به گزارش همشهری‌آنلاین، جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر توانسته است با اتکا به توان داخلی، گام‌های بلندی در توسعه سامانه‌های پیشرفته دفاعی بردارد؛ از تولید موشک‌های نقطه‌زن و پهپادهای رزمی گرفته تا سامانه‌های پدافندی بومی، ناوهای جنگی و هواپیماهای جنگنده.
در ادامه این روند، ساخت و رونمایی از جنگنده بومی «کوثر» نمادی از پیشرفت صنعت هوایی ایران و تلاش برای دستیابی به استقلال کامل دفاعی در آسمان کشور به شمار می‌رود.
صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران به همراه سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش هواپیماهای مختلف از هسا درنا و تَذَرو تا صاعقه و آذرخش را طراحی و تولید کرده است. اما آنچه ایران را به خودکفایی کامل در طراحی و تولید جنگنده رساند، تولد «کوثر» بود.
تولد کوثر در تابستان
در روز ۳۰ مرداد ۱۳۹۷، جنگنده بومی کوثر با حضور جمعی از مقامات عالی‌رتبه نظامی و دفاعی کشور از جمله امیر سرتیپ حاتمی، امیر سرلشکر موسوی، امیر سرتیپ نصیرزاده و امیر سرتیپ بنی‌طرفی به طور رسمی معرفی شد.
ساخت و رونمایی از این جنگنده، نقطه عطفی برای صنعت دفاعی ایران به شمار می‌آید؛ چرا که نشان داد کشورمان علیرغم فشارها و تحریم‌های خارجی، همچنان توانمند و مصمم در مسیر رشد و پیشرفت گام برمی‌دارد.
هر کدام از بخش‌های جنگنده بومی کوثر اما یک دستاورد مهم در حوزه صنعت دفاعی به شمار می‌رود.
موتور ملی اوج؛ قلب تپنده کوثر
موتور ملی اوج نخستین موتور توربوجت بومی ایران است که با بیش از ۱۴ هزار قطعه و با تکیه بر دانش و تخصص مهندسان داخلی طراحی و ساخته شده است.
موتور اوج با طول ۲۸۴ سانتی‌متر و قطر ورودی ۵۲ سانتی‌متر، وزنی معادل ۳۳۰ کیلوگرم دارد و قابلیت نصب بر روی پرنده‌هایی با وزن برخاست حداکثر ۱۰ تن را دارا است.
این موتور توان پروازی تا ارتفاع ۵۰ هزار پا را فراهم می‌کند و سامانه کنترل آن از نوع هیدرومکانیکال است که در صورت نیاز قابلیت ارتقاء به سیستم تمام الکترونیک (FADEC) را دارد. فناوری ساخت پره‌ها به روش ریخته‌گری دقیق در خلاء و بومی‌سازی سوپرآلیاژهای خاص از دیگر ویژگی‌های شاخص این موتور به شمار می‌رود.
از لحاظ عملکردی، موتور اوج قادر است ۳۵۰۰ پوند-نیرو (۱۶ کیلونیوتن) رانش خشک و ۵۰۰۰ پوند-نیرو (۲۲ کیلونیوتن) رانش با پس‌سوز تولید کند. نسبت فشار کلی آن ۸ به ۱، جریان جرمی هوا ۲۳ کیلوگرم بر ثانیه و دمای داخلی توربین تا ۹۸۰ درجه سلسیوس است. مصرف سوخت ویژه برخاست برای حالت خشک ۳۴ گرم بر کیلونیوتن-ثانیه و با پس‌سوز ۵۷ گرم بر کیلونیوتن-ثانیه است.
نسبت نیرو به وزن در حالت خشک ۵.۱۵ و با پس‌سوز ۷ است. دستیابی به فناوری ساخت قطعات گردنده مانند محور اصلی، دیسک‌های توربین و کمپرسور، از دستاوردهای مهم این پروژه محسوب می‌شود و موتور اوج زمینه‌ساز توسعه موتورهای توربوفن و توربوشفت نیمه‌سنگین و سنگین در آینده صنعت هوایی کشور است.
اویونیک (سامانه‌های ناوبری)
در فرآیند ساخت یک هواپیما، بخش‌های مختلفی اهمیت دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها اویونیک یا سامانه‌های ناوبری است. اویونیک، به همراه سازه و موتور، سه رکن اساسی هر جنگنده یا هواپیما را تشکیل می‌دهد. در جنگنده بومی کوثر، این سامانه‌ها به طور کامل در داخل کشور طراحی شده‌اند.
این هواپیما به سیستم هدایت و ناوبری ویژه هواپیماهای نظامی، یعنی TACAN و ترکیبی از GPS/INS مجهز است که نسخه پیشرفته‌تر سامانه‌های VOR و DME محسوب می‌شود و قادر است فاصله هواپیما تا زمین یا پایگاه دریایی را با دقت بیشتری اندازه‌گیری کند.
سامانه‌های VOR و DME بر مبنای فناوری ترانسپوندر رادیویی عمل می‌کنند و فاصله را با محاسبه تأخیر زمانی ارسال امواج VHF و UHF تخمین می‌زنند.
نمایشگر بالای سر (HUD)
نمایشگر HUD (Head-Up Display) پنجره‌ای شیشه‌ای است که در مقابل دید خلبان قرار دارد و اطلاعات حیاتی پرواز را به‌صورت پیوسته به او نمایش می‌دهد.
کاربرد اصلی این نمایشگر، ارائه اطلاعات مهم به خلبان بدون نیاز به حرکت دادن سر است که این ویژگی باعث افزایش کیفیت کنترل هواپیما توسط خلبان و بهبود تصمیم‌گیری و واکنش‌های او در موقعیت‌های مختلف می‌شود.
اطلاعات نمایش داده شده در HUD شامل ارتفاع هواپیما، سرعت پرواز، داده‌های ناوبری، وضعیت تسلیحات و موارد دیگر است. این اطلاعات از طریق یک صفحه CRT که در زیر شیشه HUD نصب شده، به سمت بالا و روی سطح شیشه تابیده می‌شوند. البته خود شیشه HUD هیچ قطعه الکترونیکی ندارد و صرفاً یک شیشه معمولی است.
در این نمایشگر، حجم زیادی از اطلاعات به‌صورت کاملاً منظم و در فضایی محدود چیده شده‌اند تا خلبان بتواند به‌راحتی و سریعاً به آن‌ها دسترسی داشته باشد.
تسلیحات
جنگنده کوثر که در واقع نمونه مهندسی معکوس شده جنگنده اف ۵ تایگر است، در زمینه تسلیحات نیز از همان تجهیزات مشابه بهره می‌برد؛ از جمله انواع موشک‌های هوا به هوا، سلاح‌های هوا به سطح و مسلسل ۲۰ میلی‌متری.
این جنگنده علاوه بر نقش اصلی خود، قادر است به عنوان بمب‌افکن نیز در میدان نبرد حضور یابد و با استفاده از بمب‌های هدایت‌شونده لیزری و نوری، امنیت نیروهای خودی را تضمین کند.
در این جنگنده از مسیریاب‌های لیزری و نوری، که جدیدترین تکنولوژی‌های موقعیت‌یابی در حال حاضر است، برای پیدا کردن مسیر و انتقال این اطلاعات به کامپیوتر محاسبه گر موشک، استفاده شده است.
کامپیوتر بالستیک
استفاده از کامپیوتر بالستیک در محاسبه موقعیت‌یابی هدف نقش بسیار مهمی دارد و جنگنده کوثر قادر است با بهره‌گیری از سامانه کنترل آتش دقیق، هدف‌های مورد نظر را با دقت بالاتری مورد اصابت قرار دهد.
سیستم کامپیوتر بالستیک با دریافت اطلاعات مربوط به شرایط جوی و محیطی و همچنین کیفیت سیستم تسلیحات هواپیما، اصلاحاتی را در سامانه نشانه‌گیری جنگنده اعمال می‌کند تا موقعیت هدف را با دقت بیشتری محاسبه کند.
این فناوری علاوه بر هواپیما، در تجهیزات نظامی دیگری مانند تانک‌ها و برخی اسلحه‌های تک‌تیرانداز نیز برای بهبود دقت هدف‌گیری به کار گرفته می‌شود.
تجهیزات مسیریابی و رادار
متخصصان صنایع دفاعی کشورمان با بهره‌گیری از دانش بومی و فناوری‌های روز دنیا، موفق به طراحی یک سامانه راداری پیشرفته با فناوری RWR شده‌اند که بر روی جنگنده کوثر نصب شده است.
این رادار نوین قادر است امواج ساطع‌شده از سامانه‌های راداری دیگر را شناسایی کرده و با تشخیص منبع امواج، خلبان را از احتمال رصد و تحت نظر بودن مطلع کند؛ عملکردی مشابه سامانه‌های هشداردهنده شناسایی سرعت پلیس. این هشدار می‌تواند به صورت دستی یا خودکار، اقدامات لازم برای خروج هواپیما از وضعیت تهدید را فعال کند.
علاوه بر این، جنگنده کوثر به فناوری دیگری نیز مجهز شده است؛ سامانه شناسایی IFF (تشخیص دوست از دشمن). این سامانه امکان شناسایی هواپیما به عنوان یک پرنده دوست را برای پایگاه‌های نظامی و مراکز کنترل پرواز فراهم می‌کند و اجازه پرواز آن در مناطق مشخص را صادر می‌کند.
گفتنی است که برخلاف نام این سامانه، IFF صرفاً توانایی تشخیص واحدهای خودی را دارد و برای شناسایی دشمن کاربردی ندارد.
امیر سرتیپ افشین خواجه‌فرد مدیرعامل سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح از طراحی و تولید یک رادار جدید خبر داد و گفت: هواپیمای جنگنده کوثر در حال تجهیز به سلاح‌های روز دنیاست. موشک‌ها و راکت‌های هوشمند در حال پیاده‌سازی بر روی جنگنده کوثر است و رادار خاصی را برای این هواپیما آماده کرده‌ایم.
قابلیت پرتاب چف فلر
جت‌های جنگنده به دلیل نقش حیاتی خود در میدان نبرد و هدف قرار دادن مراکز حساس دشمن، علاوه بر مجهز بودن به تسلیحات و بمب‌های قدرتمند، نیازمند سامانه‌های دفاعی مؤثر نیز هستند. یکی از این سامانه‌ها، چف و فلرها هستند.
چف‌ها از ترکیب پودر فلزاتی مانند آلومینیوم و روی تولید می‌شوند و هنگام نیاز، به صورت رشته‌های نازک و فیبری در اطراف جنگنده پخش می‌شوند. این ذرات با بازتاب امواج راداری، دشمن را در شناسایی و هدف‌گیری جنگنده دچار خطا کرده و به این ترتیب از هواپیما در برابر حملات راداری محافظت می‌کنند.
صندلی‌پرّان
صندلی‌پرّان یا اجکت‌سیستِم یکی از تجهیزات حیاتی برای حفظ جان خلبان در شرایط اضطراری است. در صورت آسیب‌دیدگی هواپیما و غیرممکن شدن ادامه پرواز، این سامانه به خلبان امکان می‌دهد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن از هواپیما خارج شده و جان خود را نجات دهد.
در جنگنده کوثر از صندلی پران «سریر» استفاده شده است که فناوری ساخت آن به‌طور کامل بومی‌سازی شده و توسط متخصصان داخلی طراحی و تولید شده است.
کوثر، گام بزرگ ایران به سوی پیشرفت دفاعی
جنگنده کوثر که اولین‌بار پنجم تیرماه ۱۳۹۹، سه فروند از آن به نیروی هوایی ارتش تحویل شد، نمادی برجسته از پیشرفت و خودکفایی صنایع دفاعی کشور است که با بهره‌گیری از دانش فنی بومی و فناوری‌های نوین، توانسته توان رزمی و عملیاتی نیروی هوایی را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد.
این هواپیما با تجهیز به سامانه‌های پیشرفته راداری، سیستم‌های دفاعی کارآمد و تجهیزات ایمنی کاملاً بومی، نشان‌دهنده اقتدار و ظرفیت بالای کشور در توسعه فناوری‌های پیچیده نظامی است و نقش کلیدی در حفظ امنیت و استقلال هوایی ایران ایفا می‌کند.
