به گزارش همشهری آنلاین رویکرد جهانی ایکوم (کمیته ملی موزه‌ها) در سال ۲۰۲۵ با عنوان «آینده موزه‌ها در جوامع به سرعت در حال تغییر» همه ما را به تامل در نقش پویای میراث فرهنگی در توسعه پایدار، ارتقای تاب‌آوری اجتماعی، ترویج نوآوری و مشارکت فعالانه جوامع محلی فرا می‌خواند.
رضا حمیدی، کارشناس موزه هم به همین بهانه سراغ مصداق‌هایی از این شعار در ایران می‌رود؛ موزه زنده روستای کلپورگان در استان سیستان‌وبلوچستان و خانه روستایی فارسیان قانجی در استان گلستان.
او البته پیش از صحبت درباره دو مثال خود، نامگذاری هفته میراث فرهنگی و روز موزه را در یک راستا می‌داند و به همشهری می‌گوید: «ایکوم همه دولت‌ها را به این سمت خوانده و معتقد است که این رویکرد جهانی می‌تواند نقش موزه‌ها را نسبت به گذشته دگرگون کند. دقت در این نامگذاری نشان می‌دهد فراتر از میراث ملموس است و می‌خواهد به همه بگوید موزه‌ها برای هدایت و دگرگونی و اخذ مشارکت برای آینده پایدار نقش بی‌نظیری دارند.»
به گفته رضا حمیدی، مفهوم توسعه پایدار در موزه‌ها به این معناست که با به‌کارگیری امکانات فنی، ساختار و تشکیلات مناسب به رفع نیاز نسل‌های امروز و آینده حوزه محیط‌زیست، تاریخ، فرهنگ و صنعت کمک می‌کنند.
موزه روستایی، موزه پویا
کارشناس موزه در توضیح بیشتر درباره نقش موزه در توسعه پایدار می‌گوید: «موزه‌ها برای پایداری باید اثربخشی داشته باشند و به افزایش تاب‌آوری جوامع محلی کمک کنند یعنی برنامه‌های آموزشی اجرا کنند که جوامع محلی به تاب‌آوری برسند و در ادامه اقتصاد محلی را هم بچرخانند. موزه‌ها به عنوان یکی از کانون‌های اصلی فرهنگی، مامنی هستند تا به نحو شایسته به آنچه جامعه نیاز دارد، برسیم. موزه‌ها زمانی برای آینده و توسعه پایدار کارآمد هستند که بر اساس نیاز جامعه کار کنند و هدایت‌گر باشند.»
تاب‌آوری با خلاقیت
رضا حمیدی در ادامه موضوع تاب‌آوری موزه‌ها را با ایجاد خلاقیت همراه می‌داند و برای گفته خود مصداقی می‌آورد و به اولین و تنها خانه موزه روستایی گلستان در روستای تاریخی فارسیان قانچی اشاره می‌کند.
حمیدی ادامه می‌دهد: «شخصی فرهنگ‌دوست، خانه موزه روستایی ساخته که پویا و زنده است. در این موزه درخت میوه هست و بازدیدکنندگان میوه می‌چینند. امکان سفالگری، بافندگی، هیزم شکنی و همه کارهایی که در یک روستا انجام می‌شود، وجود دارد و همه این‌ها یعنی خلاقیت.»
او با تاکید بر اینکه زمانی که حرف از آینده است، پای اقتصاد هم در میان است، ادامه می‌دهد: «با هدف‌گذاری در موضوعات مختلف در همین خانه موزه روستایی، اشتغال‌زایی و درآمدزایی هم اتفاق افتاده در حالی که بر اساس تعریف جهانی، موزه‌ها موسسات غیر مادی هستند، اما وقتی با نگاه توسعه پایدار به موزه نگاه کنیم، موزه‌های محلی منبع درآمد پایدار هم هست.»
نمونه دیگر که در بحث موزه زنده روستایی که به درآمدزایی برای اهالی رسیده و نمونه دیگری از توسعه پایدار است، موزه سفال روستای گلپورگان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.
این کارشناس موزه می‌گوید: «در این نمونه قبل از اینکه حرفی از موزه باشد، امرار معاش با خلاقیت و استفاده از تجربه جامعه محلی راه خودش را پیدا کرده است و با همان ساز و کار در تعامل با اهالی به راه خودش ادامه می‌دهد.»
حمیدی در پایان یادآور می‌شود: «تا زمانی که چرخ اقتصاد می‌چرخد این موزه روستایی هم دایر است و این یعنی موزه در خدمت آینده پایدار.»
در تمام خانه‌های روستای گلپورگان سفالگری در حال انجام است و گردشگران با پا گذاشتن به کوچه‌های روستا و حیاط خانه وارد یک موزه زنده می‌شوند. اهالی گلپورگان نه تنها توانسته‌اند میراث خود را حفظ کنند بلکه با به نمایش گذشتن شیوه خاص سفالگری با خاک سرخ رنگ روستا، تولیدات خودرا به شهرها و کشورهای دیگر ارسال می‌کنند.
