وقتی چینی‌ها چاقوی زنجان را مصادره کردند/ قاچاق خاموش چاقو!
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، زنجان، سرزمین هنرهای اصیل، امروز درگیر تناقضی تلخ است؛ جایی که چاقو و ملیله، دو نماد هویت فرهنگی و تاریخی‌اش، به جای آنکه بر طاق افتخار صادرات ایران بدرخشند، در چمدان مسافران پنهان می‌شوند یا قربانی قاچاق خاموش می‌گردند. صنایع‌دستی این استان که روزگاری زبانزد خاص و عام بود، حالا پشت دروازه‌های بسته گمرک مانده است؛ نه به جرم بی‌کیفیتی، بلکه به جرم درخشش! چاقو، «سلاح سرد» خوانده شده و ملیله، «شیء ارزشمند»؛ و همین واژگان اداری کافی است تا مسیر صادرات قانونی بر روی این هنرهای کهن بسته بماند.
صنایع دستی، آیینه هویت فرهنگی یک سرزمین است؛ اما وقتی هنر اصیل در زادگاه خود به حاشیه رانده شود و مسیر صادرات آن با موانعی عجیب مسدود گردد، زنگ خطر برای میراث ماندگار آن منطقه به صدا درمی‌آید. استان زنجان با نام‌هایی چون چاقوی خوش‌ساخت و ملیله‌کاری فاخر در حافظه تاریخی ایران و جهان شناخته می‌شود، اما این دو هنر-صنعت شاخص، امروز با چالش‌هایی اساسی در عرصه صادرات، هویت‌نمایی و رقابت با نمونه‌های تقلبی و وارداتی مواجه‌اند.
در این میان، بازار داخلی زنجان نیز با موجی از اجناس تقلبی و بی‌کیفیت چینی اشباع شده؛ کالاهایی که با سوءاستفاده از نام پرآوازه زنجان، به گردشگران فروخته می‌شوند و هنرمند بومی را به حاشیه می‌رانند. زنجان، دیار هنرهای اصیل و پرقدمت ایرانی، این روزها با یک پارادوکس تلخ فرهنگی-اقتصادی روبه‌روست؛ جایی که چاقو و ملیله، دو نماد هویت تاریخی و هنر فاخر ایرانی، به جای آنکه در vitrine صادرات ایران بدرخشند، پشت سدهای بوروکراسی و نگاهی سطحی به قانون، یا پنهان در چمدان مسافران خارج می‌شوند، یا در سایه قاچاق خاموش محو می‌گردند.
در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان با حمایت نظام‌مند از هنرهای سنتی خود، آن‌ها را به نماد ملی، ابزار دیپلماسی فرهنگی و منبع درآمد ارزی بدل کرده‌اند، صنایع‌دستی زنجان از جمله چاقوی دست‌ساز و ملیله‌کاری‌های نفیس نه‌تنها سهمی در تراز بازرگانی رسمی کشور ندارند، بلکه به دلیل تعاریف ناقص در قوانین صادراتی، عملاً در ردیف کالاهای ممنوع‌الخروج قرار گرفته‌اند.
چاقو به بهانه سلاح سرد بودن و ملیله به‌عنوان شیء با ارزش تاریخی، از مسیر صادرات قانونی حذف شده‌اند؛ در حالی‌که همین دو محصول، شناسنامه هنری استان زنجان و بخشی از حافظه ملی ایران محسوب می‌شوند. در گفت‌وگوی تسنیم با رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع‌دستی اتاق بازرگانی زنجان، واقعیت‌هایی از پشت‌پرده ممنوعیت‌های صادراتی، جولان محصولات بی‌کیفیت چینی، و نبود حمایت مؤثر از تولیدکنندگان محلی مطرح می‌شود؛ مسائلی که در صورت بی‌توجهی، آینده صنایع‌دستی زنجان را در هاله‌ای از ابهام فرو خواهد برد.
گفت‌وگو با رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع‌دستی زنجان، روایت روشنی است از بی‌عدالتی‌هایی که نه فقط یک صنعت، بلکه بخشی از هویت فرهنگی ایران را تهدید می‌کند. آیا زمان آن نرسیده است که نگاه به صنایع‌دستی از شعار به سیاست تبدیل شود؟
فاطمه عبداللهی، رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع‌دستی اتاق بازرگانی زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به این مشکل ساختاری تصریح کرد: «چاقو و ملیله، دو محصول اصلی و شناخته‌شده استان هستند و بخش مهمی از ظرفیت‌های صادراتی ما را تشکیل می‌دهند؛ اما متأسفانه به‌دلیل طبقه‌بندی نامناسب، خروج قانونی این محصولات از کشور ممکن نیست.»
وی افزود: «در حال حاضر صادرات این دو محصول عمدتاً به‌صورت چمدانی یا غیررسمی انجام می‌شود و به‌همین دلیل، هیچ آماری در تراز صادرات استان ثبت نمی‌شود؛ در حالی‌که با ساماندهی قانونی، می‌توان این ظرفیت عظیم را به بخشی پایدار از صادرات غیرنفتی کشور تبدیل کرد.»
عبداللهی همچنین با اشاره به پیگیری‌ها از سوی انجمن، از رایزنی با اداره کل گمرک استان برای حل این مشکل خبر داد و گفت: «امیدواریم این تلاش‌ها به نتیجه برسد؛ چرا که تداوم این وضعیت، نه‌تنها به زیان هنرمندان و تولیدکنندگان داخلی است، بلکه به خاموشی تدریجی برندهای اصیل زنجانی خواهد انجامید.»
اما چالش‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود. بازار داخلی زنجان نیز در سال‌های اخیر با سیلی از کالاهای بی‌کیفیت وارداتی، به‌ویژه اجناس چینی، اشباع شده است؛ محصولاتی که نه‌تنها هویت فرهنگی ندارند، بلکه به‌دلیل شباهت ظاهری، از سوی برخی سودجویان به گردشگران به‌عنوان صنایع‌دستی زنجان فروخته می‌شوند.
عبداللهی با انتقاد شدید از این وضعیت گفت: «در حالی که صنایع‌دستی زنجان از نظر کیفیت و اصالت در دنیا بی‌نظیر است، شاهد آن هستیم که بازار این شهر در تسخیر محصولات تقلبی و ارزان‌قیمت چینی قرار گرفته است. این موضوع به اعتماد مشتریان آسیب می‌زند و فرصت عرضه صحیح و اصولی صنایع‌دستی را از تولیدکنندگان محلی سلب می‌کند.»
این فعال حوزه صنایع‌دستی تأکید کرد: «بازار صنایع‌دستی نیازمند نظارت، ساماندهی و سیاست‌گذاری حمایتی جدی است. اگر بخواهیم هنرهای اصیل بومی را حفظ و جهانی کنیم، باید موانع صادراتی رفع و بازار داخلی از کالاهای جعلی پاک‌سازی شود.»
آنچه امروز بر سر صنایع‌دستی زنجان می‌رود، تنها یک مسأله تجاری نیست؛ بلکه آزمونی برای سنجش اراده حاکمیتی در صیانت از هویت فرهنگی و اقتصادی کشور است. آیا زمان آن نرسیده که با بازنگری در قوانین و تسهیل فرآیند صادرات، چاقو و ملیله زنجان بار دیگر به‌عنوان پیام‌آور هنر ایرانی در بازارهای جهانی بدرخشند؟
انتهای پیام/
