خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: استان کردستان، همچون بسیاری از مناطق ایران، در حال حاضر با معضل جدی خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. این پدیده، که ناشی از کاهش بارندگی و افت ذخیره سدهاست، تبعات گسترده‌ای بر منابع آبی استان گذاشته و زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار داده است مدیریت منابع آبی توسط متولیان و مصرف بهینه آن توسط مشترکان نیازمند آموزش، آگاه سازی و فرهنگسازی است.
محمد فرهاد مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان با حضور در دفتر خبرگزار، مهر در گفت‌وگو با خبرنگاران این خبرگزاری، با اشاره به ورود کشور به دوره خشکسالی، بر این موضوع تاکید کرد که کردستان نیز از این قاعده مستثنی نیست و ذخیره سدها نسبت به سال گذشته با کاهش چشمگیر روبه‌رو است.
وی بیان کرد: سال گذشته ۷۲ درصد پرشدگی سدها را شاهد بودیم، در حالی که این رقم در سال جاری به ۵۳ درصد کاهش یافته است.
وی یادآور شد: این کاهش محسوس، نشان‌دهنده ۲۹ درصد کاهش بارندگی نسبت به سال قبل و ۲۱ درصد کاهش نسبت به متوسط بلندمدت است و به وضوح قرار گرفتن استان در وضعیت خشکسالی را نشان می‌دهد و این ارقام هشداردهنده، اهمیت مدیریت دقیق و هوشمندانه منابع آبی موجود را دوچندان می‌کند.
مدیرعامل آبفا کردستان یادآور شد: سدهای استان، به جز سد بانه، توانایی عبور از بحران خشکسالی را دارند و شهرهای سقز، سنندج، کامیاران و مریوان از منابع آبی سدها و منابع زیرزمینی مناسبی برخوردارند، این اظهارات، اگرچه تا حدی امیدوارکننده است، اما نباید از این واقعیت غافل شد که حتی با وجود این پتانسیل‌ها، مدیریت نادرست یا عدم توجه به الگوی مصرف می‌تواند منجر به بروز بحران در همین شهرها نیز شود.
فرهاد در ادامه گفت: سالانه ۱۷۳ میلیون متر مکعب آب در استان تولید می‌شود که ۵۲ درصد آن از سدها و مابقی از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود. این وابستگی قابل توجه به منابع زیرزمینی، ضرورت پایش و کنترل سطح آب‌های زیرزمینی را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
پروژه‌های آبرسانی و چالش‌های تأمین آب در مناطق مختلف
مدیرعامل آبفا کردستان به بهره‌برداری از طرح آبرسانی سد قوچم به دهگلان پرداخت و اذعان کرد: این سد پتانسیل مناسبی برای تأمین آب این شهر، به ویژه در صورت بروز مشکل در منابع زیرزمینی دارد.
فرهاد بیان کرد: تصفیه‌خانه این سد با ظرفیت ۱۰۰ لیتر بر ثانیه، حدود دو سوم نیاز آبی ۱۵۰ لیتری شهر دهگلان را پوشش می‌دهد و در حال حاضر به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این پروژه می‌تواند نمونه موفقی از برنامه‌ریزی برای تأمین آب پایدار باشد، اما در مقابل، وضعیت دشوار تأمین آب در قروه به دلیل قرار گرفتن در دشت ممنوعه، با چالش‌های جدی مواجه است.
وی خاطرنشان کرد: هر ساله با حفر چند حلقه چاه جدید، با افت تراز آب زیرزمینی و کاهش چاه‌ها روبه‌رو هستیم.
وی اظهار کرد: مشکل اصلی قروه این است که دیگر زمینی برای حفر چاه با رعایت حریم باقی نمانده و برای رفع این مشکل، شرکت آبفا ناچار به حفر چاه در داخل شهر شده و از ادارات و فرمانداری درخواست همکاری برای تأمین فضای مناسب برای حفر چاه در محوطه این نهادها را دارد.
وی افزود: امیدواریم با وجود چالش‌ها، امسال در قروه تنش آبی جدی ایجاد نشود، اما در هر حال با آغاز تابستان و افزایش مصرف کولرها، نیاز تاب‌آوری شبکه افزایش خواهد یافت و این وضعیت در قروه نشان‌دهنده عمق بحران در برخی مناطق و لزوم اقدامات اضطراری است.
ناترازی انرژی و تأثیر آن بر آبرسانی
مدیرعامل آبفا کردستان ادامه داد: ناترازی انرژی و قطعی برق مشکل دیگری است که به دلیل کوهستانی بودن منطقه و وابسته بودن تمام تأسیسات آبفا از جمله ایستگاه‌های پمپاژ به برق، تنش‌هایی را ایجاد می‌کند.
فرهاد اذعان کرد: مصرف ۶۵ تا ۷۰ مگاوات برق در ساعت توسط آبفا، این شرکت را پرمصرف‌ترین مشتری برق استان کرده در حالی که پیک مصرف کل استان ۵۶۰ مگاوات است و این میزان مصرف بالا، در کنار کمبود منابع انرژی، به چالش بزرگی تبدیل شده است.
وی خاطرنشان کرد: علی‌رغم وجود دیزل‌ها، این تعداد برای پوشش تمامی ۲۵۴ ایستگاه پمپاژ کافی نیست و برای تهیه دیزل‌های مورد نیاز، اعتباری بالغ بر ۱,۵۰۰ میلیارد تومان لازم است، در حالی که کل اعتبار سالانه شرکت با طرح‌های استانی و ملی تنها ۱,۰۰۰ میلیارد تومان است که امسال هم حدود ۷۰۰ میلیارد تومان آن تخصیص یافته است.
وی اضافه کرد: این کمبود بودجه، مانعی جدی در مسیر تأمین انرژی پایدار برای تأسیسات آبرسانی است.
مدیرعامل آبفا تصریح کرد: خشکسالی در کنار ناترازی انرژی می‌تواند حواشی و مشکلات مضاعفی برای ما ایجاد کند اما با هماهنگی انجام شده با شرکت توزیع برق برای انتقال اجباری قطعی برق به نقاطی با تنش آبی کمتر و همچنین تلاش برای تأمین فیدرهای اختصاصی و دوسویه برای تأسیسات حیاتی مانند تصفیه‌خانه‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
فرهاد گفت: در حال حاضر، استان کردستان دارای ۹۸۳ رشته چشمه و ۶۶۵ حلقه چاه است که در صورت تأمین دیزل برای هر یک، نیاز به بودجه قابل توجهی خواهد بود.
مشکلات روستایی و راهکارهای در دست اقدام
فرهاد ادامه داد: از دهگلان تا قروه ۳۹ کیلومتر از کار انتقال سد قوچم انجام شده و در دهگلان مشکل قطعی نخواهیم داشت، هر چند برای قروه این نگرانی وجود دارد و متأسفانه در روستاها بیشتر خواهد بود چرا که مجتمع‌هایی وجود دارد که به صورت سری و چند مرحله‌ای پمپاژ در آنها وجود دارد و همین منجر به چندین ساعت قطعی خواهد شد.
مدیر عامل آبفا کردستان بیان کرد: قطعی برق متوالی و در چندین مجتمع باعث ایجاد تنش آبی و هم بحران اجتماعی می‌شود که بالانس در برق و ناترازی در شبکه برق اتصال آب برای شبکه را زمانبر خواهد کرد و این وضعیت در روستاها نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بیشتر این مناطق در برابر نوسانات برق و کمبود آب است.
وی بیان کرد: مجموع دو سد بانه که ۱۸ میلیون متر مکعب است در حال حاضر ۵ میلیون آن وجود دارد و تا پایان سال با توجه به مصرف یک میلیون متر مکعبی ماهانه در این شهر کفاف نخواهد داشت و تا شروع سال آبی جدید مشکلاتی خواهیم داشت.
وی اظهار کرد: برای رفع این مشکل با آب منطقه‌ای پیش‌بینی‌هایی انجام شد و در این مورد ۴۰ میلیارد پروژه تعریف شد که تمام منابع آبی منطقه جمع‌آوری و با مدیریت مصرف و فشار موجود در شبکه حدوداً ۳ ماه از تنش آبی کاسته شد.
مدیرعامل آبفا کردستان ادامه داد: سد گاوشان با ۵۰۰ میلیون ظرفیت، سد بوکان با ۸۰۰ میلیون ظرفیت، سد آزاد با ۳۰۰ میلیون و سد قشلاق با ۲۱۵ میلیون ظرفیت جمعاً ۴ میلیون و ۱۴ متر مکعب ظرفیت دارند و شهر بانه مجموعاً دو سد ۱۸ متر مکعب ظرفیت با استفاده ۱۳ متر مکعبی دارد که همین امر تنش را بیشتر کرده است.
فرهاد بیان کرد: همچنین انتقال سد چراغ ویس به بانه در دستور کار قرار دارد و تعیین تکلیف شد که قرارگاه خاتم متولی این کار باشد که ۲۷ و نیم کیلومتر خط انتقال است و در سه مرحله پمپاژ آب به سد بانه واریز می‌شود.
تصفیه‌خانه‌ها، انشعابات غیرمجاز و آموزش مصرف بهینه
فرهاد در بحث تصفیه‌خانه‌ها گفت: مشترکا با آب منطقه‌ای انجام می‌شود و گاهی بحث تأمین اعتبار منابع مالی دیر منجر به تأخیر در پیشرفت و زمانبر بودن می‌شود.
مدیرعامل آبفا کردستان ادامه داد تعریف پروژه‌های تصفیه خانه اضطراری به تعداد ۶ مورد یکی از راه‌های انجام شده است که بعد از تأیید کارشناسی انجام می‌شود و افزایش جلبک در سدها هم وجود دارد که نیاز به تصفیه خانه را توجیه می‌کند تا خدمات‌رسانی مستمر و مداوم باشد و مردم دچار تنش آبی نشوند.
وی با درخواست از مردم در مدیریت مصرف اظهار کرد: با توجه به کمبود منابع آبی احتمال مدیریت فشار و مدیریت توزیع و نشت‌یابی وجود دارد.
فقرآبی در کانی سور
مدیر عامل آبفا کردستان اذعان کرد: در شهر کانی‌سور هم فقر آبی و تنش زیاد وجود دارد که با حفر ۲ حلقه چاه سعی در کنترل شده است.
فرهاد بیان کرد: تأمین آب شهر سقز از دو سد بوکان و چراغ ویس انجام می‌شود که با تأسیس تصفیه خانه شماره ۲ با ظرفیت ۶۰۰ لیتر بر ثانیه است که ۴۰۰ آن احداث و ۲۰۰ دیگر در دست اقدام است.
وی تصریح کرد: ظرفیت شماره یک هم با قدمت ۲۵ سال در این شهر مشکلی بابت کمبود آب نداریم هرچند که تراز آبی سد بوکان امسال کاهش پیدا می‌کند اما با برنامه‌ریزی انجام شده مشکلی ایجاد نمی‌شود و در شهر صاحب هم ظرفیت تأمین آب با حفر حلقه چاه بالا رفته است.
بهره برداری از تصفیه خانه دیواندره
مدیرعامل شرکت آبفا کردستان خاطرنشان کرد: در دیواندره بحث تأمین آب در بستر رودخانه بود که ظرفیت تولید جوابگوی شهر نبود و به دلیل تلاطم رودخانه کدورت افزایش یافته چالش بود که تصفیه‌خانه دیواندره به مدار بهره‌برداری رسید که با ۲۵۰ لیتر در ثانیه که ۱۸۰ لیتر آن در خود دیواندره و ۷۰ لیتر دیگر برای مجتمع ۷۳ روستایی اوباتو صرف می‌شود.
فرهاد بیان کرد: بیجار هم تأمین آب آن به وسیله چاه انجام شده و در این مدت ۳ حلقه چاه به مدار آمده و در بحث تأمین آب مشکلی نداریم.
وی اذعان کرد: در حسن‌آباد یاسوکند هم جوابگوی تأمین آب هستیم، سریش‌آباد هم چاه حفر شد و دزج و دلبران هم مشکل ندارند و سروآباد هم با ظرفیت تأمین آب صد در صد انجام شده است.
مدیرعامل شرکت آبفا کردستان اظهار کرد: در شهر مریوان هم در تأمین آب با توجه به حفاری ۶ حلقه چاه و مخزن ۲ هزار متر مکعبی که به مدار آمد، مشکلی نداریم و در بحث اربعین در مرز باشماق تعداد دو حلقه چاه حفاری شد و مخزن ۵۰۰ هزار متر مکعبی هم ایجاد شد تا آب پایدار ایجاد شود که جمعاً ۶۰ میلیارد تومان اعتبار از محل اعتبارات تنشی در مریوان صرف شد.
فرهاد گفت: در سنندج هم با انتقال خط آب از سد آزاد مشکلات شهر رفع شد و همچنان آب سد قشلاق هم به عنوان ظرفیت دوم در صورت ایجاد مشکل در مدار قرار دارد.
وی اذعان کرد: کامیاران هم مخزن دو هزار متر مکعبی جدید در آن احداث شده و پروژه تعریف شده در این شهر تأمین آب ۳۵۰ لیتر را ۱۰۰ لیتر بر ثانیه افزایش می‌دهد که شامل دو فیلتر شنی، خط انتقال تا مخزن‌ها و خط برگشت آن با ۱۲۰ میلیارد تومان برآورد اعتبار است که ۸۰ درصد آن انجام شده و انشاالله تصفیه خانه اب شهر کامیاران شروع به کار خواهد کرد.
مدیرعامل شرکت آبفا تصریح کرد: در هر شهرستان پروژه‌های تک روستایی و مجتمعی وجود دارد که از جمعیت ۱.۸ دهم میلیونی استان آن ۴۴۵ هزار نفر در حوزه روستایی قرار دارد که ۸۱ درصد جمعیت روستایی معادل ۳۵۶ هزار نفر یعنی ۱۱۵۰ روستا تحت پوشش هستند.
فرهاد افزود: محدودیت منابع مالی باعث شده هر ساله تعداد روستاهای کمتری انجام شود و در حال حاضر ۲۰۰ روستا در حال انجام کار هستیم که امسال مجتمع کوچه طلا به بهره‌برداری کامل می‌رسد.
وی گفت: بزرگترین پروژه ما در استان قرارداد جهاد آبرسانی بود که آبرسانی به ۱۶۹ روستا با مبلغ ۵۲۷.۸ میلیارد بود که ۵۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و از پروژه‌های بزرگ در استان است.
چالش انشعابات غیرمجاز و درخواست همکاری مردم
مدیرعامل شرکت آبفا کردستان خاطرنشان کرد: از مردم درخواست داریم مناسب و بهینه مصرف کنند و از وسایل با درجه بهینه بالا استفاده کنند که کم مصرف‌تر است.
فرهاد با اشاره به انجام فعالیت‌ها و آموزش‌های مدارس و مساجد اظهار کرد: کنترل کولر و توالت فرنگی‌ها هم در فواصل مختلف الزامی است و سوبسید و تخفیفات دولت بر آب و ارائه به برخی اقشار به صورت رایگان قیمت واقعی آب را پنهان کرده است.
مدیرعامل شرکت آبفا کردستان گفت: از دیگر مشکلات شرکت آب انشعابات غیرمجاز است که در نواحی منفصل شهری انشعابات غیرمجاز بیش از حد است و میزان پرت آب ۷۰ درصد است و تنها ۳۰ درصد هزینه آن برمی‌گردد.
فرهاد افزود: انشعابات غیرمجاز تا ۵ برابر آب مجاز مصرف می‌کنند که بی‌عدالتی نسبت به مصرف کنندگان آب با انشعاب مجاز است و در توسعه تأسیسات هم مؤثر است.
وی در پایان با تاکید بر استفاده از آب شرب در آبیاری فضای سبز اضافه کرد: طبق برنامه هفتم توسعه از ارگان‌های مربوطه درخواست داریم تا از آبیاری فضای سبز با آب شرب پرهیز کنند چون جرم‌انگاری شده و قانون با متخلفان برخورد می‌کند.
آینده آب در کردستان و نقش همه‌جانبه شهروندان
وضعیت کنونی منابع آبی در استان کردستان، زنگ خطر را به صدا درآورده است. کاهش بی‌سابقه بارندگی، افت چشمگیر ذخیره سدها و چالش‌های ناشی از ناترازی انرژی، همگی نشان‌دهنده یک بحران آبی جدی هستند که نیازمند رویکردی جامع و همکاری همه‌جانبه است.
اظهارات محمد فرهاد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان، به وضوح ابعاد این چالش را آشکار می‌سازد و بر لزوم اتخاذ تدابیر فوری و بلندمدت تاکید می‌کند اگرچه پروژه‌های مهمی در دست اقدام است و تلاش‌هایی برای تأمین آب پایدار در شهرهای مختلف صورت گرفته، اما مشکلات عمیق‌تر از آن چیزی است که با اقدامات صرفاً زیرساختی برطرف شود.
مدیریت مصرف آب، فرهنگسازی، مقابله جدی با انشعابات غیرمجاز و تأمین بودجه کافی برای توسعه زیرساخت‌ها، از جمله مواردی هستند که نقش کلیدی در عبور از این بحران ایفا می‌کنند. شهروندان نیز در این مسیر، مسئولیت بزرگی بر عهده دارند و با رعایت الگوی مصرف، می‌توانند به حفظ منابع آبی و جلوگیری از تشدید بحران کمک کنند. آینده آب در کردستان، نه تنها به برنامه‌ریزی‌های کلان دولتی، بلکه به میزان همکاری و مسئولیت‌پذیری تک تک افراد جامعه وابسته است.
