فرصت‌های نهفته شمال‌غرب ایران در سایه چالش‌های اقتصادی؛ زیان ۲۰۰ میلیارد تومانی هر ساعت قطعی برق
تبریز _ در حالی که شمال‌غرب ایران از ظرفیت‌های جغرافیایی، صنعتی و صادراتی ویژه‌ای برخوردار است، صنایع این منطقه با بحران‌های عمیق اقتصادی از جمله فرسودگی فناوری، قطعی انرژی، سیاست‌گذاری غلط و بازارهای محدود مواجه‌اند. این گزارش، چرایی رکود این منطقه و مسیرهای نجات آن را بررسی می‌کند.
اقتصاد آنلاین؛ گروه استان‌ها _ صنایع شمال غرب ایران، علی‌رغم برخورداری از پتانسیل‌های قابل توجه، با چالش‌های جدی اقتصادی روبرو هستند.
گزارش‌های اخیر حاکی از زیان‌های هنگفت در صنایع کلیدی مانند ماشین‌سازی تبریز (۱۰ هزار میلیارد تومان) و فولاد ارومیه و زنجان، و همچنین افزایش شاخص فلاکت و فقر در تبریز و ارومیه است. این وضعیت بحرانی ناشی از عوامل متعددی است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.
یکی از عوامل اصلی، اقتصاد بسته ایران و عدم دسترسی به بازارهای جهانی به دلیل تحریم‌ها و عوامل سیاسی است. این محدودیت‌ها، دسترسی به سرمایه، فناوری و بازارهای صادراتی را برای تولیدکنندگان داخلی دشوار کرده است.
بسیاری از صنایع استان، از جمله بیش از ۶۰ درصد صنایع آذربایجان شرقی به صنایع سنگین و سنتی وابسته هستند که با مصرف بالای انرژی و فناوری‌های قدیمی مشخص می‌شوند.
در این شرایط، تولیدکنندگان انگیزه‌ای برای به‌روزرسانی تکنولوژی خود ندارند، زیرا در بازار داخلی رقابتی وجود ندارد و قیمت‌ها توسط دولت تعیین می‌شود. قیمت‌گذاری دستوری، باعث می‌شود تا تولیدکنندگان حتی با استفاده از فناوری‌های جدید و تولید کالاهای با کیفیت‌تر، نتوانند قیمت تمام‌شده واقعی محصول را دریافت کنند و متحمل زیان شوند. به عنوان مثال، کالایی با قیمت تمام‌شده ۷۰۰ هزار تومان، با قیمت ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و این زیان مستقیماً به تولیدکننده تحمیل می‌شود.
در یک اقتصاد بسته، چرخه معیوب "پر شدن جیب یک نفر به قیمت خالی شدن جیب دیگری" به وجود می‌آید، که منجر به رکود اقتصادی و تورم بیشتر می‌شود. همچنین، دخالت دولت در تعیین قیمت‌ها و صادرات و واردات، محدودیت‌های بیشتری را برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کند. مشکلات مربوط به نقل و انتقالات مالی بین‌المللی به دلیل تحریم‌ها، صادرکنندگان را با چالش‌های جدی روبرو می‌کند.
عدم تمرکززدایی نیز یکی از مشکلات اساسی است. به عنوان مثال، صنایع فولاد باید در مناطقی با دسترسی آسان به آب و کاهش هزینه‌های حمل و نقل مستقر شوند. علاوه بر این، کمبود تکنولوژی با توجه به نظریه سولو مبنی بر نقش تکنولوژی در رشد اقتصادی، یک عامل بازدارنده جدی است. برای حل این مشکل، تعامل با جهان و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی ضروری است.
قطعی‌های مکرر برق (بیش از ۵۰۰۰ ساعت در سال ۱۴۰۲ در شمال غرب طبق گزارش مرکز آمار ایران)، نیز خسارات هنگفتی به اقتصاد منطقه وارد می‌کند. هر ساعت قطعی، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان زیان به بار می‌آورد که در مجموع به یک تریلیون تومان می‌رسد. در صورت آزادسازی اقتصاد و حضور در بازارهای جهانی، رقابت بین‌المللی می‌تواند به افزایش کیفیت، کاهش قیمت‌ها، شفافیت و خصوصی‌سازی صنایع کمک کند. موقعیت استراتژیک شمال غرب و نزدیکی به کشورهای همسایه، فرصت‌های بی‌نظیری را برای توسعه اقتصادی در صورت وجود یک اقتصاد آزاد، تمرکززدایی، توزیع مناسب منابع و عدم مداخله دولت فراهم می‌کند.
