نظم مالی در آستانه تغییر/ایران به تجارت بی‌دلار فکر می‌کند
چین این روز‌ها زمان را غنیمت شمرده تا آرزوی دیرینه‌اش برای بین‌المللی‌سازی یوان را محقق کند. مقام‌های چینی بر این باورند که جهان در یکی از کم‌سابقه‌ترین دوران‌های تردید نسبت به دلار به سر می‌برد.
نرخ بهره نامشخص در آمریکا، فشار‌های تورمی، ناتوانی سیاست‌گذاران در مدیریت پایدار بدهی، و فضای مبهم سیاست خارجی ایالات متحده، بستری را فراهم کرده که چین آن را «فرصتی راهبردی» برای تضعیف هژمونی دلار و گسترش دامنه نفوذ یوان تلقی می‌کند.
در همین راستا، چین اقداماتی جدی را کلید زده: راه‌اندازی مرکز بین‌المللی یوان دیجیتال در شانگهای، تسهیل جریان سرمایه‌گذاری خارجی، گسترش سیستم پرداخت بین‌المللی CIPS، و تقویت بازار‌های سرمایه‌ای متصل به یوان در هنگ‌کنگ و آسیا.
هدف مشخص است: یوان به‌جای اینکه صرفا یک واحد معاملاتی در تجارت دوجانبه باشد، به ارزی مرجع در ذخایر ارزی و بازار‌های مالی جهانی تبدیل شود.
سایه سقوط بر سر دلار
شاخص دلار آمریکا (DXY) اخیرا به کمترین سطح خود از فوریه ۲۰۲۲ رسیده و در محدوده ۹۷ واحدی نوسان می‌کند. افت شاخص دلار یعنی کاهش قدرت خرید و نفوذ بین‌المللی آن، این امر به‌ویژه زمانی نگران‌کننده می‌شود که احتمال کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو بالا رفته و فضای سیاست‌گذاری پولی در آمریکا در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.
آن سوی دیگر، با بازگشت ترامپ به قدرت در سال ۲۰۲۵ و اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه نسبت به فدرال رزرو، پیش‌بینی‌ها درباره تغییر ریاست این نهاد و انتصاب «رئیس سایه» شدت گرفته است؛ فردی که بتواند سیاست‌های انبساطی‌تری را به فدرال تحمیل کند.
ترکیب نامتعادل سیاست‌گذاری پولی، فضای پرتنش انتخاباتی و کاهش اعتماد جهانی به دلار، زمینه‌ساز افول تدریجی جایگاه این ارز در بازار جهانی شده است.
سیاست چین در برابر دلار ضعیف
برای چین، تضعیف دلار حکم شمشیر دولبه را دارد. از یک‌سو، دلار ضعیف می‌تواند ارزش ذخایر دلاری چین را کاهش دهد، اما از سوی دیگر، فرصتی استثنایی برای یوان فراهم می‌آورد تا خود را به‌عنوان «آلترناتیو»ی قابل اتکا معرفی کند.
چین از هم‌اکنون با گسترش زیرساخت‌های پرداخت بین‌المللی، راه‌اندازی بازار مشتقات مبتنی بر یوان، و حتی بررسی پیوند ارز‌های دیجیتال پایدار (استیبل‌کوین‌ها) با یوان در هنگ‌کنگ، زمینه را برای عبور از دوران دلاری اقتصاد جهانی آماده می‌کند.
البته چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. رکود اقتصاد چین، فشار‌های ناشی از کاهش تقاضای داخلی و نرخ بازده پایین اوراق قرضه، موانعی جدی برای افزایش جذابیت یوان هستند.
با این حال، تحلیل‌گران معتقدند اگر چین بتواند «جریان سرمایه» و «تبدیل‌پذیری حساب سرمایه‌ای» را بهبود بخشد، می‌تواند به تدریج بخشی از سهم دلار در معاملات جهانی را تصاحب کند.
آینده دلار و یوان برای ایران
ایران که خود درگیر تحریم‌های چندلایه و پیچیده اقتصادی است، در این تحولات جهانی نقش منفعل ندارد. برعکس، اگر روند تضعیف دلار و تقویت یوان ادامه یابد، ایران می‌تواند در این فضا فرصتی بیابد، برای گسترش تجارت غیر دلاری با چین؛ بزرگ‌ترین شریک تجاری‌اش.
در حال حاضر، چین حدود ۳۰ درصد از صادرات نفتی ایران را جذب می‌کند. اگر سهم یوان در تجارت خارجی چین به سطح ۴۰ درصد برسد، آن‌گاه قرارداد‌های نفتی غیر دلاری ایران نیز می‌توانند مشروعیت بیشتری در مناسبات مالی جهانی بیابند.
از طرفی، تضعیف دلار می‌تواند فشار تحریم‌های مالی آمریکا را کاهش دهد؛ به‌ویژه اگر سامانه‌هایی مانند CIPS جایگزین سوئیفت شوند.
این امر نه‌تنها تراکنش‌های مالی ایران را تسهیل می‌کند، بلکه موجب افزایش انعطاف‌پذیری کشور در فروش نفت و واردات کالا‌های اساسی خواهد شد.
سناریویی که در آن ایران نفت خود را به یوان بفروشد و با همان یوان کالا‌های چینی وارد کند، دیگر یک آرزوی دور از دسترس نیست.
جنگ ایران و رژیم صهیونیستی: فرصت‌ها
در بحبوحه این تحولات پولی، جنگ اخیر ایران و رژیم صهیونیستی، نیز نقطه عطفی در اقتصاد منطقه‌ای و تعاملات ایران با جهان شده است.
هرچند این تنش‌ها در نهایت به «آتش‌بس» انجامید، اما شوک ناشی از آن بر بازار نفت محسوس بود. اگرچه جنگ به‌طور مستقیم بازار نفت را ملتهب نکرد، اما فرصت‌هایی را برای ایران فراهم آورد.
با توجه به تداوم تنش‌های ژئوپلیتیک، تمایل چین به متنوع‌سازی منابع انرژی‌اش، و نیاز به ثبات در تامین نفت، ایران ممکن است سهم بیشتری از بازار نفت شرق آسیا را به دست آورد؛ به‌ویژه اگر تحریم‌های ثانویه آمریکا کم‌اثرتر شوند یا دولت ترامپ در دوره دوم خود، رویکردی غیرقابل پیش‌بینی‌تر در قبال ایران اتخاذ کند.
حتی اگر دولت ترامپ مجدد تحریم‌ها را تشدید کند، یک سیستم مالی بین‌المللی غیر دلاری می‌تواند اثرگذاری این تحریم‌ها را کاهش دهد.
در این صورت، وابستگی کمتر به دلار و پیمان‌های پولی دوجانبه با کشور‌هایی مانند چین، روسیه و هند، می‌تواند ایران را در برابر فشار‌های اقتصادی مقاوم‌تر سازد.
فرصتی برای بازآرایی اقتصاد ایران
در نهایت، اگر روند افول دلار ادامه یابد و چین بتواند یوان را به ارزی جهانی تبدیل کند، ایران می‌تواند با اصلاح سازوکار‌های بانکی، توسعه ابزار‌های مالی متکی بر یوان و عضویت فعال در شبکه‌هایی مانند CIPS، از این تغییر پارادایم جهانی بهره‌مند شود.
البته تحقق این سناریو نیازمند اراده سیاسی، اصلاحات نهادی و تقویت دیپلماسی اقتصادی است. اما در جهانی که در حال فاصله‌گیری از نظم مالی دلاری است، ایران فرصت آن را دارد که نه در حاشیه، بلکه در متن بازی جدید قرار گیرد.
انتهای پیام/
