به گزارش ایرنا، در دل کویرهای شرقی ایران، خراسان جنوبی با بحرانی بی‌سابقه در منابع آب مواجه شده و بارش‌های کم، برداشت بی‌رویه و افزایش دما، این استان را به آستانه خشکسالی گسترده کشانده است.
هرچند خراسان جنوبی سال‌هاست با خشکسالی و کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما اکنون که در آستانه فصل تابستان قرار داریم و نیمی از سال آبی جاری می‌گذرد کاهش چشمگیر نزولات جوی و برداشت‌های بی‌رویه آب، زنگ خطری برای کشاورزی، معیشت مردم و توسعه پایدار منطقه به صدا درآورده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که میزان بارندگی در سال‌های اخیر به طور میانگین تا ۳۰ درصد کاهش یافته و ذخایر زیرزمینی آب به شدت افت کرده‌اند.
برداشت بی‌رویه از چاه‌های آب، افزایش مصرف در بخش کشاورزی و شرب و نبود عزم جدی برای مدیریت منابع آبی، موجب شده تا سطح آب‌های زیرزمینی به صورت روزافزون کاهش یابد.
کارشناسان تاکید می‌کنند که تنها راهکار عبور از این بحران، اجرای طرح‌های صرفه‌جویی در مصرف آب، به‌ویژه در بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم‌آب‌بر و فرهنگ‌سازی برای استفاده بهینه از منابع آب است.
همچنین توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و استفاده از فناوری‌های هوشمند می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت داشته باشد اما مدیریت منابع آبی در خراسان جنوبی نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، مردم و بخش خصوصی است تا با هم‌افزایی و توجه ویژه، بتوان این استان خشک را از خطر کم‌آبی نجات داد.
تامین ۹۵ درصد آب از منابع زیرزمینی/ کاهش ۴۴ درصدی بارندگی
برای اینکه در جریان آخرین وضعیت منابعی خراسان جنوبی قرار بگیریم گفت و گوی اختصاصی با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان ترتیب دادیم که در ادامه می خوانیم:
عباس سارانی اظهار کرد: ۹۵ درصد از منابع آبی استان از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و این وابستگی بالا، فشار مضاعفی بر منابع زیرزمینی وارد کرده است.
وی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی بیش از ۲۲ سال است که دچار خشکسالی شده است گفت: سال آبی جاری میزان بارندگی‌ها نسبت به میانگین بلندمدت ۴۴ درصد کاهش یافته و اکنون تنها ۲۰ درصد از ظرفیت سدهای استان پُر است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی وضعیت منابع آبی استان را بحرانی خواند و گفت: میزان بارش در استان کاهش شدیدی داشته و تأثیر آن بر قنات‌ها و منابع زیرزمینی به شدت محسوس است.
وی بیان کرد: خراسان جنوبی با حدود هفت هزار رشته قنات و سه هزار چشمه، سهم قابل توجهی از منابع آب خود را از این طریق تأمین می‌کند که بسیاری از آنها اکنون در معرض تنش‌های آبی قرار دارند.
سارانی ادامه داد: همچنین کاهش برداشت از چاه‌ها تا ۲۴ درصد، نشان‌دهنده افت منابع آب زیرزمینی و دشواری تامین آب در بخش‌های مختلف استان است.
وی با اشاره به وجود ۲ هزار و ۱۰۰ حلقه چاه کشاورزی در استان عنوان کرد: بخش کشاورزی با مصرف حدود ۸۸ درصد از منابع آبی، بیشترین فشار در این بحران تحمل می‌کند.
وی با بیان اینکه اولویت ما تامین آب شرب پایدار در استان است، تاکید کرد: بدون شک تغییر الگوی کشت و استفاده از روش‌های نوین آبیاری تحت فشار، راهکارهای اصلی برای کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی یادآور شد: بیش از ۹۹ درصد چاه‌های کشاورزی به کنتورهای هوشمند مجهز شده‌اند که امکان پایش دقیق مصرف آب را فراهم کرده است.
برای اینکه بتوان شرایط مطمئنی در آینده داشت و سفره‌های آب زیرزمینی را حفظ کرد مدیریت مصرف به ویژه در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است
وی با تاکید بر اینکه اکنون ۱۲۷ میلیون مترمکعب کسری مخازن آب زیرزمینی داریم گفت: برای اینکه بتوان شرایط مطمئنی در آینده داشت و سفره‌های آب زیرزمینی را حفظ کرد مدیریت مصرف به ویژه در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است.
سارانی با اشاره به اجرای طرح سازگاری با کم آبی اظهار کرد: این طرح سال ۱۳۸۵ به عنوان طرح تعادل بخشی منابع آب ۱۳۸۵ شامل ۱۵ پروژه کلید خورد و از سال ۱۳۹۸ در استان آغاز شد که فاز نخست آن تا سال ۱۴۰۵ ادامه خواهد داشت.
وی، هدف از اجرای طرح سازگاری با کم آبی را مدیریت پایدار منابع آب در استان دانست و ادامه داد: این طرح با همکاری گسترده کشاورزان، جهاد کشاورزی، استانداری و سایر دستگاه‌ها پیش می‌رود و تاکید ویژه‌ای بر کاهش مصرف در بخش کشاورزی دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی تصریح کرد: مصرف سالانه آب کشاورزی باید از ۵۶۰ میلیون مترمکعب است که بر اساس سند سازگاری با کم آبی باید به ۳۴۷ میلیون مترمکعب کاهش یابد، صرفه‌جویی ۱۰ درصدی در این بخش می‌تواند آب شرب مورد نیاز استان را تأمین کند.
فرونشست زمین در ۱۷ محدوده بحرانی خراسان جنوبی
وی با اشاره به بروز پدیده فرونشست زمین در ۱۷ محدوده بحرانی استان، عنوان کرد: اگر الگوی مصرف اصلاح نشود، تبعاتی مانند کاهش آبدهی چاه‌ها، افت کیفیت منابع آبی، نابودی اشتغال و مهاجرت ناگزیر ساکنان مناطق آسیب‌دیده رخ خواهد داد.
از دیگر اقدامات مهم، اجرای پروژه‌های تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی است که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، سد بندان نمونه بارز آن محسوب می‌شود و پس از بیش از ده سال، با تأمین اعتبار لازم اکنون آماده بهره‌برداری است.
وی اضافه کرد: همچنین دو پروژه تغذیه مصنوعی دیگر در منطقه آهنگران زیرکوه با پیشرفت قابل توجهی در حال اجراست که می‌تواند کسری منابع زیرزمینی را جبران کند.
سارانی با بیان اینکه طرح‌های بزرگ آبرسانی نیز به طور همزمان در حال انجام است گفت: پروژه آبرسانی به بیرجند با پیشرفت ۴۹ درصد و آبرسانی به طبس با پیشرفت حدود ۸۰ درصد، در مسیر نهایی شدن قرار دارند، همچنین آبرسانی از منطقه آهنگران به شهرستان‌های درمیان، زیرکوه و قاینات برای تأمین آب پنج شهر و ۱۴۷ روستا در دست اقدام است.
وی نقش همکاری نمایندگان مجلس، استاندار و دستگاه‌های اجرایی را در تسریع پیشرفت این پروژه‌ها حیاتی دانست و تصریح کرد: تلاش مستمر و همدلی میان مسئولان، گام‌های مؤثری در مدیریت منابع آبی برداشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی ضمن قدردانی از همراهی کشاورزان و مردم، بر ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب تاکید کرد و گفت: صرفه‌جویی به معنای استفاده نکردن از آب نیست بلکه به معنای بهره‌برداری درست، به جا و اندازه است که باید در همه بخش‌ها رعایت شود.
وی بیان کرد: با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب استان و اثرات گسترده خشکسالی، مدیریت مصرف و اجرای پروژه‌های زیرساختی از جمله راهکارهای کلیدی برای تامین نیازهای امروز و تضمین پایداری منابع آبی برای نسل‌های آینده است.
سارانی تاکید کرد: استمرار این روند بدون همراهی همه اقشار جامعه، کشاورزان و مسئولان اجرایی امکان‌پذیر نخواهد بود و هرگونه تعلل در این حوزه، تهدیدی جدی برای امنیت آبی و اقتصادی استان به شمار می‌رود.
