از دیپلماسی دفاعی تا پیشنهادات اقتصادی/ پیام چندلایه ایران در اجلاس اکو
زهرا قربانی - گروه سیاسی؛ نخستین سفر خارجی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان پس از جنگ ۱۲ روزه تحمیلی اسرائیل به خاک کشورمان، به باکو روز جمعه ۱۳ تیرماه ۱۴۰۴ انجام شد تا در هفدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) شرکت کند. این سفر در حالی صورت گرفت که منطقه همچنان تحت تاثیر تحولات ناشی از این درگیری قرار دارد؛ درگیری‌ای که نه تنها تعرضی مستقیم به حاکمیت ملی جمهوری اسلامی ایران بود، بلکه نقض آشکار اصول بنیادین حقوق بین‌الملل، منشور سازمان ملل و قواعد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محسوب می‌شود.
در این جنگ، حملات موشکی و هوایی به مراکز هسته‌ای و زیرساخت‌های غیرنظامی ایران، شهادت بیش از هزار شهروند از جمله زنان و کودکان را به‌دنبال داشت؛ اتفاقی که به باور کارشناسان و نهادهای حقوق بشری، مصداق بارز جنایت جنگی و نقض حقوق بشر توسط رژیم صهیونیستی محسوب می‌شود.
اکو، فرصتی برای تبیین واقعیت‌ها و بازتعریف دیپلماسی منطقه‌ای
سفر پزشکیان به باکو، نه تنها فرصتی برای حضور در یک اجلاس منطقه‌ای با اهمیت اقتصادی و سیاسی بود، بلکه بستری فراهم آورد برای بیان حقایق جنگ اخیر، تلاش برای جلب حمایت کشورهای منطقه و بازتعریف دیپلماسی فعال منطقه‌ای ایران در دوران پس از جنگ.
پزشکیان در سخنرانی رسمی خود در نشست سران اکو، با قدردانی از مواضع مسئولانه کشورهای منطقه و اعضای اکو در محکومیت تجاوز رژیم صهیونیستی، تاکید کرد که نیروهای مسلح ما طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد، به دفاع از مردم شریف ایران، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور پرداختند و درس بزرگی به متجاوزین دادند و مانع گسترش جنگ در منطقه شدند.
او در ادامه با مرور تجاوزات صورت‌گرفته در میانه مذاکرات با ایالات متحده آمریکا، از لزوم برخورد قاطع جامعه جهانی با نقض فاحش اصول حقوق بین‌الملل سخن گفت.
رئیس‌جمهور همچنین بر اهمیت تدوین چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو تأکید کرد و در پنج محور اصلی شامل تجارت، ترانزیت، اقتصاد دیجیتال، گردشگری و تاب‌آوری منطقه‌ای پیشنهاداتی مطرح کرد.
از گفت‌وگوهای دوجانبه تا اجماع منطقه‌ای
حضور در نشست سران اکو به تهران امکان داد تا با بهره‌گیری از پلتفرم‌های چندجانبه، سیاست‌های جدید دولت چهاردهم را در زمینه توسعه همکاری با همسایگان و تعامل سازنده منطقه‌ای پررنگ‌تر مطرح کند. تاکید بر رویکرد همسایه‌محور و اولویت دادن به ارتباطات اقتصادی، سیاسی و امنیتی با کشورهای عضو اکو که اغلب همسایگان و شرکای راهبردی ایران هستند، بخش مهمی از اهداف این سفر را شکل می‌داد.
نشست اکو، همان‌گونه که انتظار می‌رفت، به یک صحنه چندلایه دیپلماتیک برای ایران بدل شد. علاوه بر سخنرانی رسمی رئیس‌جمهور و بیان مواضع کشور در قبال تجاوزات اخیر و ضرورت حفظ صلح منطقه‌ای، دیدارهای دوجانبه با سران کشورهای حاضر فرصتی مغتنم برای پیگیری اهداف اقتصادی و سیاسی ایران بود.
در دیدار با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، ضمن قدردانی از محکومیت صریح این کشور نسبت به تجاوزات رژیم صهیونیستی، دو طرف بر لزوم تداوم گفت‌وگو، حفظ دیپلماسی و توسعه همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و تجاری تأکید کردند.
در ملاقات با شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان، دو طرف ضمن تأکید بر وحدت کشورهای اسلامی در برابر تهدیدات مشترک، بر آمادگی برای حل اختلافات از طریق مذاکره و تقویت همکاری‌های اقتصادی تأکید کردند. نخست‌وزیر پاکستان، مجدداً از مواضع دفاعی ایران در برابر تجاوزات اخیر حمایت کرد.
دیدار مهم دیگر، گفت‌وگو با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه بود. پزشکیان با اشاره به اهمیت انسجام در جهان اسلام، بر همکاری با همسایگان برای ایجاد امنیت پایدار منطقه تأکید کرد و گفت: «اگر مسلمانان متحد باشند، قدرتی خواهند ساخت که هیچ‌کس نتواند به آن‌ها بی‌احترامی کند.» اردوغان نیز با ابراز همدردی نسبت به قربانیان حملات، گفت: «منطقه توان تحمل جنگ دیگری را ندارد» و پیشنهاد داد ترکیه به‌عنوان تسهیل‌گر در روند مذاکرات هسته‌ای ایران ایفای نقش کند.
در دیدار با الهام علی‌اف رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، دو طرف به بررسی موانع و فرصت‌های توسعه روابط پرداختند. پزشکیان با اشاره به پشتیبانی کامل مردم ایران از کشورشان در جریان تجاوز اخیر، گفت: «رژیم صهیونیستی تصور می‌کرد با این حملات، مردم ایران به خیابان خواهند آمد؛ اما پاسخ یکپارچه مردم و نیروهای مسلح، محاسبات آنان را به هم ریخت.» علی‌اف نیز ضمن حمایت از حق مشروع ایران در دفاع از خود، تأکید کرد که پیشرفت منطقه صرفاً از مسیر صلح و امنیت می‌گذرد.
با توجه به شرایط پساجنگ و فشارهای ترکیبی نظامی، رسانه‌ای و دیپلماتیک علیه ایران، هیئت ایرانی به‌درستی از فضای گفت‌وگوی رودررو با رهبران منطقه بهره گرفت تا ضمن دفاع از حقوق ملت ایران، زمینه‌ساز تعمیق همکاری‌های اقتصادی، تقویت صادرات و جلب حمایت‌های سیاسی شود.
نگاه به آینده؛ پیام صلح، همکاری و اقتدار
حضور مقتدرانه رئیس‌جمهور ایران در این اجلاس، حامل پیام روشنی بود: تهران به‌رغم فشارها و تهدیدهای خارجی، همچنان به همکاری‌های منطقه‌ای متعهد است و قصد دارد با بهره‌گیری از سازوکارهای چندجانبه، به سمت توسعه اقتصادی، ثبات منطقه‌ای و تقویت دیپلماسی صلح محور حرکت کند.
به‌نظر می‌رسد دولت چهاردهم با تکیه بر تجربیات گذشته و با نگاهی عمل‌گرایانه به تحولات منطقه، در تلاش است تا جایگاه جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار و مسئول در سطح منطقه‌ای بازتعریف کند. سفر پزشکیان به باکو، آغازی برای این مسیر جدید دیپلماسی منطقه‌ای ایران بود.
انتهای پیام/
