مهران زند در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با اشاره به اثرات تغییر اقلیم بر تولیدات کشاورزی افزود: تغییر اقلیم پدیده‌ای که در کل جهان رخ داده و ایران مستثنی از این موضوع نیست؛ این پدیده به معنای وقوع تغییرات معنادار متغیرهای هواشناسی در بازه‌های طولانی و دگرگونی الگوهای آب و هوایی است.
عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری اظهار داشت: البته تغییر اقلیم در برخی مناطق دنیا همچون شمال کانادا و شمال روسیه در پاره‌ای مواقع به نفعشان بوده زیرا با آب شدن یخ ها، زمین های کشاورزی توسعه یافته است اما اغلب کشورهای دنیا به ویژه کشورهای خاورمیانه با توجه به افزایش شدید دما و کاهش بارندگی ها با آسیب های جدی روبرو هستند.
جزئیات تغییرات اقلیمی در ایران
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری اظهار داشت: طی پنج دهه اخیر، کشور با روند نزولی بارش‌ها (کاهش میانگین از ۲۵۰ به ۲۳۵ میلی‌متر به‌ویژه در غرب و دامنه‌های زاگرس)، افزایش دمای هوا و گرم‌شدن زمین روبرو بوده است و براساس مدل های پیش نگری اقلیمی روند کاهش بارندگی و افزایش دما در سال های آینده تداوم خواهد یافت، بنابراین باید برای این مهم چاره‌ای اندیشیده شود.
روند کاهش بارندگی و افزایش دما در سال های آینده تداوم خواهد یافت
پیش بینی تولیدات کشاورزی و راهکارهای سازگاری
زند درباره اثرات تغییر اقلیم و احتمال کاهش تولید محصولات کشاورزی تا سال ۱۴۱۰ خورشیدی گفت: پیش بینی های هواشناسی برای بازه های کوتاه‌مدت دقت بالاتری دارند، اما با استفاده از مدل‌های پیش بینی دهه‌ای اقلیمی می‌توان تحلیل های مناسبی برای سال‌های آینده ارائه داد.
وی هوشمندسازی کشاورزی را راهکار کلیدی خواند و افزود: فعالیت‌های کشاورزی باید با ملاحظات اقلیمی همراه شود، راه اندازی سامانه های پایش و پیش آگاهی برای هشدار به موقع به کشاورزان تاب آوری در برابر تغییر اقلیم را افزایش می دهد.
هلند با مساحتی برابر استان‌های گیلان و مازندران دومین تولیدکننده محصولات کشاورزی جهان است.
وی با بیان اینکه ورشکستگی کشور در زمینه آب را قبول ندارم، تصریح کرد: گرچه بدون شک در شرایط سخت و شکننده‌ای به لحاظ منابع آبی قرار داریم، اما اگر در بازه های زمانی کوتاه مدت و میان مدت اقدامات جدی و هدفمندی برای سازگاری با شرایط خشک و نیمه خشک انجام شود به طور حتم تا سال ۱۴۱۰ به جای کاهش تولیدات کشاورزی می توانیم شاهد افزایش تولیدات کشاورزی هم باشیم به طور مثال کشور هلند با مساحتی برابر استان های گیلان و مازندران دومین تولیدکننده و صادر کننده محصولات کشاورزی جهان است.
کاهش ۴۰ درصدی تولید در صورت بی توجهی به تغییر اقلیم
عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری هشدار داد: اگر تغییر اقلیم با همین روند و شدت یعنی کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر ادامه یابد و سیاست های صحیح برای مدیریت بهره وری اعمال نشود، حتی ممکن است شاهد کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی تولیدات کشاورزی تا پایان سال ۱۴۱۰ نیز باشیم.
چهار اشتباه مدیریتی که منجر به تغییر اقلیم شد
زند با تاکید بر اینکه تغییر اقلیم تنها علت کمبود منابع آبی در کشور نیست، گفت: به طور قطع اشتباهات مدیریتی همچون استقرار صنایع در مناطق کم آب کشور همچون یزد، کرمان و اصفهان، خشک شدن دریاچه ارومیه به دلیل ایجاد ۲۳ سد روی دریاچه (۳۳ سد در دست اجرا) و توسعه چهار برابری بیش از ظرفیت کشت منطقه(توسعه حدود ۶۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی) و برداشت بی رویه آبهای زیرزمینی ناشی بوده است.
به گفته وی، در مدیریت صحیح تاسیسات و زیرساخت های صنایع باید به مناطق ساحلی منتقل می شد.
راهکارهای فناورانه و ضرورت تعیین ارزش آب
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به تجربیات موفق کشورهایی مانند استرالیا و کالیفرنیای آمریکا و عربستان در شرایط سخت اقلیمی اشاره کرد و افزود: برای دستیابی به سازگاری کشور با تغییر اقلیم باید روش‌های نوین مدیریت منابع آب، همچون نفوذ آب به آبخوان ها (احداث ۳۲ ایستگاه پخش سیلاب بر آبخوان ها از اقدامات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری)، توسعه سدهای زیرزمینی و فناوری استحصال آب از مه و شبنم را در مناطقی که محدودیت منابع آب دارند، مورد توجه قرار دهیم.
وی تصریح کرد: همچنین باید ارزش واقعی آب و نحوه مصرف آب در کشاورزی با استفاده از دیتالاگرها و حسگرها مشخص شود، زیرا تاکنون در محاسبات تولید ارزش آب لحاظ نشده است.
هنوز اعتباری برای راه‌اندازی سامانه پایش خشکسالی اختصاص نیافته است
زند با اشاره به برنامه هفتم توسعه در افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش مصرف آب اظهار داشت: مدیریت افزایش بهره‌وری آب و توسعه کشت گلخانه‌ای ضروری است همانگونه که در دنیا با استفاده از توسعه کشت گلخانه ای توانسته‌اند مصرف آب را بیش از ۵۰ درصد کاهش بدهند.
وی اعتبارات تحقیقاتی کشور را ضعیف دانست و گفت: طرح راه‌اندازی سامانه پایش و پیش آگاهی خشکسالی در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری از دو سال پیش به دنبال تامین اعتبار است درحالی که طرح در دفتر مدیریت بحران مصوب شده اما هنوز اعتباری به این بخش اختصاص نیافته است.
با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش پوشش گیاهی و حرکت به سمت مدیریت خطر پذیری می‌توان آسیب ها را کاهش داد
مدیریت ریسک جایگزینی مناسب برای مدیریت بحران
عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری یکی از موانع اصلی را تداوم «مدیریت بحران» به‌جای «مدیریت ریسک» دانست و گفت: کشورهای پیشرفته با سامانه های پایش دقیق و ارائه پیش آگاهی به کشاورزان ریسک را مدیریت می کنند، اما در ایران اطلاعات هواشناسی کاربردی برای کشاورزی وجود ندارد زیرا داده‌ها در سطح میکروکلیما و مزرعه جمع آوری نمی‌شوند.
زند با بیان اینکه بر پایه مدل های هواشناسی، افزایش دما، کاهش بارش و خشک تر شدن اقلیم ایران به احتمال بسیار قوی رخ خواهد داد، خاطرنشان کرد: چشم انداز مطلوبی برای آینده نداریم، اما با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش پوشش گیاهی و حرکت به سمت مدیریت خطر پذیری می‌توان آسیب ها را کاهش داد.
وی افزود: اگر از فناوری های موجود، مدیریت صحیح، اصلاح روش ها، برنامه ریزی دقیق و عزم ملی بهره بگیریم، حتی با بارندگی های فعلی نیز می توانیم افزایش تولید داشته باشیم.
