به گزارش ایرنا، قدم که بر خاک خاموش ارگ تاریخی «بلقیس» می‌گذاری، گویی زمان در برابر چشمانت رنگ می‌بازد و گذشته، جامه‌ای نو بر تن می‌کند؛ گویی هنوز زمزمه‌های ساسانیان در گوش آجرهایش جاری است.
اینجا در دل کویر و در سینه‌کش دشتی خاموش در حاشیه اسفراین بنایی آرمیده است که نه تنها شاهد روزگاران پرشکوه تاریخ بوده، بلکه اکنون روایتگر بی‌مهری زمانه نیز شده است.
نسیمی آرام از لابه‌لای خشت‌های کهنه می‌گذرد و غبار سالیان را می‌تکاند؛ نسیمی که شاید روزی رایحه گل‌های قصرهای باشکوه و طنین شمشیر سرداران ایرانی را با خود همراه داشت.
صدای سم اسبان، هیاهوی بازار و اذان نخستین موذن پس از ورود اسلام به این دیار، هنوز در خیال شنیده می‌شود؛ اما امروز در خلوت تلخ و ساکت این ارگ تنها صدای فراموشی است که پژواک می‌یابد.
ارگ بلقیس، این نگین نهفته در قلب خراسان شمالی، روزگاری کانون تمدن، فرهنگ و قدرت بود؛ اما اکنون در سکوتی سهمگین، نفس‌هایش را در سایه بی‌اعتباری به شماره می‌اندازد.
دیوارهای خسته‌اش از زخم بی‌توجهی فروریخته و خاک زیر پایش از درد بی‌پناهی می‌نالد، نه دستی برای مرمت بر سرش کشیده می‌شود، نه کاوشگری برای کشف رازهای ناپیدایش می‌آید و گویی تاریخ در این نقطه از سرزمین به تنهایی تبعید شده است.
باورش سخت است که دومین بنای خشتی بزرگ کشور پس از ارگ بم، چنین تنها و خاموش مانده باشد؛ بی‌نگاه مسئولان، بی‌اعتبار برای کاوش و بی‌تدبیر در حفظ و مرمت است و سال‌هاست که فریاد این میراث ماندگار در لابلای جلسات و لوایح گم شده و سهمش از بودجه تنها اندکی وعده و سکوت بوده است.
ایست اعتبارات بر کاوش‌ها
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس در اسفراین با بیان اینکه انجام مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناختی منجر به معرفی بهتر شهر بلقیس می شود، می گوید: متاسفانه از سال ۹۷ تاکنون به دلیل کمبود اعتبار، کاوش های باستان شناسی در این ارگ تاریخی انجام نشده است.
متاسفانه از سال ۹۷ تاکنون به دلیل کمبود اعتبار، کاوش های باستان شناسی در این ارگ تاریخی انجام نشده است
حسین رحمانی می افزاید: تاکنون ۹ فصل کاوش باستان شناسی در ارگ تاریخی بلقیس انجام شده است.
وی تصریح می کند: برای کاوش پول نقد نیاز است و شروع یک فصل کاوش در این ارگ تاریخی حداقل پنج میلیارد ریال نیاز دارد.
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس در اسفراین خاطرنشان می کند: این ارگ تاریخی هنوز ناگفته های بسیاری دارد که باید مورد کاوش های بیشتر قرار گیرد اما در سال های اخیر اعتباری استانی برای آن جذب نشده است.
بلقیس تشنه حفاظت و مرمت
رحمانی با بیان اینکه در سال های اخیر اعتبار استانی برای مرمت بلقیس جذب نشده است، می گوید: بیشتر اعتباراتی که برای مرمت این اثر تاریخی جذب شده، ملی بوده است.
وی می افزاید: مرمت این اثر تاریخی با اعتبار اندک پنج میلیارد ریال ممکن نیست و باید جدای از اعتبار ملی، اعتبار استانی آن نیز جذب شود.
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس در اسفراین ادامه می دهد: هر سال حدود ۵۰ میلیارد ریال برای مرمت آن به نهادهای متولی پیشنهاد می شود اما درصد بسیار کمی از آن جذب می شود.
تاکنون تنها ۱۰ درصد از قسمت های نیاز به مرمت این بناری تاریخی مرمت شده است
رحمانی می گوید: تاکنون تنها ۱۰ درصد از قسمت های نیاز به مرمت این بناری تاریخی مرمت شده است.
وی با تاکید بر حفاظت از این اثر تاریخی، می گوید: ارگ حدود ۲۰۰ هکتار وسعت دارد بنابراین باید اقدامات جدی برای حفاظت از این آن در نظر گرفته شود.
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس خاطرنشان می کند: نیروهای حفاظتی این اثر تاریخی باید افزایش یابد و دوربین های بیشتری در اطراف آن نصب شود تا این ارگ تاریخی از گزند سوداگران گنج در امان باشد.
نبود راه دسترسی مناسب
رحمانی با اشاره به نبود راه دسترسی مناسب به ارگ تاریخی بلقیس، می گوید: راه دسترسی به این یادگار عصر ساسانی نیز ایراد اساسی دارد و باید سنگ فرش شود.
راه دسترسی به این یادگار عصر ساسانی نیز ایراد اساسی دارد و باید سنگ فرش شود
وی می افزاید: جدای از راه دسترسی این مکان تاریخی ارزشمند از بسیاری زیرساخت های گردشگری محروم است به گونه ای که نه اقامتگاهی برای گردشگران وجود دارد و نه از سرویس بهداشتی در شان گردشگران بهره مند است.
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس تصریح ادامه می دهد: این در حالی است که با تامین این زیرساخت ها و توجه به ارگ تاریخی بلقیس می توان جانی دوباره به گردشگری این خطه بخشید و برای مردم این دیار اشتغالزایی و درآمدزایی داشت.
ارزش تاریخی بلقیس
در نوشته‌های دیرینه و کهن، اسفندیار، شاهزاده‌ی کیانی، فرزند گشتاسب را بانی شهر و ارگ بلقیس می‌دانند و می‌گویند که او نخستین سنگ بنای شهر را گذاشت و فرمان به ساختن آن داد.
جدای از بازگفت‌های اسطوره‌ای، دیرینه‌ترین نشانه‌ای که از ارگ بلقیس به دست آمده است، به سال‌های پایانی دوره ساسانیان بازمی‌گردد و در آن سال‌ها و یکی دو سده پس از آن، از رونق و شکوه ارگ بلقیس بسیار یاد شده است.
اسناد کهن تاریخی می‌گویند که تا پایان فرمانروایی صفویان (نیمه‌ی نخست سده‌ی دوازدهم مهی) اسفراینِ کهن، آباد و آکنده از مردمان بود اما پس از طغیان و یورش افغان‌ها، ارگ بلقیس به دست آنان افتاد و با خاک یکسان شد و از آن زمان به این سو، شهر و ارگ آن خالی از زندگی شد و جز چند خانواری که هنوز در ویرانه‌های آن زندگی می‌کردند، کسی در آنجا نماند و پس از آن شهر اسفراین کنونی ساخته شد.
نخستین پژوهنده‌ای که به شیوه‌ی علمی از ارگ بلقیس نقشه‌برداری کرد افسری انگلیسی به نام «سایکس» بود.
او که در پی شناخت تاریخ ارگ و بازمانده‌های آن بود، در سال ۱۸۹۳ میلادی کار نقشه‌برداری از آن را انجام داد اما دهه‌های بسیاری زمان بُرد تا پژوهندگان دست به کاوش‌های باستان‌شناسی در خرابه‌های ارگ بلقیس زدند و تا قبل از آن در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، خبرهایی پی در پی از غارت اشیا تاریخی ارگ می‌رسید و از این‌رو وزارت فرهنگ و هنر آن زمان از شماری از باستان‌شناسان خواست که کاوش‌ها و جست‌وجوهای علمی خود را برای شناخت ارگ بلقیس آغاز کنند و به دنبال آن کاوش‌ها بود که تاریخ ارگ از میان غبار سده‌ها بیرون آمد و نام ارگ و دیرینگی آن دیگربار بر زبان‌ها افتاد.
مجموعه شهر تاریخی بلقیس دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم است که به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و با توجه به اهمیت و غنای تاریخی آن در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان شناسی آن آغاز شد.
شهرستان ۱۲۰ هزار نفری اسفراین در ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی بجنورد مرکز خراسان شمالی قرار دارد.
