خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حامد عرب زاده: استان بوشهر به‌عنوان یکی از قطب‌های راهبردی در حوزه انرژی کشور، طی سال‌های اخیر نقش پررنگی در توسعه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایفا کرده و امروز تسریع در اجرای طرح‌های زنجیره ارزش پتروشیمی، ضرورتی انکارناپذیر برای ارتقای جایگاه صنعتی این استان و کشور محسوب می‌شود.
سابقه فعالیت‌های صنعتی در حوزه پتروشیمی در استان بوشهر به دهه ۱۳۵۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که جزیره خارگ به‌عنوان پایگاه مهم صادرات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی معرفی شد. این روند با توسعه فازهای پارس جنوبی در دهه‌های اخیر شتاب گرفت و زیرساخت‌های عظیمی در جنوب استان ایجاد شد که بوشهر را به یکی از مناطق کلیدی صنعت پتروشیمی کشور تبدیل کرد.
در حال حاضر، استان بوشهر با بهره‌مندی از موقعیت جغرافیایی ممتاز، نزدیکی به منابع عظیم گازی و دسترسی به آب‌های آزاد خلیج فارس، بستری مناسب برای توسعه صنایع پایین‌دستی و میان‌دستی پتروشیمی دارد؛ ظرفیتی که همچنان به‌طور کامل بالفعل نشده است.
استان بوشهر میزبان شماری از مجتمع‌های بزرگ پتروشیمی کشور است که هر یک نقش ویژه‌ای در تولید و صادرات محصولات پایه دارند. در این میان، مجتمع پتروشیمی خارگ به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین واحدهای تولیدی کشور، در زمینه تولید متانول، بوتان، پروپان و گوگرد فعالیت می‌کند و سهم قابل‌توجهی در صادرات دریایی دارد.
علاوه بر آن، پتروشیمی بوشهر، مرجان، دماوند، آپادانا، هنگام و کنگان نیز از جمله مجتمع‌های فعال در منطقه عسلویه و کنگان هستند که محصولات متنوعی نظیر متانول، اتیلن، اسید استیک و اوره تولید می‌کنند. این مجتمع‌ها با اتکا به خوراک گازی پارس جنوبی، سهمی مهم در زنجیره تأمین صنعت پتروشیمی کشور دارند.
اهمیت توسعه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی
یکی از چالش‌های اصلی صنعت پتروشیمی در ایران، خام‌فروشی محصولات پایه و فقدان حلقه‌های کامل زنجیره ارزش است. این در حالی است که توسعه صنایع پایین‌دستی با هدف فرآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، می‌تواند مزیت‌های اقتصادی، اشتغال‌زایی و ارزی چشمگیری را به همراه داشته باشد.
در استان بوشهر نیز با وجود تولید گسترده متانول، پروپیلن و سایر محصولات پایه، هنوز زیرساخت‌های لازم برای توسعه واحدهای تبدیل این مواد به فرآورده‌های نهایی صنعتی فراهم نشده و همین مسئله سبب از دست رفتن بخشی از ظرفیت ارزآوری و اشتغال منطقه شده است.
توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی در بوشهر
کارشناسان صنعت پتروشیمی با تأکید بر لزوم تسریع در اجرای طرح‌های زنجیره ارزش در استان بوشهر، این اقدام را گامی مؤثر در جهت کاهش خام‌فروشی، ایجاد ارزش افزوده بالا و جهش تولید محصولات نهایی پتروشیمی عنوان کردند.
مشاور توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به ابعاد منطقه‌ای این طرح‌ها اظهار کرد: اجرای زنجیره ارزش در بوشهر به ایجاد اشتغال پایدار برای نیروهای بومی، جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و توسعه متوازن در سواحل جنوبی منجر می‌شود.
لیلا دهقان افزود: راه‌اندازی خوشه‌های صنعتی در اطراف مجتمع‌های پتروشیمی عسلویه و کنگان، ضمن کاهش فشار بر زیرساخت‌های صادراتی، امکان تبدیل استان بوشهر به قطب تولید محصولات پتروشیمی نهایی را فراهم می‌سازد.
تقویت صادرات غیرنفتی
تحلیلگر ارشد اقتصاد انرژی در گفتگو با مهر اظهار کرد: استان بوشهر با برخورداری از مجتمع‌های بزرگ تولید متانول، پروپان و سایر محصولات پایه، ظرفیت بالایی برای توسعه صنایع پایین‌دستی دارد.
علی فراهانی معتقد است که توسعه این زنجیره، نه تنها به افزایش درآمدهای ارزی کشور منجر می‌شود، بلکه نقش مهمی در استقلال صنعتی و تقویت صادرات غیرنفتی ایفا خواهد کرد.
وی با اشاره به سهم بالای استان بوشهر در تولید خوراک پتروشیمی، خاطرنشان کرد: تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی مانند پلیمرها، رزین‌ها و مواد شیمیایی پیشرفته، می‌تواند چندین برابر بیشتر از خام‌فروشی برای کشور ارزش اقتصادی ایجاد کند.
این کارشناسان همچنین بر ضرورت سیاست‌گذاری هدفمند، ارائه مشوق‌های صادراتی، تضمین تأمین خوراک و حمایت از سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان در این حوزه تأکید کردند.
به گفته آن‌ها، توسعه زنجیره ارزش در صنایع پتروشیمی نه تنها یک انتخاب اقتصادی، بلکه یک الزام راهبردی برای آینده صنعت کشور است؛ مسیری که می‌تواند بوشهر را از یک صادرکننده مواد خام به یکی از بازیگران اصلی صنایع پیشرفته در منطقه تبدیل کند.
الزامات توسعه زنجیره ارزش در بوشهر
با توجه به جایگاه استان بوشهر در تأمین خوراک پتروشیمی کشور و تمرکز مجتمع‌های بزرگ در جنوب استان، تسریع در اجرای طرح‌های زنجیره ارزش پتروشیمی به‌عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی توسعه در دستور کار قرار گرفته است.
توسعه این زنجیره با هدف ارتقای بهره‌وری، کاهش خام‌فروشی، ایجاد اشتغال پایدار و گسترش صنایع پایین‌دستی در سواحل جنوبی، از محورهای اصلی سیاست‌گذاری در بخش انرژی و صنعت محسوب می‌شود.
در همین راستا، تدوین نقشه راه جامع توسعه زنجیره ارزش با همکاری دستگاه‌های اجرایی، وزارت نفت و مشارکت بخش خصوصی، به‌عنوان گام نخست این مسیر مورد تأکید قرار گرفته است.
همچنین ایجاد خوشه‌های صنعتی پایین‌دستی در اطراف مجتمع‌های پتروشیمی در عسلویه و کنگان، تسهیل فرآیندهای قانونی و تأمین زیرساخت‌های پشتیبان، از جمله اقداماتی است که می‌تواند روند توسعه را تسریع کند.
مسئولان بخش انرژی همچنین بر حمایت هدفمند از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه تولید محصولات با ارزش افزوده بالا تأکید دارند؛ مسیری که ضمن ارتقای بهره‌وری، زمینه‌ساز تنوع صادراتی نیز خواهد بود.
در کنار این موارد، پیش‌بینی و اعمال مشوق‌های صادراتی و مالیاتی برای طرح‌های پایین‌دستی، یکی دیگر از ضرورت‌هایی است که می‌تواند به تکمیل زنجیره تولید در استان و تبدیل آن به قطب صنعتی جنوب کشور کمک کند.
لزوم تعادل‌بخشی به توسعه صنعتی با تکمیل زنجیره پتروشیمی
استاندار بوشهر بر لزوم تعادل‌بخشی به توسعه صنعتی در استان از طریق تقویت زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی، توسعه صنایع پایین‌دستی و میان‌دستی، و ایجاد پارک‌های تخصصی پتروشیمی در مناطق جنوبی، میانی و شمالی تأکید کرد.
ارسلان زارع با اشاره به اهمیت تکمیل زنجیره تولید در استان، خواستار تسریع در اجرایی‌سازی مطالعات طرح‌های زنجیره ارزش پتروشیمی شد و افزود: در سال جاری، باید با مشارکت شرکت‌های پتروشیمی، هلدینگ‌های تخصصی و هدایت شرکت ملی پتروشیمی، روند عملیاتی‌سازی این طرح‌ها با جدیت دنبال شود.
وی همچنین سپرده‌گذاری منابع مالی شرکت‌های پتروشیمی در بانک‌های عامل استان را یکی از مطالبات جدی و راهبردی استان دانست و بر لزوم همراهی شرکت‌ها در تقویت شبکه بانکی و منابع مالی داخلی تأکید کرد.
زارع در ادامه، پیشنهاد تعیین منطقه ویژه اقتصادی شمال استان به‌عنوان قطب پنجم پتروشیمی کشور را مطرح کرد و از برنامه‌ریزی برای برگزاری جلسه‌ای با حضور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و سرمایه‌گذاران دارای موافقت اصولی در این منطقه خبر داد.
استاندار بوشهر خاطرنشان کرد: با نگاه متوازن به توسعه مناطق مختلف استان و بهره‌گیری هدفمند از ظرفیت‌های موجود، بوشهر می‌تواند به یکی از ارکان اصلی تولید محصولات نهایی پتروشیمی در کشور تبدیل شود.
تمرکز بر توسعه صنایع پایین‌دست در استان‌های ساحلی
حسن عباس‌زاده، معاون وزیر نفت و مدیرعامل صنایع پتروشیمی، با اشاره به چالش‌های فعلی زنجیره ارزش و سهم پایین اشتغال‌زایی در صنایع بالادستی، بر اهمیت تمرکز بر توسعه صنایع پایین‌دست در استان‌های ساحلی به ویژه بوشهر تأکید کرد.
عباس‌زاده توسعه صنایع پایین‌دستی را فرصتی طلایی برای ایجاد رشد پایدار و افزایش اشتغال در صنعت پتروشیمی دانست و گفت: تمرکز بر این بخش از صنعت می‌تواند ارزش افزوده اقتصادی را به طور چشمگیری افزایش دهد و نقش استان‌های ساحلی را در اقتصاد ملی پررنگ‌تر کند.
وی افزود که اصلاح ساختارهای صنعتی و حمایت از سرمایه‌گذاری در واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی، گام مهمی در جهت تحقق اهداف توسعه‌ای کشور خواهد بود.
استان بوشهر با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین مجتمع‌های پتروشیمی کشور، ظرفیت آن را دارد که از تأمین‌کننده مواد اولیه، به تولیدکننده محصولات نهایی پتروشیمی و بازیگر اصلی در بازار منطقه‌ای تبدیل شود.
اجرای طرح‌های زنجیره ارزش نه‌تنها گامی در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است، بلکه ضرورتی استراتژیک برای تقویت جایگاه اقتصادی ایران در بازار جهانی پتروشیمی خواهد بود. تسریع در این روند، ضامن آینده‌ای پایدار و صنعتی برای جنوب کشور خواهد بود.
