دیپلماسی جدید ایران در بیروت؛ بازسازی روابط با تمرکز بر دولت لبنان
وزیر امور خارجه ایران صبح روز سه‌شنبه، با استقبال هیئت دیپلماتیک ایران و مقامات لبنانی وارد فرودگاه رفیق حریری بیروت شد. سیدعباس عراقچی در بیروت علاوه بر دیدار با همتای لبنانی خود، با رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و نخست‌وزیر این کشور نیز ملاقات و گفتگو کرد. وزیر امور خارجه همچنین در مراسم امضای کتاب «قدرت مذاکره» در بیروت نیز شرکت کرد. او هیچ ملاقاتی خارج از چارچوب مقامات دولت و حکومت لبنان نداشت یا حداقل خبر آن تا لحظه تنظیم این گزارش منتشر نشد. عراقچی پس از مراسم امضای کتابش، به مزار شهید سیدحسن نصرالله، دبیرکل فقید حزب‌الله لبنان ادای احترام کرد.
این نخستین سفر رسمی عراقچی به بیروت پس از پایان بن‌بست سیاسی و انتخاب رئیس‌جمهور در لبنان است. دوره‌ای که برای دو کشور خالی از تنش نبود. با درگیر شدن لبنان در جنگ با اسرائیل پس از وقایع هفت اکتبر، برخی مقامات لبنان از جمله نخست‌وزیر وقت – نجیب میقاتی – انتقادات زیادی نسبت به ایران مطرح کردند. این انتقادات در دوران جدید هم به صورت علنی ادامه پیدا کرد. عراقچی آخرین بار به همراه هیئت دیپلماتیک ایران در ۵ اسفند ۱۴۰۳ برای شرکت در مراسم تشییع سیدحسن نصرالله و سیدهاشم صفی‌الدین به بیروت رفته بود. او در این سفر به همراه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی با شیخ نعیم قاسم دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز دیدار کرد.
تاکید بر دولت و ملت
در صحبت‌های عراقچی، اثری از اشاره او به موضوع مقاومت و مقابله با اسرائیل خارج از چارچوب حاکمیت لبنان نیست. همچنین اظهارنظری در خصوص موضوع سلاح مقاومت از سوی عراقچی مطرح یا منتشر نشده است. او صرفاً پس از ادای احترام به مزار شهید نصرالله، در خصوص موضوع مقاومت صحبت کرد.
عراقچی در دو نشست خبری و همچنین ملاقات‌های خود بر یک اصل راهبردی در بازسازی روابط تهران و بیروت تاکید کرد: «احترام متقابل و منافع مشترک و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر» و «احترام به تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت.» عراقچی موضوع عدم دخالت در امور داخلی لبنان را چند بار مورد تاکید قرار داد و بر آن تاکید داشت. همچنین در حوزه مقابله با اشغالگری رژیم اسرائیل هم عراقچی از تلاش‌های دولت و ملت لبنان صحبت می‌کرد. او همچنین گفت: «ما از گفتگوهای ملی، وحدت ملی و وفاق ملی در لبنان حمایت می‌کنیم و از هر تصمیمی که تمامی گروه‌ها و اقوام و طوایف لبنان با همدیگر اتخاذ بکنند، حمایت خواهیم کرد. این گفتگوها فقط به خود لبنانی‌ها مربوط می شود و هیچ کشور خارجی حق دخالت در آنها را ندارد.»
دو اولویت: بازسازی و پایان اشغال
مجموع صحبت‌های منتشرشده از سوی مقامات لبنان نشان می‌دهد که آنها دو مسئله آزادی زمین‌های اشغال شده در جنوب و بازسازی مناطق ویران‌شده را اولویت‌های اصلی خود می‌دانند. عراقچی در مورد این مسئله هم باز همان راهبرد تاکید بر حاکمیت لبنان را در پیش گرفت. او گفت: «برای بازسازی لبنان شرکت‌های ایرانی آماده‌اند که مشارکت داشته باشند. اگر دولت لبنان علاقمند باشد. این کار از طریق دولت لبنان انجام خواهد شد.»
در خصوص موضوع پایان دادن به اشغال بخش‌هایی از جنوب لبنان که توسط اسرائیل تصرف شده نیز پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران از دولت و ملت لبنان را اعلام کرد.
خواسته‌های طرف مقابل
دی‌ماه سال گذشته بود که بالاخره بن‌بست سیاسی در لبنان شکست و جوزف عون فرمانده کل ارتش لبنان از سوی پارلمان به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. به دنبال این تغییرات یک دولت نزدیک به آمریکا و عربستان در بیروت بر سر کار آمد و پس از آن نیز بعضی تحولات در این کشور اتفاق افتاد. از جمله این که ارتش لبنان پست‌های بازرسی و مقرهای حزب‌الله را تحویل گرفت و در آنها مستقر شد. تبلیغات محیطی حزب‌الله در بسیاری مناطق جمع‌آوری و از تعداد آنها کم شد. مهم‌ترین تغییر نیز این بود که کنترل فرودگاه لبنان از دست حزب‌الله خارج شد و به دست دولت افتاد. دولت لبنان در حال حاضر روی موضوع انحصار سلاح در دست حاکمیت تمرکز کرده است.
در دل این تحولات ایران و لبنان چند تنش را تجربه کردند که شاخص‌ترین آنها مربوط به ماجرای پروازهای تهران – بیروت بود و بازرسی‌ها بود. ابتدای اردیبهشت امسال نیز مجتبی امانی سفیر جمهوری اسلامی در لبنان که در جریان انفجار پیجرها مجروح شده بود نیز شاید به صورت بی‌سابقه‌ای، به خاطر مواضع خود به وزارت خارجه لبنان احضار شد. امانی روز ۳۰ فروردین در توئیتر نوشته بود: «طرح خلع سلاح، توطئه‌ای آشکار علیه کشورهاست. در حالی که آمریکا به تجهیز رژیم صهیونیستی به پیشرفته‌ترین سلاح‌ها ادامه می‌دهد، از مسلح ساختن ارتش‌های دیگر کشورها جلوگیری می‌کند و با بهانه‌های مختلف، آنها را تحت فشار قرار می‌دهد تا زرادخانه‌های خود را کاهش دهند یا نابود کنند». او ۴ اردیبهشت کمی موضع خود را تلطیف کرد و گفت ایران در این موضوع دخالت نمی‌کند.
به نظر می‌رسد که حکومت لبنان همین مسیر را ادامه می‌دهد. بر اساس بیانیه وزارت خارجه لبنان درباره دیدار یوسف رجی و عراقچی، «وزیر خارجه لبنان در این دیدار، ضمن تأکید بر اهمیت حفظ امنیت، ثبات و آرامش اجتماعی لبنان، نقش ایران را در حمایت از این اهداف مهم دانست و اظهار کرد که عبور لبنان از بحران‌های پیچیده کنونی، مستلزم ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای آزادسازی اراضی اشغالی، توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی، تقویت حاکمیت دولت بر تمامی خاک لبنان و انحصار سلاح در دست دولت است.»
وزیر خارجه لبنان همچنین «بر اهمیت حمایت کشورها از لبنان از طریق دولت رسمی و نهادهای قانونی تأکید کرد تا زمینه برای بازسازی و تحقق اهداف اقتصادی فراهم شود.» موضوعی که به نظر می‌رسد مورد نظر عراقچی به عنوان فرستاده جمهوری اسلامی ایران نیز باشد. با توجه به این که حفظ قدرت سیاسی شیعیان در لبنان موضوعی اساسی‌تر به نظر می‌رس و حزب‌الله توانست در انتخابات شهرداری‌ها خود را از لحاظ سیاسی اثبات کند. تحلیل‌ها حاکی از آن است که تهران تلاش می‌کند جایگاه خود را در شرایط جدید خاورمیانه با نگاهی جدید محکم کند. نگاهی که متمرکز بر دولت‌ها باشد.
