«نقش و ویژگی‌های اینفلوئنسرهای توییتر در تصویر یک سازمان» عنوان پژوهشی است که محسن فینی‌زاده و همکارانش در فصلنامه علوم خبری به انتشار رسانده‌اند. سازمان مورد نظر در این پژوهش، دانشگاه آزاد اسلامی بوده و موضوعات مرتبط با دانشگاه آزاد در محتواهای اینفلوئنسرهای توییتر فارسی طی بازه زمانی بهمن ۱۳۹۸ تا فروردین ۱۴۰۱، دستمایه این بررسی بوده است.
این پژوهش با استفاده از تکنیک داده‌کاوی به تحلیل داده‌های خام شبکه «ایکس» (توییتر سابق) پرداخته است. در فرایند پژوهش، داده‌های خام از شبکه اجتماعی یادشده استخراج شده و پس از پالایش، داده‌های خام به داده‌های ساختار یافته تبدیل شده و روی داده‌ها تحلیل صورت گرفته است. یافته‌های این پژوهش مبتنی بر ۲ مولفه رویکرد سیاسی و دنبال‌کنندگان اینفلوئنسرها است.
مقایسه یافته‌های عمومی مرتبط با اینفلوئنسرهای توییتر نشان می‌دهد دنبال‌کنندگان اینفلوئنسرها رشد داشته و همچنین رشد کمی و تنوع کیفی کاربران اینفلوئنسرها توییتر اتفاق افتاده است.
محتوایی که در مورد دانشگاه آزاد منتشر شده نشان می‌دهد تصویرسازی سیاسی و فساد از دانشگاه سهم اصلی را دارد و سهم مسائل و مشکلات دانشجویی مانند شهریه یا مباحث علمی و پژوهشی ناچیز است.
در بازه زمانی مورد بررسی و بر اساس تصویر کلی توییتر فارسی، با توجه به اهمیت تعداد دنبال‌کننده در اینفلوئنسر به حساب آمدن، کاربران با بیش از ۲۰هزار دنبال‌کننده به عنوان اینفلوئنسر در نظر گرفته شده‌اند.
دسته‌بندی اینفلوئنسرها بر مبنای تعداد دنبال‌کننده
موارد مورد بررسی در زمینه عموم اینفلوئنسرها، در گام اول معطوف به دسته‌بندی آنان بر اساس تعداد دنبال‌کننده بوده است.
نمودار میله‌ای دنبال‌کننده به پنج دسته قابل تفکیک است و در واقع دنبال‌کنندگان اینفلوئنسرها به پنج دسته تقسیم شده‌اند. دسته اول دارای بیش از ۲۰۰ هزار دنبال‌کننده است؛ به عبارتی اینفلوئنسرهایی که بیش از ۲۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند. در این زمینه باید گفت، در زمان بررسی پنج اینفلوئنسر شبکه مجازی توییتر بیش از ۲۰۰ هزار دنبال‌کننده داشته‌اند. دسته دوم دنبال‌کنندگان اینفلوئنسرها بین یکصد تا ۲۰۰ هزار نفر بوده‌اند و تعداد این دسته‌ها، عدد هشت را نشان می‌دهد. در دسته سوم، دنبال‌کننده‌های اینفلوئنسرهای بین ۵۰ تا یکصد هزار نفر و شمار دسته‌ها ۱۵ بوده است.
دسته بعدی به تعداد ۲۷ اینفلوئنسر، دنبال‌کنندگانشان بین ۳۰ تا ۵۰ هزار بوده است. دسته پنجم هم به تعداد ۴۵، ۲۰ تا ۳۰ هزار دنبال‌کننده داشته‌اند.
رویکرد سیاسی اینفلوئنسرهای توییتر
در این پژوهش، رویکرد سیاسی اینفلوئنسرهای مجازی به پنج دسته تقسیم شده که عبارتند از اصولگرا، اعتدالی و اصلاح‌طلب، بینابین، معارض و غیرسیاسی.
هر رویکرد سیاسی مبتنی بر نظام ارزشی است. اساس رویکرد اصولگرا مبتنی بر حفظ وضع موجود و مخالف تغییر در ساختار و باورهای سنتی است. رویکرد دیگر جاری در شبکه اجتماعی توییتر، رویکرد اعتدالی و اصلاح‌طلب است. رویکرد این گروه مبتنی بر گفتمان عقلانی برای بهبود شرایط و حل بحران‌ها است. رویکرد بینابین مابین طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب در حرکت است و درصدد براندازی ساختار حاکمیت نیست. این در حالی است که رویکرد معارض درصدد حذف ساختار حاکمیت و معوج کردن چهره نظام جمهوری است در انتها نیز رویکرد غیرسیاسی بر فاصله‌گیری از هر نوع رویکرد سیاسی تاکید دارد و به انتشار محتوا در حوزه غیر از سیاست می‌پردازد.
بر مبنای این پژوهش، سهم اینفلوئنسرهای شبکه مجازی توییتر با رویکرد اصولگرا ۲۰ از یکصد است. این میزان با رویکرد اعتدالی و اصلاح‌طلب به ۱۴ درصد می‌رسد. میزان رویکرد بینابین اینفلوئنسرهای توییتر ۲۶ درصد است. در مقابل، میزان رویکرد معارض اینفلوئنسرهای توییتر ۳۸درصد است. در انتها نیز تنها ۲ درصد اینفلوئنسرهای توییتر رویکرد غیرسیاسی دارند. از این رو، رویکرد سیاسی اینفلوئنسرهای توییتر بیشتر رویکرد معارض برآورد شده است.
آنچه اینفلوئنسرها در ارتباط با دانشگاه آزاد منتشر کرده‌اند
بررسی گرایش سیاسی کاربرانی که پیرامون دانشگاه آزاد در بازه زمانی مورد بررسی به انتشار محتوا پرداختند، نشان می‌دهد که ۴۱ درصد محتوا از سوی کاربران اینفلوئنسر با گرایش سیاسی اصولگرایی منتشر شده است.
همچنین ۲۷ درصد محتوا تیز توسط کاربران اینفلوئنسر دارای گرایش سیاسی معارض و برانداز منتشر شده است. ۱۷ درصد محتوا توسط کاربران با گرایش سیاسی اعتدالی و اصلاح طلب منتشر شده است. ۷ درصد محتوا نیز از منظر رویکرد بینابین مابین طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب انتشار یافته است. ۸ درصد از محتوا نیز توسط اینفلوئنسرهایی که گرایش غیرسیاسی داشته‌اند، منتشر شده است.
بررسی توییت‌های منتشر شده پیرامون دانشگاه آزاد توسط کاربران اینفلوئنسر توییتر نشان می‌دهد محتوای منتشر شده در توییتر حول محور ۱۴ حوزه اصلی یا صنف اصلی منتشر شده است. ۲۱ درصد محتوای منتشرشده در توییتر مرتبط با مطبوعات دانشگاه و روزنامه فرهیختگان (روزنامه دانشگاه آزاد اسلامی) است. رویکردهای مثبت یا انتقادی نسبت به گزارش‌ها و عملکرد کلی این روزنامه موجب تولید محتوا پیرامون این بخش شده است. ۱۷ درصد محتوا پیرامون کلیت دانشگاه منتشر شده و صنف خاصی را مورد توجه قرار نداده است.
۱۷ درصد محتوای منتشر شده توسط اینفلوئنسرها در توییتر پیرامون هیئت علمی دانشگاه است. امور آموزشی و مدیران دانشگاه هر کدام ۷ درصد محتوا را به خود اختصاص داده است. ۷ درصد محتوای منتشر شده پیرامون رئیس دانشگاه بوده است. فارغ‌التحصیلان دانشگاه و دانشجویانِ حال حاضر دانشگاه نیز از بخش‌هایی است که هر کدام ۵ درصد محتوا داشته است.
امور فرهنگی و امور مالی و آموزشی هر کدام ۴ درصد محتوا را به خود اختصاص داده است. درباره تشکل‌های دانشجویی ۳ درصد تولید محتوا صورت گرفته است. پیرامون حراست دانشگاه، کمیته انضباطی و رسانه دانشگاه هر کدام یک درصد محتوا منتشر شده است.
مهم‌ترین موضوعات در محتوای منتشر شده از سوی اینفلوئنسرهای توییتری
در ادامه پژوهش، سعی شده موضوع یا مقوله مورد اشاره در توییت‌ها استخراج و در قالب نمودار بر اساس درصد نمایش داده شود.
به بیان بهتر، اگر اینفلوئنسرهای توییتر که تمامی آنها در بخش اول دسته‌بندی شده‌اند محتوایی مرتبط با دانشگاه آزاد منتشر کرده باشند، بر اساس موضوع توییت مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
بررسی محتوای منتشر شده توسط اینفلوئنسرهای توییتر نشان می‌دهد ۲۱ درصد موضوعات حول موضوع گزارش‌های رسانه‌های مرتبط با دانشگاه آزاد، روزنامه فرهیختگان و انتقادات نسبت به آن است که پرتکرارترین موضوع در محتوای منتشر شده بوده است.
اتهام، اخراج تعلیق و خانه‌نشینی استادان ۱۱ درصد محتوا را به خود اختصاص داده است. نقد عملکرد حراست و استادان نیز ۱۱ درصد محتوا را به خود اختصاص داده است که حول مسائلی مانند انتقادات مطرح شده درباره سختگیری دانشگاه آزاد و حل نشدن مساله ستاره‌دار شدن دانشجویان بوده است. ۹ درصد محتوا پیرامون تحصیل در دانشگاه و ویژگی و مسائل دانشجویان دانشگاه بوده است.
موضوع اتهام فساد و رانت مدیران دانشگاه آزاد نیز ۷ درصد از محتوا را به خود اختصاص داده است. مسائلی مانند اختلاس رئیس اسبق دانشگاه آزاد، انتقال پول‌هایی با مصارف عام المنفعه به دانشگاه آزاد و انتشار ویدئویی از رئیس دانشگاه آزاد قم و..... در این دسته مطرح شده‌اند. انتقاد از جذب‌های رانتی در دانشگاه نیز ۷ درصد محتوا را به خود اختصاص داده است. این محتوا حول محور مسائلی مانند نامه انتصاب یکی از مدیران دانشگاه آزاد ارومیه برای بستگانش بوده است.
جمع‌بندی
مقایسه یافته‌های عمومی اینفلوئنسرهای توییتر با پژوهش‌هایی مانند پژوهش جلایی‌پور و حاجی‌زادگان که در سال ۱۳۹۹ انجام شده است نشان می‌دهد دنبال‌کنندگان اینفلوئنسرها رشد داشته‌اند و همچنین رویکرد سیاسی در طول مدت فاصله این دو پژوهش تغییراتی داشته است که نشان‌دهنده رشد کمی و تنوع کیفی کاربران اینفلوئنسرها توییتر است. اما در مورد نقش اینفلوئنسرها در تصویر سازمان چون پژوهش یا ادبیات نظری پایه‌ای جدی با این کیفیت در دسترس نبوده، فقط می‌توان به نقش آنها و رشد احتمالی این ویژگی‌ها و نقش اشاره کرد که حاصل رشد روزافزون جایگاه شبکه‌های اجتماعی است.
منبع:
محسن فینی زاده بیدگلی، افسانه مظفری، حسن خجسته و علی اکبر فرهنگی، «نقش و ویژگی‌های اینفلوئنسرهای توییتر در تصویر یک سازمان (مطالعه موردی: دانشگاه آزاد)»، فصلنامه علوم خبری، دوره ۱۳، شماره ۲، شماره پیاپی ۵۰، شهریور ۱۴۰۳
