پس از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از مهم‌ترین پروژه‌های راهبردی دشمنان جمهوری اسلامی «ایران‌هراسی» بود؛ راهبردی تبلیغاتی و روانی که جمهوری اسلامی ایران را به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی معرفی می‌کرد. این پروژه که از سوی دولت‌ها و رسانه‌های غربی و برخی کشورهای عربی پیگیری شد با بزرگ نمایی تهدید ایران در پی آن بود که چهره‌ای منفی از انقلاب اسلامی ترسیم کرده و آن را عامل بی‌ثباتی در منطقه نشان دهد.
در همین زمینه مقاله‌ای با عنوان «رویکرد امام خمینی(ره) به مؤلفه‌های ایران هراسی در مسئله صدور انقلاب» به قلم محمد طهماسبی برنا و احسان عسگری[۱] تلاش دارد با نگاهی تحلیلی و بر پایه اسناد و منابع کتابخانه‌ای به بررسی واکنش امام خمینی (ره) به این پدیده بپردازد. نویسندگان در پی پاسخ به این پرسش کلیدی هستند که: امام خمینی(ره) در برابر تبلیغات منفی و پروژه ایران هراسی چه رویکردی اتخاذ کردند و چگونه توانستند این تهدید را به فرصتی برای تبیین و صدور آرمان‌های انقلاب اسلامی تبدیل نماید؟ در ادامه گزیده‌ایی از آن را می‌خوانیم؛
انقلاب اسلامی، انقلابی معنوی است که باید ارزش‌هایش به گوش مظلومان جهان برسد
نویسندگان مقاله معتقدند: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران یکی از راهبردهای اساسی قدرت‌های غربی به ویژه آمریکا شکل‌دهی به یک تصویر تهدیدآمیز از انقلاب اسلامی بود. این راهبرد که در قالب پروژه ایران‌هراسی دنبال شد با بهره‌گیری از رسانه‌ها و عملیات روانی تلاش داشت ایران را به عنوان کشوری با اهداف تهاجمی و بر هم زننده نظم منطقه‌ای معرفی کند. ماجرای اشغال سفارت آمریکا در تهران بهانه‌ای مهم برای آغاز هجمه‌های رسانه‌ای بود که طی آن ایران به عنوان خطری برای کشورهای عربی و نظم بین‌الملل تصویر شد. این جریان با حمایت‌های گسترده غرب از رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران ادامه یافت و جنگ را به مثابه پاسخی منطقه‌ای به تهدید تهاجمی انقلاب اسلامی جلوه دادند.
تبلیغات غربی به گونه‌ای سازمان یافته طراحی شد که نه تنها ملت‌ها بلکه دولت‌های منطقه را نیز نسبت به ایران بدبین کند و زمینه ائتلاف‌های ضد ایرانی را فراهم سازد. جنگ تحمیلی با استفاده از همین مؤلفه تبلیغاتی به عنوان جنگ اعراب و ایرانیان بازنمایی شد تا ابعاد فرهنگی و ارزشی انقلاب اسلامی را زیر سؤال ببرد. قدرت‌های فرامنطقه‌ای در این مسیر تلاش کردند نفوذ منطقه‌ای ایران را مهار کرده و انقلاب را در مرزهای جغرافیایی خود محدود سازند. هدف نهایی این پروژه به انزوا کشاندن ایران و ممانعت از الگوسازی انقلاب برای ملت‌های مسلمان بود.
با توجه به روند تبلیغاتی که در مورد انقلاب اسلامی و پیامدهای آن و ایجاد نگرانی در بین ملت‌های منطقه به وجود می‌آوردند، امام خمینی(ره) در همان سال‌های اول انقلاب با ترسیم اهداف انقلاب اسلامی تصریح نمودند که «اینکه می‌گوییم باید انقلاب ما به همه جا صادر بشود، این معنی غلط را از او برداشت نکنند که ما می‌خواهیم کشورگشایی کنیم. ما همه کشورهای مسلمین را از خودمان می‌دانیم... معنی صدور انقلاب ما این است که همه ملت‌ها بیدار بشوند و همه دولت‌ها بیدار بشوند».
بنابراین در مقابل این فضای سنگین تبلیغاتی، امام خمینی(ره) با رویکردی فرهنگی و اخلاقی به تبیین مفهوم «صدور انقلاب» پرداختند. از نگاه ایشان صدور انقلاب به هیچ وجه به معنای مداخله یا تهاجم نبود بلکه انتقال پیام عدالت‌خواهی، بیداری اسلامی، وحدت امت‌ها و مبارزه با استکبار جهانی تلقی می‌شد.
در همین ارتباط ایشان در مورد آرمان‌های صلح‌طلبانه در بین ملت‌ها می‌فرمایند: «ما می‌خواهیم بین ملت‌ها و دولت‌ها آشتی بدهیم. دولت‌ها اگر توجه بکنند و یا مطالعه کنند وضع ایران را و ببینند ملت ایران با دولت چه وضعی دارد، گمان ندارم که آنها تحت تأثیر واقع نشوند».
امام(ره) با صراحت اعلام می‌کردند که انقلاب اسلامی، انقلابی معنوی است که باید ارزش‌هایش به گوش مظلومان جهان برسد؛ نه از طریق سلاح بلکه با دعوت، تبلیغ، معرفی اسلام واقعی و عمل صالح.
امام(ره) با صراحت اعلام می‌کردند که انقلاب اسلامی، انقلابی معنوی است که باید ارزش‌هایش به گوش مظلومان جهان برسد؛ نه از طریق سلاح بلکه با دعوت، تبلیغ، معرفی اسلام واقعی و عمل صالح. این دیدگاه پاسخی قاطع به تبلیغات ایران هراسانه‌ای بود که تلاش داشت چهره انقلاب را مخدوش و افکار عمومی جهان را از آرمان‌های آن منحرف کند.
امام خمینی(ره)؛ صدای بیداری در برابر موج اسلام هراسی
پدیده اسلام هراسی به عنوان ابزاری برنامه‌ریزی شده برای ایجاد هراس، نفرت و تقابل با مظاهر اسلام از سوی قدرت‌های غربی به‌کار گرفته شده تا علاوه بر توجیه سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه مسلمانان، افکار عمومی جهانی را نسبت به اسلام و به ویژه اسلام انقلابی بدبین سازند. این پروژه پیچیده، هم زمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران شتابی تازه گرفت چرا که انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از مفاهیم عدالت، استقلال، استکبارستیزی و بازگشت به هویت دینی عملاً گفتمان سیاسی-تمدنی غرب را به چالش کشید.
بنابراین رسانه‌ها و سیاستمداران غربی تلاش کردند تا با ترسیم چهره‌ای خشن، واپس‌گرا و تهدیدآمیز از اسلام زمینه را برای مشروعیت بخشی به تقابل با این حرکت نوین فراهم سازند.
نویسندگان در مقاله حاضر نقش رسانه‌ها در تشدید اسلام هراسی را بسیار پررنگ می‌دانند و می‌نویسند: آنها به ویژه در دهه‌های ابتدایی پس از انقلاب با تمرکز بر شخصیت امام خمینی(ره) تلاش کردند تا رهبر انقلاب را فردی خشک، افراطی و ضد غرب معرفی کنند. در حالی‌که هیچ‌گاه به ابعاد معنوی، مردمی و اخلاقی انقلاب نپرداختند. این روایت‌سازی‌ها در راستای تقابل تمدنی شرق و غرب کوشیدند اسلام را امری متضاد با عقلانیت، توسعه و هم‌زیستی نشان دهند. در این میان صدور انقلاب نیز به جای آن که به عنوان انتقال ارزش‌های انسانی، آگاهی و بیداری مطرح شود به صورت تهدید امنیتی و نظامی جلوه داده شد تا افکار عمومی جهانی و منطقه‌ای نسبت به ایران بدبین شوند.
امام خمینی(ره) با درک عمیق از این جریان تبلیغاتی همواره تلاش داشتند تا حقیقت اسلام و اهداف انقلاب اسلامی را برای ملت‌ها تبیین کنند. از نظر ایشان صدور انقلاب به معنای گسترش ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی و دعوت به معنویت است نه دخالت در امور کشورها یا کشورگشایی.
ایشان بر بیداری ملت‌ها و خنثی‌سازی تبلیغات سوء تأکید داشتند و معتقد بودند اگر اسلام اصیل با همان چهره واقعی خود معرفی شود موج بیداری جهانی علیه استکبار شکل خواهد گرفت.
امام خمینی(ره) و مقابله با شیعه هراسی
شیعه هراسی به عنوان یکی از راهکارهای اصلی دشمنان انقلاب اسلامی با هدف ایجاد اختلاف و تشدید تنش‌های قومی و مذهبی در منطقه به کار گرفته شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شیعیان به عنوان عاملی مؤثر در تحولات منطقه‌ای و جهانی مطرح شدند که این امر نگرانی و هراس غرب و برخی دولت‌های منطقه را برانگیخت. برداشت‌های نادرست و منفی درباره شیعیان و اسلام، همچون خشونت‌طلبی، جمود فکری و سلطه‌جویی در رسانه‌ها و تبلیغات دشمنان تقویت شد تا تصویر واقعی انقلاب و فرهنگ شیعی مخدوش شود.
امام خمینی(ره) بهترین راه مقابله با شیعه‌هراسی را استفاده هوشمندانه از دیپلماسی فرهنگی دانسته و بر ضرورت روشن‌سازی حقیقت انقلاب اسلامی برای مردم جهان تأکید داشتند.
دشمنان انقلاب با بزرگنمایی خطر شیعه و استفاده از تبلیغات منفی سعی کردند وجود شیعیان را تهدیدی برای کشورهای منطقه نشان دهند و بدین وسیله فضای هراس و کشمکش بین ایران و دیگر ملت‌ها را دامن بزنند. امام خمینی(ره) بارها به تحریف واقعیت انقلاب توسط رسانه‌های خارجی اشاره کردند و بر لزوم معرفی صحیح و واقعی انقلاب تأکید داشتند.
در پاسخ به این شیوه‌های تبلیغاتی، امام خمینی(ره) تأکید کردند که صدور انقلاب باید از طریق تبلیغ و آگاهی بخشی فرهنگی باشد نه با استفاده از زور و جنگ. ایشان بهترین راه مقابله با شیعه‌هراسی را استفاده هوشمندانه از دیپلماسی فرهنگی دانسته و بر ضرورت روشن‌سازی حقیقت انقلاب اسلامی برای مردم جهان تأکید داشتند.
نتیجه‌گیری
محمد طهماسبی برنا و احسان عسگری از پژوهش حاضر نتیجه می‌گیرند که با پیروزی انقلاب پدیده‌هایی مانند ایران‌هراسی، اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی وارد مرحله جدید و شدیدتری شد. امام خمینی(ره) با درک این تهدیدات، رویکرد فرهنگی انقلاب را به خصوص در مسئله حساس صدور انقلاب اسلامی مورد توجه قرار دادند.
ایجاد بحران‌های مختلف و تبلیغات منفی از جمله اقدامات دشمنان برای ضربه زدن به انقلاب بود. امام خمینی(ره) با تأکید بر ارزش‌های مشترک فرهنگی و مفاهیم انسانی تلاش کردند تا تأثیر ایران‌هراسی را در منطقه کاهش دهند. به عنوان نمونه ایشان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را به عنوان جنگی تمام عیار بین اسلام و استکبار معرفی کردند و با تأکید بر جهان‌بینی الهی بر اتحاد همه مسلمانان و ملت‌های تحت ظلم تأکید نمودند.
نویسندگان مقاله حاضر به واکنش امام خمینی (ره) نسبت به این فضا اشاره می‌کنند و می‌نویسند: براساس دیدگاه امام (ره) صدور انقلاب نه به عنوان تهدید بلکه به عنوان الگویی برای گسترش عدالت‌خواهی و استقلال در کشورهای مسلمان دیده می‌شود.
در پایان باید گفت: ایران هراسی با وجود تهدید بودن می‌تواند با باز تعریف هوشمندانه به فرصتی برای انتقال پیام انقلاب اسلامی تبدیل شود.
منبع
[۱] . محمد طهماسبی برنا و احسان عسگری، رویکرد امام خمینی به مؤلفه‌های ایران هراسی در مسئله صدور انقلاب، فصلنامه اندیشه‌های سیاسی در اسلام، شماره ۳۱، ۱۴۰۱.
