به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، مهین زرین‌پنجه موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده پیانو متولد چهارم آبان‌ماه سال ۱۳۱۶ در تهران، فرزند نصرالله زرین‌پنجه نوازنده، مدرس تار و سه‌تار و صفیه یگانه نوازنده تار و تنبک بود که یکشنبه (۱۱ خرداد) در متل قو یا سلمان‌شهر استان مازندران درگذشت.
وی تحصیلات خود را در هنرستان موسیقی ملی به ریاست روح‌الله خالقی آغاز کرد و علم و هنر موسیقی را از اساتیدی همچون ابوالحسن صبا، روح‌الله خالقی، حسین تهرانی و جواد معروفی فراگرفت. بعدها نواختن موسیقی کلاسیک اروپایی با پیانو را نزد امانوئل ملیک اصلانیان آموخت و موسیقی ایرانی را با مرتضی محجوبی ادامه داد.
زرین‌پنجه پس از اتمام تحصیلات به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و با تشکیل «ارکستر بانوان» و سرپرستی آن و تک نوازی پیانو در سایر ارکسترها مشغول به کار شد. وی پس از انقلاب به انگلستان رفت، سپس به فرانسه و آمریکا مهاجرت کرد و به تدریس و تمرین پیانو مشغول شد. زرین‌پنجه دهه پنجاه هم ضبط‌هایی همراه با هنرمندانی مانند استاد فرهاد فخرالدینی و زنده‌یادان عماد رام و نادر گلچین داشت.
زرین‌پنجه تاکنون بیش از ۶۰ قطعه موسیقی ساخته است که تعدادی از آنها نیز توسط ارکسترهای بزرگ دنیا ضبط و اجرا شده است که «لیلی و مجنون»، «غم غربت»، «سرزمین من» و «والس ایرانی» از جمله آثار این هنرمند فقید است.
به مناسب درگذشت این هنرمند با پویان آزاده آهنگساز، نوازنده پیانو، پژوهشگر موسیقی، مدرس دانشگاه و از شاگردان استاد جواد معروفی گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.
آزاده درباره نحوه آشنایی‌اش با زنده‌یاد زرین‌پنجه به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: این هنرمند از شاگردان دوره اول استاد جواد معروفی در هنرستان موسیقی ملی بود، بنده متولد سال ۱۳۵۸ و از شاگردان استاد معروفی هستم و از کودکی که نواختن پیانو را آغاز کردم، نام زنده‌یاد زرین‌پنجه را به عنوان یکی از شاگردان ممتاز استادم شنیده بودم.
وی گفت: زنده‌یاد زرین‌پنجه سال‌ها ساکن اسپانیا و آمریکا بود، سال ۱۳۹۶ به ایران بازگشت و در شیراز اقامت داشت، شهریور سال ۱۳۹۸ توانستم از او برای حضور در آیین رونمایی از آلبوم «با یادش» که در قالب یادواره استاد معروفی منتشر کرده بودم، دعوت کنم. این آیین با حضور جمعی از هنرمندان و زنده‌یاد زرین‌پنجه در تالار رودکی برگزار شد. همچنین توانستیم با حضور او مسترکلاس و کارگاه آموزشی پیانو را در انستیتوی پیانو پویان برگزار کنیم که این کارگاه‌ها برای هنرجویان بسیار آموزنده بودند.
این پژوهشگر موسیقی افزود: اگر بتوان نوازندگان پیانو در ایران را به دو گروه تقسیم کرد، برخی نوازندگان پیانوی کلاسیک هستند که اروپایی می‌نوازند و آموزش می‌دهند، برخی نیز در حوزه پیانوی ایرانی فعالیت می‌کنند، زنده‌یاد زرین‌پنجه علاوه بر اینکه به صورت مستقیم هنرجوی مکتب‌های استادان مرتضی محجوبی و جواد معروفی بود و پیانوی ایرانی را از آنان آموخته بود، پیانو کلاسیک اروپایی را نزد امانوئل ملیک اصلانیان پیانیست ارمنی و ساکن ایران آموزش دیده بود و در این حوزه دوره‌های آموزشی بسیاری را در خارج از کشور گذرانده بود.
آزاده بیان کرد: مهین زرین‌پنجه فرزند نصرالله زرین‌پنجه آهنگساز و نوازنده برجسته تار و سه‌تار بود. پدر او با موسی خان معروفی پدر جواد معروفی از ردیف‌دانان برجسته موسیقی ایرانی دوستی داشت و کتاب «دستور مقدماتی تار و سه‌تار» را با یکدیگر تالیف کردند. همچنین خواهر مهین زرین‌پنجه، شهین زرین‌پنجه نوازنده خوب ویولن است و یکی از آرزوهایم این بود که روزی این دو خواهر، اجرای مشترکی داشته و در تاریخ ثبت می‌شد که متاسفانه این امکان فراهم نشد و تنها تک‌نوازی پیانو زنده‌یاد مهین زرین‌پنجه موجود است.
این آهنگساز خاطرنشان کرد: زنده‌یاد زرین‌پنجه یکی از بهترین شاگردان مکتب‌های استادان محجوبی و معروفی بود. پیشنهاد دادم نام او بانوی اول پیانوی ایرانی باشد، چون هیچ هنرمندی هم در میان آقایان و بانوان که شاگرد مشترک این دو مکتب باشد، نداریم، براین اساس زرین‌پنجه جایگاه خاص و ویژه‌ای در پیانوی ایرانی دارد.
وی گفت: دی ماه سال گذشته کارگاه آموزشی در استان مازندران داشتم و توانستم با همراهی استاد میلاد کیایی نوازنده پیشکسوت سنتور، با زنده‌یاد زرین‌پنجه که در متل قو ساکن بود، ملاقات کنم و کتاب «ردیف موسیقی ایران برای پیانو» اثر جواد معروفی را که تصحیح و بازبینی کرده بودم، به این هنرمند تقدیم کنم. زنده‌یاد زرین‌پنجه از تداوم مکتب اصیل جواد معروفی که پشتوانه فرهنگی و میراث فرهنگی موسیقی ایرانی است و ثبت ملی شده است، ابراز خرسندی کرد.
آزاده افزود: زنده‌یاد زرین‌پنجه گنجینه بی‌نظیری از پیانوی ایرانی بود و جایگزینی نخواهد داشت، متاسفانه فرصت بهره‌مندی از آثار و توانمندی زرین‌پنجه هیچ وقت فراهم نشد، از لحاظ مالی و اقتصادی وضعیت بسیار خوبی در خارج از کشور داشت اما به دلیل علاقه‌ای که به ایران داشت، به کشور بازگشت. هرچند فرصت بهره‌مندی از توانمندی او هیچ وقت فراهم نشد، با وجود اینکه زرین‌پنجه کارمند وزارت فرهنگ و هنر بود و حقوق دریافت می‌کرد ولی در مقابل فعالیت و توانمندی او ناچیز بود.
تلفیق موسیقی ایرانی و اروپایی در آثار زرین‌پنجه
این پژوهشگر درباره ویژگی‌های موسیقایی زرین‌پنجه بیان کرد: بیشتر آثار این هنرمند در اسپانیا و آمریکا ضبط شده است و در فضای مجازی در دسترس است. آلبومی از زرین‌پنجه با عنوان «لیلی و مجنون» با اجرای ارکستر فیلارمونیک لهستان ضبط و سال ۱۳۸۶ توسط انتشارات ماهور منتشر شده است، با توجه به اینکه زرین‌پنجه، از مکتب‌های اصیل پیانوی ایرانی؛ استادان محجوبی و معروفی و پیانو کلاسیک اروپایی آموزش دیده، در آثار ارکسترالش از موسیقی ایرانی فاصله نگرفته است. عرق و علاقه بسیاری به موسیقی ایرانی داشت و این ویژگی در آثارش قابل درک است؛ نگاهی هم به موسیقی کلاسیک اروپایی داشت و توانست این تلفیق و امتزاج زیبایی‌شناسانه را به خوبی در آثارش نشان دهد و این ویژگی وجه تمایز زرین‌پنجه با سایر هنرمندان بود.
وی افزود: اکنون بانوان نوازنده بسیاری در حوزه پیانوی ایرانی فعالیت می‌کنند؛ اما کمتر پیش می‌آید این نوازندگان به خصوص در نسل اول اثری را آهنگسازی و خلق کنند، در این حوزه اهتمام و ذوق داشته باشند و این اثر در قالب یک ارکستر، اجرا و ضبط شود که زنده‌یاد زرین‌پنجه چنین ویژگی را داشت.
آزاده درباره ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی زرین‌پنجه اظهار داشت: او انسان بسیار متواضعی بود. این تواضع در شاگردان اصیل استاد معروفی نهفته است، همان طور که استاد معروفی متواضع، مهربان و انسان بود، این ویژگی در شاگردان او هم وجود دارد. فقط فن و تکنیک در موسیقی اهمیت ندارد بلکه انسانیت و اخلاق مهم است. استاد معروفی فکر متعالی داشت که شاید بخشی از آن متاثر از تفکرات، عقاید حتی مذهبی و خلوص انسانی او بود، این ویژگی در شاگردان استاد معروفی هم بود که ویژگی ممتازی است.
این آهنگساز گفت: زرین‌پنجه پاک، مهربان و عاشق هنر بود که این ویژگی‌ها، انسان‌ها را ماندگار می‌کند. او همیشه آماده بود که آموخته‌های خود را به هنرجویان و جوانان منتقل کند. تمام موقعیت‌های مالی را داشت اما دوست داشت برای فرهنگ و هنر ایران کار کند و در این زمینه جانفشانی می‌کرد، فقط روش و دانش صرف مهم نیست چون دانش را می‌توان به دست آورد؛ اما انسانیت و خلوص را نمی‌توان به دست آورد. یک چیز دیگری باید در وجود انسان شکل بگیرد که به دلیل اصالت خانوادگی در وجود زرین‌پنجه هم بود و امیدوارم ما از ویژگی‌های افرادی که عرق ایران دارند، بیاموزیم.
