به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، یکی از عجیب‌ترین و جدیدترین مدهای این روزهای جوانان ایرانی، مصرف ماشروم یا همان «قارچ جادویی» است؛ خوراکی کوچکی که اسمش با مفاهیمی مثل «سفر عرفانی»، «خلاقیت بالا» و «آگاهی برتر» گره خورده اما واقعیت آن بسیار متفاوت و خطرناک‌تر است.
ماشروم حاوی ماده‌ای روانگردان به نام «سیلوسایبین» است که به شدت می‌تواند روی مغز تأثیر بگذارد و ادراک را دگرگون کند. خیلی‌ها در مهمانی‌ها یا دورهمی‌ها دنبال تجربه توهم‌های دیداری، حس یکی شدن با طبیعت و شنیدن صداهایی که وجود ندارند، می‌روند؛ اما این سفرهای ذهنی گاهی به اضطراب، افسردگی و حتی حملات روانی جدی منجر می‌شود. متخصصان می‌گویند ماشروم می‌تواند شروع یک بحران روانی طولانی‌مدت باشد، نه فقط یک تجربه کوتاه و بی‌خطر.
علاوه بر خطرات روانی، مصرف ماشروم مشکلات جسمی مثل افزایش فشار خون، تعریق شدید و ضربان قلب نامنظم به همراه دارد و اغلب قارچ‌های مصرفی آلوده یا سمی هستند که مسمومیت حاد ایجاد می‌کنند.
در فضای مجازی، یوتیوبرها و اینفلوئنسرها تجربه‌های معنوی و درمان افسردگی با ماشروم را تبلیغ می‌کنند، اما باید توجه داشت که این توصیه‌ها در کشورهای دارای سیستم درمانی قوی مطرح می‌شود، نه در جامعه‌ای پرتنش و استرس‌زا که در آن احتمال ابتلا به اختلالات روانی شدیدتر و غیرقابل درمان وجود دارد. واقعیت تلخ این است که ماشروم به جای درمان، تبدیل به راه فراری شده برای نسل جوانی که از فشارهای زندگی، بیکاری و ناامیدی می‌گریزد؛ اما پایان این مسیر، ممکن است آغاز بحرانی روانی باشد که هیچ «سفری» قادر به درمان آن نیست.
ماشروم؛ توهمی مرگبار که جوانان را در باتلاق اعتیاد و جنون می‌بلعد
دکتر «سعید صفاتیان» پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر در مورد مخدر ماشروم اینگونه به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: "قارچ سیلوسایبین که در ایران به نام «ماشروم» یا قارچ جادویی شناخته می‌شود، نوعی ماده روانگردان است که طی حدود ۴۰ تا ۴۵ سال اخیر در مناطق مختلف جهان، از جمله آمریکای جنوبی، مصرف آن رواج یافته است. این قارچ به دلیل داشتن ترکیبات توهم‌زا، تأثیرات بسیار قوی و شدیدی بر روی مغز و روان افراد دارد. برخلاف برخی از روانگردان‌های دیگر مانند LSD (اسید)، شدت وابستگی و تخریب ناشی از مصرف ماشروم در بدن بسیار بیشتر گزارش شده است. قیمت این ماده نیز بسیار بالاست و عمدتاً توسط گروه خاصی از جوانان مصرف می‌شود."
صفاتیان با بیان اینکه مصرف‌کنندگان ماشروم معمولاً پس از چند بار استفاده، بسته به شرایط روانی، جسمی، اجتماعی و اقتصادی خود، ممکن است به این ماده وابسته شوند گفت:" یکی از باورهای اشتباهی که در میان مصرف‌کنندگان رایج است، این است که چون ماشروم حاوی مورفین یا مواد مخدر مشابه نیست، بنابراین اعتیادآور نیست؛ اما واقعیت کاملاً برعکس است. اعتیاد روانی به ماشروم بسیار شدیدتر از بسیاری از مخدرها و حتی سایر روانگردان‌هایی مانند گل یا حشیش است. اعتیاد روانی به این معناست که مصرف‌کننده به صورت ذهنی وابسته می‌شود و هر صبح با این فکر بیدار می‌شود که باید حتماً ماشروم مصرف کند."
وی از جمله اثرات توهمی ماشروم را اینگونه برشمرد:" توهمات بینایی و شنوایی شدید است. برخی از مصرف‌کنندگان گزارش داده‌اند که در حالت توهم، قادر بوده‌اند اشیاء یا مناظر بسیار دور را به وضوح ببینند؛ برای مثال، فردی در ساحل جنوب ایران ممکن است احساس کند که سواحل دوردست شمال مسکو یا مناطق دیگر را می‌بیند. همچنین توهمات شنوایی نیز رایج است؛ مصرف‌کنندگان گاهی احساس می‌کنند که قادرند صداها و مکالماتی را از فواصل بسیار دور بشنوند یا بدون نیاز به تلفن با افرادی در دوردست ارتباط برقرار کنند."
دکتر صفاتیان با گفتن این مهم که مصرف ماشروم باعث ایجاد اختلالات شخصیتی نیز می‌شود که یکی از آنها اختلال شخصیت ضداجتماعی است چنین توضیح د اد:"این اختلال می‌تواند فرد را به رفتارهای پرخطر، خشونت‌آمیز یا حتی خودکشی و قتل سوق دهد. برخی از موارد خودکشی‌ها و قتل‌هایی که در جامعه اتفاق می‌افتد، به مصرف این ماده روانگردان مرتبط بوده است. از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان ممکن است در محیط‌های کاری یا خانوادگی دچار سوءظن و دیدگاه منفی شدید نسبت به دیگران شوند، مثلاً یک کارگر ساده در کارخانه ممکن است پس از مصرف، تصور کند که رئیس کارخانه قصد آسیب زدن به او را دارد. این شک و بدبینی‌ها می‌تواند باعث بروز اختلافات خانوادگی شدید، شکایت‌های قضایی و حتی خشونت‌های خانگی شود.
علاوه بر عوارض روانی، مصرف ماشروم عوارض جسمی نیز دارد. افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، اختلالات تنفسی و تأثیرات منفی روی کبد و کلیه از جمله مشکلات جسمی مصرف این قارچ است. این اثرات برای افرادی که دارای جثه ضعیف یا فشار خون پایین هستند بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به سکته قلبی یا مغزی شود. همچنین مصرف پولی این ماده ممکن است باعث آسیب به بینی و حافظه شود."
دکتر «سعید صفاتیان» پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر گفت: "با وجود تمامی این خطرات و تخریب‌ها، بسیاری از جوانان هنوز معتقدند که ماشروم اعتیادآور نیست و مصرف آن مکرر و پیوسته اتفاق نمی‌افتد. این باور نادرست، باعث شده که تعداد مصرف‌کنندگان روز به روز افزایش یابد. باید توجه داشت که اثرات ماشروم حتی پس از یک بار مصرف هم تا ۷۲ ساعت در بدن باقی می‌ماند و علائم توهم، سرگیجه و سرخوشی می‌تواند مدت‌ها پس از مصرف اولیه ادامه داشته باشد.بنابراین، مهم‌ترین نکته‌ای که باید به جوانان منتقل شود این است که مصرف ماشروم نه تنها اعتیادآور است، بلکه تخریب‌های روانی و جسمی گسترده‌ای به همراه دارد و نباید آن را تجربه‌ای بی‌خطر یا گذرا تلقی کرد. آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی دقیق درباره عوارض این ماده می‌تواند نخستین گام در جلوگیری از گسترش مصرف و پیامدهای فاجعه‌بار آن باشد."
واقعیتی تلخ که اغلب نادیده گرفته می‌شود
این پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر با تاکید بر اینکه موضوع اعتیاد به قارچ یا همان «ماشروم» که در ایران به‌عنوان یک ماده روانگردان توهم‌زا شناخته می‌شود، یکی از معضلات خاموشی است که در بین جوانان رواج یافته گفت : "اما به درستی شناخته نشده است. برخلاف تصور بسیاری که فکر می‌کنند مصرف این ماده اعتیادآور نیست، واقعیت کاملاً متفاوت است. حتی اگر فردی چند روز مصرف نکند و فکر کند که اعتیاد ندارد، این باور اشتباه، ریشه‌های عمیق وابستگی روانی را پنهان می‌کند.برای مثال، اگر کسی بتواند یک ماه مصرف این ماده را کنار بگذارد یا در جمعی که همه مصرف می‌کنند او مصرف نکند، آن موقع می‌توان ادعا کرد که وابستگی ندارد. اما اغلب مصرف‌کنندگان در همان صبح روز بعد بیدار شدن، با این فکر دست و پنجه نرم می‌کنند که امشب دوباره مصرف کنند یا نه، این همان اعتیاد روانی است؛ اعتیادی که ذهن را کاملاً درگیر کرده و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد."
چرا رده سنی جوانان ۱۷ تا ۲۵ سال بیشترین مصرف‌کننده‌ها هستند؟
در سراسر جهان، شروع مصرف مواد روانگردان از سنین نوجوانی آغاز می‌شود؛ معمولاً بین ۱۶ تا ۱۸ سالگی. این موضوع دلایل متعددی دارد که دکتر صفاتیان اینگونه در مورد آنها توضیح داد:
۱. جستجوی لذت و تجربه‌های جدید: نوجوانان و جوانان در این دوره از زندگی به دنبال لذت و هیجان هستند و تصور می‌کنند مصرف این مواد می‌تواند آنها را به اوج لذت برساند.
۲. کنجکاوی و فشار همسالان: کنجکاوی نسبت به ماده‌ای که دوستان و همسالان مصرف می‌کنند بسیار زیاد است. نوجوان می‌خواهد بداند این ماده چه تأثیری دارد و چرا اطرافیانش آن را مصرف می‌کنند.
۳. ناامیدی و یأس از شرایط موجود: بسیاری از جوانان ناامید از آینده خود هستند، خصوصاً آن‌هایی که در خانواده‌هایی با مشکلات اجتماعی، اقتصادی یا خانوادگی زندگی می‌کنند. بیکاری، عدم تضمین آینده تحصیلی یا شغلی، و مشکلات مالی، همه به سمت مصرف مواد روانگردان سوقشان می‌دهد.
۴. دسترسی آسان و فرهنگ مصرف: در خانواده‌هایی که طلاق وجود دارد، یا والدین خودشان مصرف‌کننده‌اند، احتمال دسترسی راحت به این مواد بیشتر است. همچنین، گاهی مصرف مواد خاصی مثل قارچ، نوعی کلاس اجتماعی برای جوانان ایجاد می‌کند؛ به‌طوری که می‌خواهند نشان دهند متفاوت و خاص هستند و این موجب فشار روانی برای مصرف بیشتر می‌شود.
ترک مواد روانگردان، از جمله قارچ، چقدر دشوار است؟
دکتر «سعید صفاتیان» پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر تاکید داشت : "برخلاف مواد مخدری مثل تریاک یا هروئین که داروهای جایگزین و درمان‌های دارویی مؤثری دارند، برای مواد روانگردان هیچ داروی جایگزینی شناخته شده نیست. به عبارت دیگر، وقتی فردی مواد مخدر سنتی را ترک می‌کند، می‌تواند از داروهای جایگزین استفاده کند که علائم ترک را کاهش می‌دهد و بدن را آرام می‌کند، اما در مورد مواد روانگردان مثل قارچ، چنین دارویی وجود ندارد.درمان این نوع اعتیاد بیشتر بر پایه روان‌درمانی است و پروسه‌ای بسیار طولانی و پیچیده دارد که ممکن است ۳ تا ۶ ماه یا حتی بیشتر طول بکشد. روش درمانی معروف به «ماتریکس» (Matrix) است که تلاش می‌کند اضطراب، هیجان‌های بیش از حد، افسردگی و اختلالات شخصیتی را کنترل کند. اما مشکلاتی که در درمان وجود دارد این است که اکثر بیماران یا خانواده‌هایشان توان ادامه درمان طولانی‌مدت را ندارند و بیمار پس از چند بار قطع مصرف کوتاه‌مدت دوباره به سمت مصرف بازمی‌گردد."
پیامدهای مصرف قارچ در رفتار و سلامت جسمی
این پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر بیان داشت : "مصرف‌کنندگان قارچ دچار توهم‌های شدید بینایی و شنوایی می‌شوند که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند. برای مثال، برخی گزارش داده‌اند که در حالت توهم می‌توانند از فاصله‌های بسیار دور اجسام یا افراد را ببینند یا صداهای بسیار دور را بشنوند. این توهم‌ها می‌تواند باعث رفتارهای خطرناک و حتی خشونت‌آمیز شود.از نظر جسمی، مصرف قارچ فشار خون را بالا می‌برد و ضربان قلب را افزایش می‌دهد که برای کسانی که ضعف جسمانی یا مشکلات قلبی دارند بسیار خطرناک است و ممکن است باعث سکته قلبی یا مغزی شود. مشکلاتی در تنفس، کبد و کلیه‌ها نیز از عوارض شایع است. همچنین، مصرف طولانی‌مدت می‌تواند حافظه را مختل کند و عملکرد شناختی فرد را کاهش دهد.
جرائم و آسیب‌های اجتماعی مرتبط با مصرف قارچ
دکتر «سعید صفاتیان» پژوهشگر حوزه اعتیاد و مواد مخدر ادامه داد: "مصرف‌کنندگان مواد روانگردان بیشتر در معرض ارتکاب جرائم خاصی هستند که به دلیل اختلالات ذهنی و توهمی آنها رخ می‌دهد. مهم‌ترین این جرائم تصادفات رانندگی است که بسیاری از آنها بدون توجه به فاصله یا موانع رخ می‌دهد. فرد نمی‌تواند فاصله‌ها را درست تشخیص دهد و ممکن است بدون کنترل به موانع برخورد کند.
نمونه دیگر پرتاب کردن افراد از ارتفاع است که در حالت توهم فرد تصور می‌کند فردی که به پایین پرت می‌کند را می‌تواند نجات دهد یا درختی را بگیرد. در نتیجه چنین رفتاری به خود یا دیگران آسیب‌های جبران‌ناپذیر وارد می‌شود.
خودکشی و دگرکشی نیز در میان این افراد شایع است. به‌خصوص خشونت‌های خانوادگی که منجر به آسیب یا قتل همسر می‌شود، از پیامدهای ناگوار مصرف قارچ است. سوءظن‌های شدید نسبت به اعضای خانواده، شکاکیت و بدبینی از عوارض روانی مصرف است که به شکل مشکلات جدی خانوادگی و اجتماعی بروز می‌کند.
همچنین دزدی‌های خرد در خانواده‌ها مشاهده می‌شود که برای تأمین هزینه‌های مصرف مواد انجام می‌شود؛ از جمله دزدیدن طلای مادر یا فروختن اموال خانواده برای تأمین نیازهای کوتاه‌مدت مصرف‌کننده است.
