خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در سال‌های اخیر، روند نزولی نرخ زاد و ولد و هم‌زمان افزایش جمعیت سالمندان، زنگ خطر چالش‌های جمعیتی را در بسیاری از استان‌های کشور به صدا درآورده است؛ اما در این میان، گیلان به عنوان سالمندترین استان ایران، وضعیت ویژه‌تری دارد.
ترکیب سنی نامتوازن، کاهش چشمگیر فرزندآوری، بالا رفتن میانگین سن ازدواج و فرزندآوری، و مهاجرت سالمندان از سایر استان‌ها به گیلان، این استان شمالی را با بحران جمعیتی مواجه کرده است؛ بحرانی که کارشناسان از آن به عنوان «چاه جمعیتی» یاد می‌کنند.
بر همین اساس مسئولان دانشگاه علوم پزشکی گیلان در نشست خبری به مناسبت هفته ملی جمعیت به بررسی ابعاد این وضعیت نگران‌کننده و اقدامات صورت‌گرفته بپرداخته اند.
کاهش نرخ باروری به زیر یک
«محمدتقی آشوبی»، رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان صبح چهارشنبه در نشست خبری با اشاره به روند نگران‌کننده شاخص‌های جمعیت در استان گیلان گفت: متأسفانه فرهنگ‌سازی در حوزه فرزندآوری ضعیف بوده و شرایط اجتماعی و اقتصادی موجب کاهش تمایل به فرزندآوری شده است.
وی با اشاره به داده‌های رسمی افزود: نرخ باروری در گیلان به حدود ۰.۹ رسیده که بسیار کمتر از نرخ جانشینی ۲.۱ فرزند به ازای هر زن است. این بدان معناست که حتی سطح جایگزینی جمعیت نیز حفظ نمی‌شود و رشد جمعیت استان منفی شده است.
پیشی گرفتن مرگ از تولد؛ آغاز رشد منفی جمعیت
آشوبی گفت: در سال گذشته برای نخستین‌بار تعداد مرگ‌ومیر در گیلان از تولد پیشی گرفت. کاهش تولدها در سال ۱۴۰۲ به ۷.۳ درصد رسید که نشان از ورود جدی استان به بحران جمعیتی دارد.
وی افزود: پیامدهای این وضعیت تنها مربوط به آینده نیست، هم‌اکنون نیز در بسیاری از حوزه‌ها از جمله بهداشت، آموزش، صنعت و اقتصاد با کمبود نیروی انسانی جوان مواجه هستیم. در آموزش و پرورش معلم کم داریم، در مراکز درمانی پزشک متخصص و در بخش خدمات نیز نیروی کار جوان کاهش یافته است.
آینده‌ای با ۴۰ درصد جمعیت سالمند
رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان هشدار داد: اگر این روند ادامه یابد، تا سال ۱۴۲۰ بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان را سالمندان تشکیل خواهند داد؛ این موضوع فشار سنگینی بر حوزه‌های بهداشت، درمان، بیمه، رفاه و خدمات اجتماعی وارد خواهد کرد.
آشوبی در ادامه به اقدامات صورت‌گرفته در زمینه حمایت از درمان ناباروری اشاره کرد و گفت: مرکز درمان ناباروری بیمارستان الزهرا (س) در رشت راه‌اندازی شده و خدماتی مانند IVF، IUI و ICSI ارائه می‌شود. همچنین کلینیک ناباروری طب ایرانی نیز فعال شده که با همکاری دو متخصص، خدمات لازم را به زوجین ارائه می‌دهد.
وی افزود: در راستای اجرای قانون حمایت از جوانی جمعیت، ۱۰۰ واحد زمین برای احداث مسکن مهر ویژه دانشجویان متأهل دانشگاه اختصاص یافته و بیش از ۹۵ درصد از تکالیف دانشگاه علوم پزشکی گیلان در این زمینه انجام شده است.
پیشنهاد تشکیل قرارگاه جمعیت گیلان
آشوبی با تأکید بر نقش رسانه‌ها در این زمینه گفت: صرفاً گزارش دادن از کاهش نرخ باروری کافی نیست، رسانه‌ها باید روایت‌ساز باشند، از خانواده‌های موفق با چند فرزند الگوسازی کنند و فرهنگ فرزندآوری را در جامعه ترویج دهند.
در پایان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تأکید بر اینکه هیچ سیاست‌گذاری بدون پیوست جمعیتی کامل نیست، از تشکیل «قرارگاه جمعیت استان گیلان» به ریاست استاندار پیشنهاد داد و افزود: همه دستگاه‌ها باید در یک ساختار منسجم با رویکرد علمی، عملیاتی و فرهنگی برای مقابله با بحران جمعیت تلاش کنند.
میانگین تعداد فرزندان در گیلان به کمتر از یک نفر رسیده است
«سید مهدی سلیمانی» معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اشاره به کاهش شدید نرخ باروری در استان گفت: در حال حاضر میانگین تعداد فرزندان به ازای هر زن در سن باروری در گیلان، به ۰.۹۴ رسیده و حتی به عدد یک نیز نمی‌رسد.
وی افزود: متأسفانه در استان با پدیده افزایش سن ازدواج و سن اولین فرزندآوری مواجه هستیم که این موضوع بر نرخ باروری تأثیر منفی گذاشته است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اشاره به روند نزولی نرخ باروری از گذشته تاکنون تصریح کرد: از سال ۱۹۸۶ طی کمتر از ۱۰ سال، نرخ باروری در کشور از بیش از ۶ فرزند به کمتر از ۳ فرزند رسید که روندی نگران‌کننده است.
وی ادامه داد: بهترین سن برای بارداری بین ۲۵ تا ۳۰ سال است، اما امروز این فرصت طلایی به دلیل مسائل اقتصادی، تغییر سبک زندگی و نبود فرهنگ‌سازی مناسب از دست می‌رود.
سلیمانی تاکید کرد: هزینه‌های فرزندآوری بسیار زیاد شده و نیازمند همت و تغییر نگرش در جامعه هستیم؛ همچنین باید با اقدامات فرهنگی مناسب، نگرانی خانواده‌ها نسبت به فرزندآوری کاهش یابد.
وی در پایان گفت: تعداد زنان باردار در گیلان بسیار پایین است و اگر این روند ادامه یابد، در آینده‌ای نزدیک با چالش‌های جمعیتی جدی مواجه خواهیم بود.
نتیجه گیری؛ از هشدار تا اقدام
وضعیت جمعیتی گیلان نه‌تنها یک هشدار آینده نگر بلکه بحرانی است که آثار آن همین امروز در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی استان قابل مشاهده است، کاهش نرخ باروری به زیر یک، پیشی گرفتن مرگ از تولد و روند رو به افزایش سالمندی، نشانه‌های روشن ورود استان به «چاه جمعیتی» است؛ چاهی که خروج از آن، نیازمند اقدام فوری، همه‌جانبه و هماهنگ میان تمام دستگاه‌ها و نهادهای مؤثر است.
جمعیت، ستون پویایی هر جامعه است، اگر امروز برای حفظ آن اقدام نکنیم، فردا باید برای جبران تبعات آن، هزینه‌های بسیار بیشتری بپردازیم. گیلان باید زنده بماند، جوان بماند و آینده‌ای پایدار برای نسل‌های بعدی بسازد.
