غنی سازی در ایران؛ خط قرمزی که ترامپ نمی‌تواند نادیده بگیرد

به گزارش سیاست خارجی ایرنا، پایگاه خبری و تحلیلی آمریکایی The American Conservative در تازه‌ترین نوشتار به بررسی مواضع جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در مذاکرات غیرمستقیم با وساطت سلطنت عمان پرداخته و می‌نویسد: ایالات متحده و ایران در اواخر ماه مه پنجمین دور مذاکرات هسته‌ای خود را برگزار کردند. ایران اعلام کرد که این مذاکرات «امکان پیشرفت را تقویت کرده» و آمریکا آنها را «سازنده» خواند و گفت که «پیشرفت بیشتری» حاصل شده است، هرچند «هنوز کارهای زیادی باقی مانده است.» نشانه‌ای امیدوارکننده از پیشرفت واقعی این بود که پس از مذاکرات، آمریکا پیشنهاد کتبی مفصلی به ایران ارسال کرد که سعی دارد اختلاف کلیدی دو طرف یعنی حق ایران در غنی‌سازی اورانیوم برای برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای را حل کند.

راه‌حلی که به نظر می‌رسد ابتدا توسط میانجی‌گران عمانی مطرح شده این است که ایران به کنسرسیومی برای غنی‌سازی هسته‌ای بپیوندد که سعودی‌ها و امارات متحده عربی نیز در آن حضور دارند و اجازه دهد ایران همچنان تا ۳.۶۷ درصد اورانیوم مورد نیاز برای انرژی صلح‌آمیز را غنی‌سازی کند. سعودی‌ها و امارات که به فناوری هسته‌ای ایران دسترسی خواهند داشت، به‌عنوان سهامداران و تامین‌کنندگان مالی در این کنسرسیوم حضور خواهند داشت.

با وجود پیشرفت مذاکرات، اگر آمریکا بر این موضع پافشاری کند، ممکن است مذاکرات به شکست منجر شود.این پیشنهاد برگرفته از ایده‌ای است که ابتدا توسط فیزیکدان پرینستون، فرانک فون هیپل و مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای ایران، سید حسین موسویان مطرح شد. فون هیپل توضیح داد که مزیت کنسرسیوم این است که کارشناسان هسته‌ای هر کشور می‌توانند از تأسیسات یکدیگر بازدید و اطمینان حاصل کنند که فعالیت‌ها صلح‌آمیز است. همچنین تصمیمات مربوط به مسایل احتمالی اشاعه توسط دولت‌های شریک اتخاذ می‌شود. نظارت سعودی‌ها، امارات و ایران به همراه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تضمین خواهد کرد که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز باقی بماند.

پیشنهاد آمریکا تأکید می‌کند که این کنسرسیوم باید تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایالات متحده باشد. اما منبعی مطلع به پایگاه خبری اکسیوس گفته است که آمریکا می‌خواهد تأسیسات غنی‌سازی خارج از ایران باشد. در این زمینه نظرات متفاوتی وجود دارد. پس از اعلام منابع مطلع که ایران به عنوان بخشی از کنسرسیوم اجازه غنی‌سازی در سطوح پایین برای اهداف صلح‌آمیز خواهد داشت، دونالد ترامپ در توئیتی نوشت: «در توافق احتمالی ما اجازه نخواهیم داد هیچ غنی‌سازی اورانیومی در داخل ایران انجام شود.»

با وجود پیشرفت مذاکرات، اگر آمریکا بر این موضع پافشاری کند، ممکن است مذاکرات به شکست منجر شود.

ایران خط قرمز خود را بر حق غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود برای اهداف صلح‌آمیز کشیده است. رهبر معظم انقلاب ایران مجوز انجام مذاکرات را صادر کرده‌اند اما همزمان تاکید دارند که ایران «زیر بار برچیدن کامل زیرساخت‌های هسته‌ای خود نخواهد رفت».

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، تصریح کرده است که «ایران هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده، نیست و نخواهد بود» ولی «حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز خود را واگذار نخواهد کرد».

در آستانه پنجمین دور مذاکرات، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران، خط قرمز را اینگونه بیان کرد: «رسیدن به توافق کار پیچیده‌ای نیست: صفر سلاح هسته‌ای = توافق، صفر غنی‌سازی = عدم توافق. حال باید تصمیم گرفت.»

دو دلیل اصلی برای این خط قرمز ایران وجود دارد:

نخست، خواسته آمریکا برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران فراتر از چارچوب قوانین بین‌المللی است. سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته است «غنی‌سازی بخش جدایی‌ناپذیر برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ما است که حق مسلم ما طبق معاهده منع اشاعه (NPT) و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است.» ماده چهارم این معاهده که ایران هم عضو آن است، «حق همه طرف‌ها برای توسعه، تحقیق، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز» را تضمین می‌کند. موسویان در گفت‌وگو با مجله The American Conservative محروم سازی ایران از این حق را «حذف تبعیض‌آمیز ایران و تحقیر ملی» توصیف کرد.

دوم، سابقه تاریخی ایران نشان داده که توافق بر محدودیت در غنی‌سازی داخلی موجب آسیب‌پذیری کشور شده است. ایران پیش‌تر فقط تا ۳.۵ درصد اورانیوم غنی‌سازی می‌کرد که برای نیروگاه‌های برق کافی بود و برای اهداف پزشکی، طبق قرارداد با آرژانتین، اورانیوم غنی‌شده تا ۲۰ درصد دریافت می‌کرد. وقتی ذخایر نزدیک به پایان رسید، ایران درخواست کرد تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اورانیوم بیشتری خریداری کند، اما آمریکا و اروپا مانع شدند. آمریکا پیشنهاد کرد اورانیوم غنی‌شده ۳.۵ درصدی به خارج فرستاده شود تا به ۱۹.۵ درصد برای مصارف پزشکی غنی شود و سپس بازگردد، اما آمریکا و متحدانش با شروط غیرمنطقی خود، این معامله را به شکست کشاندند. حتی طرح‌های مشابهی از سوی برزیل و ترکیه نیز با مخالفت آمریکا مواجه شد. به گفته گرت پورتر، آمریکا همچنین فشار آورد فرانسه به ایران اورانیوم غنی‌شده ندهد.

به همین دلایل، خط قرمز ایران بسیار قاطع است. ترامپ ادعا کرده است: «دو راه برای مقابله با ایران وجود دارد: یا نظامی یا توافق سیاسی.»

نویسنده این گزارش در ادامه می نویسد که از حسین موسویان سوال کردم «اگر آمریکا بر عدم غنی‌سازی در خاک ایران اصرار کند و تهدید به جنگ کند، آیا ایران حاضر به مذاکره درباره برنامه غنی‌سازی خود خواهد بود؟» پاسخ موسویان ساده بود: «ایران تحت هیچ شرایطی تأسیسات غنی‌سازی خود را برنمی‌چیند.»

مذاکرات میان آمریکا و ایران پیشرفت دارد و برای نخستین بار از زمان خروج آمریکا از برجام، امید به راه‌حلی دیپلماتیک و صلح‌آمیز وجود دارد، اما همه چیز ممکن است به خط قرمز ایران و آمادگی آمریکا برای اجازه غنی‌سازی اورانیوم صلح‌آمیز در خاک ایران وابسته باشد.