برای آقایان زیر 25 سال و خانم‌های زیر 21 سال، انجام ایمپلنت توصیه نمی‌شود؛ مگر در شرایط خاص و با بررسی کامل وضعیت رشد فک.
دندان قروچه و فشار بیش از حد
یکی‌دیگر از عواملی که ممکن است باعث شود فرد کاندید مناسبی برای ایمپلنت نباشد، عادت‌های دهانی مانند دندان قروچه یا فشردن بیش‌از‌حد دندان‌هاست. در ظاهر ممکن است این رفتارها بی‌اهمیت به‌نظر برسند، اما در عمل می‌توانند فشار شدیدی بر ایمپلنت وارد کنند و باعث لق‌شدن یا حتی شکست آن شوند. ایمپلنت‌های دندانی، اگرچه بسیار مقاوم هستند، اما در برابر نیروهای مزمن و مداوم مانند دندان قروچه، آسیب‌پذیرند. این فشار بیش‌از‌اندازه، به‌ویژه در شب هنگام که فرد کنترلی روی عملکرد عضلات فک ندارد، ممکن است مانع جوش‌خوردن صحیح ایمپلنت به استخوان شود یا بعد از مدتی به بدنه یا روکش ایمپلنت آسیب وارد کند. برای کسانی که دچار دندان قروچه هستند، استفاده از محافظ‌های شبانه (Night Guard) و پرهیز از عادت‌های مخرب دهانی می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد تا در آینده بتوانند گزینه خوبی برای دریافت ایمپلنت باشند.
افرادی با انگیزه پایین برای مراقبت‌های پس از کاشت ایمپلنت
افرادی که انگیزه کافی برای رعایت مراقبت‌های پس از کاشت ایمپلنت ندارند، معمولا در دسته کسانی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند ایمپلنت کنند. ایمپلنت‌ها نیازمند بهداشت دقیق، مراجعات منظم به دندانپزشک و رعایت توصیه‌های پس از جراحی هستند. بی‌توجهی به این موارد می‌تواند منجر به عفونت، تحلیل استخوان و درنهایت شکست درمان شود.
جایگزین‌هایی برای ایمپلنت
برای افرادی که به هر دلیل در گروه کسانی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند ایمپلنت کنند، این پایان راه نیست. خوشبختانه دندانپزشکی مدرن گزینه‌های متعددی برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته ارائه می‌دهد که می‌توانند از نظر زیبایی، عملکرد و راحتی تا حد زیادی نیاز بیمار را برطرف کنند. یکی از گزینه‌های رایج، بریج دندانی است. در این روش، دندان‌های مجاور فضای خالی به‌عنوان تکیه‌گاه استفاده می‌شوند و یک روکش چندتایی روی آن‌ها نصب می‌شود. هرچند این روش نیاز به تراش دندان‌های سالم دارد؛ اما می‌تواند گزینه‌ای سریع و مؤثر باشد.
همچنین دندان مصنوعی متحرک یا کامل (پروتز) برای کسانی که چندین دندان یا تمام دندان‌ها را ازدست داده‌اند، انتخاب مناسبی است. این نوع پروتزها امروزه با طراحی‌های پیشرفته‌تر و مواد راحت‌تر ساخته می‌شوند و نسبت‌به گذشته عملکرد بهتری دارند. تصمیم‌گیری در مورد انتخاب جایگزین مناسب، باید با بررسی دقیق شرایط بیمار توسط دندانپزشک متخصص انجام شود.
آیا شما کاندید مناسبی برای ایمپلنت هستید؟
در پاسخ به این سؤال که چه کسانی نمی توانند ایمپلنت کنند، باید گفت که شرایط متعددی وجود دارد که ممکن است مانع انجام این درمان شود؛ از مشکلات استخوان فک و بیماری‌های لثه گرفته تا شرایط پزشکی خاص مانند دیابت کنترل‌نشده، بیماری‌های قلبی یا مصرف برخی داروها؛ همچنین سن پایین، دندان قروچه، سیگار کشیدن یا نداشتن انگیزه کافی برای مراقبت‌های پس از درمان، همگی عواملی هستند که باید پیش از تصمیم‌گیری بررسی شوند.
