به گزارش ایرنا، «هشدار دهنده معذور است! طی ۲۴ ساعت آینده نیروی هوایی ارتش قهرمان بعث عراق شهرهای ذیل را آماج حملات هوایی خود قرار می‌دهد: الف- دزفول ب-...» این اعلامیه‌ای است که مجری رادیو بغداد با لهجه غلیط در هم آمیخته عربی و فارسی در طول جنگ هشت ساله بارها و بارها خواند تا قرار داشتن دزفول در صدر لیست حملات مستمر هوایی، «الف - دزفول» را به یکی از نمادهای مقاومت این دیار تبدیل کند.
جنگ رسانه‌ای و روانی دشمن در کنار پیشروی‌های سریع صدام در هفته‌های ابتدایی جنگ، سقوط خرمشهر و احتمال سقوط آبادان باعث شد که در همان روزهای ابتدایی جنگ در عمل رادیو آبادان (رادیو نفت ملی) از چرخه فعالیت خارج شود. از طرفی با توجه به نزدیک شدن دشمن بعثی به اهواز، ضرورت جلوگیری از قطع برنامه‌های رادیویی و رسانه‌ای موجب شد تا «رادیو دزفول» در ۱۵ آبان ۱۳۵۹ یعنی کمتر از ۲ ماه پس از آغاز جنگ تحمیلی متولد شود.
صدای دلنشین و گیرا و همچنین جسارت و کنجکاوی ذاتی‌اش موجب شد تا جزو اولین گزارشگران جذب شده به رادیو دزفول باشد. ۱۸ سال بیشتر نداشت که در فراخوان رادیو دزفول برای جذب گزارشگر شرکت کرد و شد اولین «خبرنگار جنگی دزفول».
از خبرنگاری دیدار خانواده شهدای دزفول با امام خمینی(ره) در جماران، پوشش اعزام رزمندگان دزفول به جبهه، موشک باران‌های مداوم شهر و تشییع شهدا گرفته تا پشتیبانی مردم دزفول از جبهه‌ها، مصاحبه با رزمندگان در خط مقدم، پوشش خبری عملیات‌های دفاع مقدس و مصاحبه با خانواده شهدا.
صدها مصاحبه با رزمندگان و خانواده شهدا، هزاران عکس، یادداشت و خاطره نویسی خروجی بخشی از عملکرد وی در هشت سال دفاع مقدس است. اسنادی ارزشمند که در «چمدانی آبی» آنها را نگهدای می‌کند. چمدانی آبی که اگر چه رنگش آبی است ولی خاطراتش بوی خون، ایثار و شهادت دارد.
به مناسبت چهارم خرداد روز مقاومت و پایداری مردم دزفول، با محمدحسین دُرچین نویسنده، پژوهشگر، رزمنده دفاع مقدس، مجری، خبرنگار و تهیه کننده رادیو هم صحبت شده‌ایم.
ایرنا: سلام آقای درچین به ایرنا خوش آمدید. در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. من محمدحسین دُرچین متولد ۱۳۴۱ در دزفول هستم. ۱۸ ساله بودم که جنگ آغاز شد.
ایرنا: اولین بمباران‌های دزفول را به یاد دارید؟ اگر خاطره‌ای دارید بفرمایید؟
دقیقا یادم هست. ساعت ۲۳ شب موشک زد و چون اولین باری بود که به شهر موشک اصابت می‌کرد به دلیل حجم بالای تخریب، شهدای زیاد و صدای مهیب واقعا غیرقابل فراموشی است. اولین موشک به محله چولیان و حمام حاج قربان اصابت کرد که به دلیل اینکه این انفجار نزدیک خانه ما بود به سرعت خود را به محل حادثه رساندم و تا صبح با کمک مردم و گروه‌های امدادی مجروحان و پیکر شهدا را از زیر آوار خارج کردیم.
البته بعدها به دلیل اینکه حملات توپخانه‌ای، موشکی و هوایی به دزفول در طول هشت سال ادامه داشت، مردم از صدای انفجار، نوع آن را نیز تشخیص می‌دادند.
ایرنا: چه شد که جذب رادیو دزفول شدید؟
حدود ۲ ماه بعد از آغاز جنگ، ۱۵ آبان ۱۳۵۹ رادیو دزفول با پخش یک بخش خبری کوتاه رسما تاسیس شد. این بخش خبری ساعت ۱۴ پخش و اطلاعیه‌ها نیز چند دقیقه قبل از خبر قرائت می‌شد.
ایرنا: عجب! پس رادیو دزفول پس از دفاع مقدس تاسیس شده است؟
بله. «رادیو آبادان» یا «رادیو نفت ملی» به عنوان یکی از قدیمی ترین رادیوهای ایران که فعالیتش را از سال ۱۳۲۰ شروع کرده بود در همان ماه‌های اول جنگ به دلیل احتمال سقوط شهر و تسلط دشمن بر رادیو، کارایی خود را از دست داد و بار اطلاع رسانی به رادیو اهواز منتقل شد. با توجه به پیشروی دشمن به سمت اهواز و احتمال سقوط شهر، رادیو اهواز نیز در خطر بود. از طرفی به دلیل جنگ رسانه‌ای دشمن، حملات هوایی متعدد به دزفول و ترک نکردن شهر توسط مردم و ضرورت اطلاع رسانی‌های سریع موجب شد تا با پیگیر برخی از مسوولان دزفول، «رادیو دزفول» تاسیس شود.
در واقع بسیاری از ریل‌های ضبط صدای رادیو آبادان به دزفول منتقل و تا سال‌ها در رادیو دزفول استفاده می‌شدند. بخشی از نوار کاست‌های استفاده شده در دزفول که تا چند سال قبل هم در آرشیو رادیو وجود داشت دارای برچسب «رادیو نفت ملی» بود.
ایرنا: پس رادیو دزفول را باید مولود جنگ بدانیم؟
بله همین طور است.
ایرنا: چه شد که جذب رادیو شدید؟
رادیو دزفول فراخوانی در همان روزهای ابتدایی شکل گیری برای جذب گوینده و گزارشگر داد. در آن فراخوان ۱۰۳ نفر شرکت کرده بودند که از میان آنها سه نفر انتخاب شد که من یکی از آن سه نفر بودم.
یکی از سه نفری که برای جذب به رادیو دزفول نهایی شده بود در مراحل گزینش معلوم شد که عضو گروهک منافقین است که جلوی جذب وی گرفته شد. همین موضوع نشان می‌دهد که منافقین برای ورود نیروی نفوذی به رادیو دزفول تلاش کردند که خوشبختانه جلوی این کار گرفته شد.
ایرنا: پس در عمل، ۲ نفر جذب رادیو دزفول شد؟
نه دقیقا. چون نفر دوم هم بعدا به یکی از شهرهای دیگر منتقل شد و در عمل من تنها گوینده‌ای بودم که در آن فراخوان جذب رادیو دزفول شدم. نیروهای رادیو دزفول به دلیل شرایط خاص آن دوران و محدودیت افراد «آچار فرانسه» بودند و از گویندگی اخبار، خبرنگاری و مصاحبه تا صدابرداری و حتی برخی تصویربرداری هم انجام می‌دادند.
ایرنا: فعالیت «رادیو دزفول» و خبرنگاران آن محدود به شهر می‌شد؟
نه! خبرنگاران و گزارشگران رادیو دزفول، محدود به دزفول نبودند. به عنوان خبرنگار جنگ در خط مقدم جبهه حضور داشتند، عملیات‌های دفاع مقدس برای گزارشگری شرکت می‌کردند و حتی در دیدار خانواده شهدای دزفول با حضرت امام(ره) هم به عنوان خبرنگار به تهران اعزام می‌شدند که من هم توفیق دیدار با امام را در جماران داشته‌ام.
از نظر فنی هم رادیو دزفول محدود به این شهر نبود. رادیو دزفول یک آنتن اف‌ام (FM) در محل ماکرویو مخابرات و یک آنتن ایام (AM) در سد تنظیمی داشت که با تقویت کننده‌هایی که استفاده می‌شد، امکان دسترسی به فرکانس رادیو دزفول تا اصفهان و حتی خط مقدم جبهه‌ها نیز وجود داشت.
ایرنا: از آن دیدار با امام بگویید؟ از حس و حال آن جلسه و اینکه آیا جمله معروف «دزفول دین خود را به اسلام ادا کرد» نقل شده از امام خمینی(ره) در آن دیدار بیان شد؟
خیر در آن دیداری که من حضور داشتیم این جمله گفته نشد. این جمله در دیدار جمعی از خانواده شهدا و جانباز با حضرت امام در روز سیزدهم فروردین ماه ۱۳۶۰ توسط امام راحل بیان شده است.
ما در تاریخ ۲۱ دی ماه ۱۳۶۱ بود که به همراه جمعی از خانواده شهدا و مجروحان جنگ دزفول محضر امام حاضر شدیم. دیدار وصف ناشدنی و لذت بخشی بود. سفرنامه این دیدار در گزارشی با عنوان «دیدار با قله نور، پیر جماران» منتشر کرده‌ام که هم اکنون در اینترنت قابل دسترس است.
ایرنا: با توجه به بمباران رادیو آبادان توسط ارتش عراق، این خطر برای هدف قرار دادن رادیو دزفول هم وجود داشت. آیا رادیو دزفول هم با چنین تهدیداتی مواجه بود؟
بله تهدید وجود داشت. اما رادیو دزفول چند تفاوت با رادیو آبادان داشت. رادیو آبادان سال‌های فعالیت کرده بود و به تعبیری گرای موقعیت آن معلوم بود ولی رادیو دزفول، تازه تاسیس بود و دشمن بعثی از محل استقرار رادیو اطلاعی نداشت. البته در سال‌های پایانی جنگ، محدوده استقرار رادیو دزفول را شناسایی کرده بود و چندبار هم اطراف آن را بمباران کرد ولی خوشبختانه به خود رادیو آسیبی وارد نشد.
ایرنا: قبل از ورود به نحوه خبرنگاری جنگ و خاطراتتان در این زمینه، سوالی که وجود دارد این است که عنوان «خبرنگاری» با «مطالبه گری» گره خورده است. آیا در آن ایام مطالبه گری رسانه‌ای هم انجام می‌شد یا ورود به این موضوع نمی‌شد؟
اتفاقا با توجه به ماندن مردم در شهر و ترک نکردن دزفول، حل سریع مسایل مردم و کمبودهای موجود در شهر اهمیت مضاعفی داشت. رادیو دزفول بر اساس وظیفه رسانه‌ای خود ضمن مصاحبه با مردم و مسوولان مسایل شهرستان را در بخش خبری مطرح می‌کرد. یکی از شنوندگان همیشگی رادیو دزفول مرحوم «آیت الله سیدمجدالدین قاضی دزفولی» امام جمعه فقید دزفول در دوران دفاع مقدس بود. این مرد بزرگ نقش کلیدی در مقاومت مردم دزفول و گره گشایی از مسایل داشت.
مرحوم آیت الله قاضی دزفولی با شنیدن مسایل مطرح شده در رادیو، با توجه به جایگاه و احترامی که میان مسوولان کشوری داشت، مستقیما با وزیر مربوطه و یا اعضای هیات دولت و در موارد با شخص حضرت آیت الله خامنه‌ای تماس و پیگیر حل مسایل می‌شد.
ایرنا: آیت الله خامنه‌ای آن زمان رییس جمهور بودند درسته؟
بله همین طور است.
ایرنا: مرحوم آیت الله قاضی بی واسطه با آیت الله خامنه‌ای در تماس بودند؟
بله. رابطه دوستی و احترام عمیقی بین مرحوم آیت الله قاضی و رهبر معظم انقلاب وجود داشت. مرحوم آیت الله قاضی نماینده مردم خوزستان در دور اول مجلس خبرگان رهبری بود و در نشست‌های تهران میهمان ویژه آیت الله خامنه‌ای بود. به همین دلیل مرحوم آیت الله قاضی بی واسطه با آیت الله خامنه‌ای در تماس بودند. آیت الله قاضی جایگاه ممتازی میان مسوولان کشور داشت.
ایرنا: اولین چیزی که از عنوان «خبرنگاری جنگ» به ذهن می‌رسد اعزام خبرنگار به مناطق جنگی است. خبرنگاران دزفول هم به مناطق عملیاتی اعزام می‌شدند؟
خبرنگاران و گزارشگران رادیو دزفول در طول دفاع مقدس بارها و بارها در خطوط مقدم و در عملیات‌های مختلف برای پوشش رسانه‌ای و مصاحبه با رزمندگان شرکت می‌کردند ولی با توجه به بمباران‌های مستمر، حملات هوایی و توپخانه‌ای بی امان به شهر، خبرنگاری در شهر هم «خبرنگاری جنگ» بود.
در بسیاری از مواقع به ویژه در زمانی که رادیو بغداد اعلام حمله هوایی به دزفول را می‌کرد، حضور در شهر بسیار سخت تر و حتی دهشتناک تر از خط مقدم بود. اعلام لیست شهرهایی که قرار است مورد حمله هوایی قرار گیرد توسط رادیو بغداد در راستای عملیات روانی و رسانه‌ای دشمن بعثی بود و فشار روانی انتظار کشیدن برای حمله دشمن به شهر و اینکه این بار چه خانواده‌هایی داغدار می‌شوند، از خود حمله دشوارتر بود.
اینها باعث می‌شود که بشود گفت که «شهر دزفول در طول دفاع مقدس منطقه جنگی بود».
ایرنا: واقعا اینها مسایلی است که کمتر به آنها پرداخته شده است و به نظر می‌رسد که همین ویژگی‌های ممتاز دزفول است که چهارم خرداد را به نام «روز ملی مقاومت و پایداری – روز دزفول» نام گذاری کرده‌اند.
درست است. در واقع روز چهارم خرداد که در آن لوح زرین شهر نمونه مقاومت در هفتمین سال جنگ توسط دولت وقت به دزفول اهدا شد، روز پاسداشت ایثارگری همه مردم دزفول است. برای شنیدن خاطرات ناب دفاع مقدس در دزفول نیازی نیست به دنبال فرمانده نظامی یا رزمنده دفاع مقدس باشید، بلکه هر مرد و زنی در دزفول که سنش به جنگ رسیده هر کدام خاطرات ناگفته زیادی از آن دوران دارد و این یکی از تمایزهای دزفول است.
مقاومت مردم دزفول متعلق به یک قشر نیست بلکه همه اقشار با ادامه حضور در شهر در این مقاومت و ایثارگری نقش داشتند. وقتی همزمان با بمباران‌ها و موشکباران‌های شهر، مردم زندگی عادی خود را انجام می‌دهند، راننده تاکسی، آرایشگر، بنا و... سر کار خود مشغول هستند، آتش نشانی، دستگاه‌های خدماتی، دکتر و پرستار و نیروهای انتظامی در حال خدمت رسانی هستند
مدارسی که مرکز شهر بودند با توجه به احتمال حملات هوایی، توپخانه‌ای و موشکی به مناطق حاشیه‌ای منتقل شد و فعالیت آموزش و پرورش در دزفول در طول هشت سال ادامه داشت.
این باعث شد که مقاومت در دزفول یک امر جمعی و با مشارکت همه قشرهای جامعه باشد به همین دلیل چهارم خرداد روز بزرگداشت مقاومت مردم در طول هشت سال جنگ تحمیلی است.
ایرنا: یکی از ویژگی‌های برجسته دزفول در دوران دفاع مقدس، بازسازی حین جنگ است. در این رابطه بیشتر توضیح بفرمایید؟
چون مردم در شهر زندگی می‌کردند و حاضر به ترک دزفول نبودند، ترمیم سریع خسارت‌های ناشی از حملات موشکی، توپخانه‌ای و هوایی ضروری بود. خسارت به زیرساخت‌های دزفول با تمام توان دستگاه‌های متولی به سرعت انجام می‌شد. مثلا وقتی در بمباران هوایی و یا موشکی لوله اصلی آب دزفول مورد اصابت قرار می‌گرفت، با تلاش اداره آب و فاضلاب کمتر از ۲۴ ساعت خط ترمیم و آب شهر وصل می‌شد.
در مورد بازسازی خانه‌ها هم همین طور بود. بازسازی خانه‌های تخریب شده طی چند روز بعد از بمباران هوایی، موشکی و توپخانه‌ای دشمن و خارج کردن مجروحان و شهدا، آغاز می‌شد و این موجب شده تا خانه‌ها، مغازه‌ها، مساجد و حسینیه‌های دزفول که در طول جنگ چندین بار توسط موشک تخریب و دوباره ساخته شده‌اند، تعداد قابل توجهی باشد.
ایرنا: یعنی مکان‌هایی در دزفول وجود دارد که بر اثر موشک تخریب، دوباره ساخته شده، مجدد توسط موشک یا حمله هوایی تخریب و دوباره حین جنگ ترمیم و بازسازی شده‌اند؟
بله. تعدادشان هم کم نیست. این روند تخریب و بازسازی در طول جنگ تحمیلی برخی موارد تا سه بار هم رسیده است. سه بار بر اثر حمله هوایی و موشکی تخریب شده و هر بار بازسازی و ترمیم شده است و این بازسازی حین جنگ و در زمانی که شهر زیر موشکباران و حملات هوایی است یکی از اعجاز مردم دزفول در دفاع مقدس است.
ایرنا: شاید به همین دلیل است که با وجود حجم بالای بمباران، موشک باران و حملات هوایی الان هیچ آثاری از آن تخریب‌ها وجود ندارد؟
دقیقا. با توجه به بازسازی حین جنگ، با وجود اینکه تقریبا کل مساحت شهر یکبار مورد اصابت موشک، گلوله توپخانه و یا حملات هوایی قرار گرفته و تخریب شده بود، با پایان جنگ تحمیلی در عمل چیزی برای بازسازی وجود نداشت. اگر چه زیرساخت‌ها به دلیل تخریب‌های مکرر به شدت فرسوده شدند.
ایرنا: حتما به عنوان خبرنگار و گزارشگر، بعد از هر بمباران در منطقه مورد اصابت حضور داشته‌اید. از آن خاطره‌ها بگویید؟
با توجه به فعالیت خبری، معمولا من و یا همکارانم جزو اولین کسانی بودیم که به محل بمباران‌ها می‌رسیدیم. و از جمله تلخ ترین خاطراتم هم مربوط به بمباران‌های شهر بود به ویژه در حملاتی که تعداد شهدای بالایی داشت.
یادم هست که یک مینی بوس از رزمندگان دزفول در حال اعزام به اهواز بودند که در نزدیکی خیابان فروهر سابق(شهید بهشتی الان) مستقیما مورد اصابت موشک قرار گرفت. خبر به سرعت به رادیو اعلام و من به همراه تصویربردار به محل حادثه اعزام شدیم. صحنه بسیار سختی بود. بر اثر شدت انفجار، همه سرنشینان به شهادت رسیده و پیکر شهدا تکه تکه شده و تا شعاع زیادی پخش شده بود. بخشی از تکه پاره‌های پیکر شهدا بر روی سیم‌های برق و برخی به دیوار خانه‌های اطراف چسبیده بود. واقعا صحنه دردناکی و غیرقابل فراموشی بود.
یکی دیگر از این حملات، اصابت موشک در نزدیکی میدان مثلث دزفول بود. این بمباران که منجر به شهادت ۸۵ نفر زن و مردم و کودک و نوجوان شده بود هم از جمله روزهای تلخ جنگ تحمیلی دزفول بود. بر اثر شدت انفجار پیکر شهدا تکه پاره شده بود و برخی از این دست و پاهای قطع شده قابل شناسایی نبود که متعلق به کدام پیکر است. به همین دلیل دست و پای شهدا که قابل شناسایی نبود در قطعه زمینی در گلزار شهدای شهید آباد دزفول دفن کردند و بعدها آن قطعه زمین به «قطعه دست و پای شهدا» معروف شد.
ایرنا: واقعا دردناک است. دردناک تر اینکه هر کدام از این سوژه‌ها که می‌تواند به یک فیلم، سریال و یا کتاب تبدیل شود مورد غفلت قرار گرفته است؟
متاسفانه همین طور است. دزفول سوژه‌های دفاع مقدسی ناب و ناگفته زیادی دارد که هر کدام ظرفیت تبدیل به یک اثر هنری فاخر و اثرگذار را دارد.
ایرنا: حال و هوای مردم پس از هر بمباران چه بود؟
به طور قطع هر بار بمباران شهر به دلیل شهادت تعدادی از مردم، ناراحتی و غم وجود داشت ولی باعث تسلیم مردم نمی‌شد. بعد از هربار بمباران، گروه‌های مردمی، رزمندگانی که به مرخصی آمده و یا در دزفول حضور داشتند، دستگاه‌های مختلف در محل حادثه برای امدادرسانی به مجروحان، بیرون کشیدن پیکر شهدا و آواربرداری اقدام می‌کردند و این یک روح جمعی مقاومت را ایجاد می‌کرد.
یادم هست مردم بر سر خرابه‌های محل حادثه موشک و یا حمله هوایی جمع می‌شدند و شعار «جنگ، جنگ تا پیروزی» سر می‌دادند. و بر خلاف تصور و محاسبه دشمن که فکر می‌کرد با حملات سنگین به دزفول موجب تسلیم مردم و خالی شدن شهر می‌شد، این حملات عزم مردم برای مقاومت را بیشتر می‌کرد.
ایرنا: تا الان به ۲ بخش از فعالیت‌های خبری خود در دوران جنگ تحمیلی اشاره کردید، یکی در مورد مطالبه گری از مسوولان و دیگری پوشش خبری بمباران‌های دشمن به شهر، به مناطق عملیاتی هم اعزام داشتید برای کار خبری و گزارشگری؟
بله. اعزام به مناطق عملیاتی به چند صورت بود. یکی مصاحبه با رزمندگان قبل و بعد از عملیات‌ها، حضور در عملیات‌های مختلف و همچنین در خطوط پشت جبهه و محل اسکان رزمندگان.
ایرنا: در مورد مصاحبه با رزمندگان بیشتر برایمان بگویید؟
مصاحبه با رزمندگان به ۲ صورت انجام می‌شد. یکی در قالب مصاحبه‌های کوتاه یک دقیقه‌ای که در آن رزمنده با معرفی خود و محل اعزام خبر سلامتی خود را به خانواده‌اش می‌داد. مثلا رزمنده می‌گفت: «بنده فلانی اعزامی از فلان شهر، خبر سلامتی خود را به خانواده‌ام اعلام می‌کنم» و در موارد رزمندگانی به صورت مختصر توصیه‌ای برای پیروی از امام و مسایل دیگر را هم مطرح می‌کردند. که روزانه تا ۷۰ مصاحبه چند ثانیه‌ای با رزمندگان انجام و بعد از برگشت به دزفول به طور مستقیم این مصاحبه‌ها به تهران برای پخش در ساعت ۱۱ ارسال می‌شد که تمام گزارش‌های دزفول همان روز یا فردای آن از شبکه سراسری پخش می‌شد.
البته در برخی موارد مشکلاتی هم ایجاد می‌شد. مثلا مواردی وجود داشت که ما صبح با رزمنده‌ای مصاحبه گرفتیم و آن رزمنده خبر سلامتی خود را اعلام می‌کرد ولی بعد از برگشت ما به دزفول، آن رزمنده بر اثر اصابت تیر و یا ترکش در خطوط جبهه به شهادت رسیده بود. وقتی خبر شهادت رزمنده را به خانواده رزمنده اعلام می‌کردند، برای آنها باور پذیر نبود چون پیش از این خبر سلامتی آن رزمنده را از تلویزیون دیده بودند.
ایرنا: حتما فرصتی برای مصاحبه مفصل تر با رزمندگان هم داشته‌اید؟ در این باره بیشتر بفرمایید.
بله. مصاحبه با رزمندگان هم یا در جبهه قبل و بعد از عملیات گرفته می‌شد و یا از رزمندگان در شهر مصاحبه گرفته می‌شد. ویژگی این مصاحبه‌ها این است که کاملا مستند و یا صدای خود رزمنده و در همان ایام است که موجب می‌شود که این مصاحبه‌ها ارزش بسیار بالایی داشته باشند.
ایرنا: آماری دارید از تعداد این نوع مصاحبه‌ها با رزمندگان؟
آمار دقیق نه اما قطعا چند صد مصاحبه‌ای می‌شود.
ایرنا: الان این مصاحبه‌ها وجود دارند؟
متاسفانه طی سال‌های گذشته دانسته و یا ندانسته بخش زیادی از نوارهای کاست ارزشمند دفاع مقدس رادیو دزفول از بین رفته و امحا شد که اگر آن کاست‌ها وجود داشت الان گنجینه‌ای بی نظیر و سرمایه بزرگ ملی بود.
ایرنا: عجب! پس تمام آرشیو ارزشمند رادیودزفول از بین رفته است؟
همه که نه اما بخش زیادی از آن از بین رفته است. نوارهای کاست بخشی از مصاحبه‌های که خودم انجام داده‌ام و پیش خودم بودند محفوظ هستند. بخشی از این نوارها و مستندات هم الان در اختیار مرکز فرهنگی دفاع مقدس دزفول است.
الان این کاست‌ها را در چمدانی آبی رنگ نگهداری می‌کنم.
ایرنا: چمدان؟!
آره. چمدان بزرگ و قدیمی در خانه داشتم که تمام نوارهای کاست، یادداشت‌ها و خاطراتی که در دوران دفاع مقدس نوشتم درون آن نگهداری می‌کنم. این چمدان اگر چه فرسوده و رنگ و رو رفته است ولی برای من بسیار ارزشمند است.
۲۰ سال پس از پایان جنگ تحمیلی به سراغ این چمدان رفتم و الان حدود ۱۵ سال است که اطلاعات ناب این چمدان را در فضای مجازی و وب سایتی که به نام «چمدان آبی» دارم منتشر می‌کنم و همچنان مطالب ناگفته زیادی در این چمدان وجود دارد.
ایرنا: پس دلیل اسم پایگاه اطلاع رسانی شما به نام «چمدان آبی» همین است؟
بله. دوستان زیادی در این سال‌ها در مورد چرایی این اسم سوال پرسیدند و گمانه زنی می‌کردند. پاسخ من این بود«اگر چه چمدانم آبی است ولی خاطراتم سرخابی هستند». این چمدان با وجود فرسوده بودند وجود دارد و داده‌های موجود در آن هنوز تمام نشده است.
به همین دلیل سال ۱۳۸۰ وبلاگی به نام «چمدان آبی» ایجاد و اقدام به انتشار این اسناد و مصاحبه‌ها کردم که بعدها این وبلاگ به سایت ارتقا و الان وب سایت «چمدان آبی» که به دانشنامه دزفول تبدیل شده است، به ارایه اطلاعات گسترده‌ای پیرامون دزفول و همچنین دوران دفاع مقدس می‌پردازد.
ایرنا: برای تامین نوارکاست محدودیت نداشتید؟
بله. برخی مواقع برای تامین نوارهای کاست مورد نیاز رادیو با کمبود و مشکل مواجه می‌شدیم که این کمبود توسط نوارهای کاست توقیف شده کمیته تامین می‌شد. کمیته انقلاب که در گشت‌های خود نوارهای کاست غیرمجاز را کشف و ضبط می‌کرد تحویل رادیو می‌داد. با دستگاهی که در رادیو وجود داشت محتوای نوارهای کاستی پاک و آماده ضبط مجدد می‌شد.
ایرنا: از عزام نیروها به جبهه هم بفرمایید؟
بخشی از فعالیت خبری ما در جنگ دفاع مقدس گزارشگری از اعزام نیرو از دزفول به جبهه بود. این را در پرانتز بگویم، دزفول با وجود اینکه خود به شدت زیر بمباران و موشک باران دشمن بود، تنها شهر کشور بود که به تنهایی یک تیپ نیروی رزمنده در جبهه داشت. تیپ هفت ولیعصر(عج) دزفول. این هم یکی دیگر از عجایب دزفول در دفاع مقدس بود.
در حالی که شهر زیر موشک باران بود، اعزام نیرو به جبهه در این شهر بی وقفه ادامه داشت.
ایرنا: اعزام‌ها از کجا انجام می‌شد؟
مکان اعزام نیرو از دزفول به جبهه متغیر بود. اولین اعزام از دبیرستان امام خمینی(ره) انجام شد اما در طول جنگ مسجد جامع، حرم سبزقبا(ع) و کلوب ورزشی شهید رجایی مکان‌هایی بود که بیشترین اعزام‌ها از آنجا انجام می‌شد. ما و همکاران در بیشتر این اعزام هم حضور داشتیم و گزارش‌هایی از اعزام رزمندگان، بدرقه خانواده و مصاحبه با مسوولان اعزام کننده انجام می‌دادیم.
خاطرات زیادی وجود دارد. مثلا خانواده‌های زیادی در دزفول وجود داشت که در یک اعزام چهار یا پنج برادر به جبهه اعزام می‌شد و این در کنار نقش مردم دزفول در پیشتبانی از جبهه و رزمندگان است.
اعزام نیرو به جبهه‌ها همراه با نگرانی بود چرا که مطمئن بودیم بعد از هر اعزام به جبهه، تشییع پیکر شهدا را به دنبال داریم.
ایرنا: فرمودید یکی از کارکردهای مهم رادیو دزفول مقابله با جنگ روانی و رسانه‌ای دشمن بود، رادیو در این زمینه چه عملکردی داشت؟
رادیو در دسترس ترین ابزار ارتباطی در آن زمان بود. به همین دلیل رادیو بار اطلاع رسانی در آن زمان را به عهده داشت و این موجب شده بود تا تقریبا تمام خانواده‌های دزفول همیشه یک رادیو به همراه داشتند به همین دلیل اطلاع رسانی دقیق و سریع که امروزه از آن با عنوان «جنگ روایت ها» و «روایت اول» یاد می‌شود، در آن شرایط جنگی اهمیت مضاعف داشت.
یک جنگ رسانه‌ای هم میان رادیو دزفول و رادیو بغداد وجود داشت. در مواردی رادیو بغداد از اسارت فرماندهان ایران خبر می‌داد که بلافاصله پیگیری این موضوع در دستور کار رادیو قرار می‌گرفت و با سرعت با مصاحبه با همان فرمانده و پخش آن از رادیو نسبت به تکذیب این ادعای رادیو بغداد اقدام می‌شد.
ایرنا: ابعاد جنگ رسانه‌ای بین رادیو دزفول و رادیو بغداد هیچگاه مطرح نشده است؟
این هم یکی از ناگفته‌های جنگ است. از طرفی ارتش بعث عراق در طول جنگ برای ژست حقوق بشری و البته نشان دادن قدرت نیروی هوایی خود و فشار روانی به مردم، اطلاعیه‌هایی صادر و لیست شهرهایی که قرار است مورد حمله هوایی قرار بگیرند از طریق رادیو بغداد اعلام می‌کرد که به دلیل اینکه همواره دزفول در صدر لیست این حملات هوایی بود و نام شهرها به ترتیب و بر اساس حروف ابجد اعلام می‌شد «الف - دزفول» میان مردم دزفول مشهور شد. «الف- دزفول» به این معناست که اولین شهری که مورد حمله هوایی قرار می‌گیرد دزفول است.
در چنین شرایطی اعلام وضعیت قرمز حمله هوایی به عهده رادیو دزفول بود. تمام مساجد دزفول رادیو دزفول را دنبال می‌کردند و به محض اعلام وضعیت قرمز، آژیر خطر توسط بلندگوی تمام مساجد دزفول پخش می‌شد.
برای اطلاع رسانی سریع حمله هوایی، رادیو دزفول خط مستقیمی با برج مراقبت پایگاه چهارم شکاری شهید وحدتی دزفول داشت و به محض اینکه رادارهای پایگاه ورود جنگنده‌های عراقی را شناسایی می‌کردند، صرف نظر از اینکه مقصد آن حملات کجاست، به رادیو اعلام و به سرعت اعلام حمله هوایی از رادیو پخش می‌شد و از مردم خواسته می‌شد که به پناهگاه بروند.
یکی از مهمترین این مساجد که بلندگوهای آن بخش زیادی از بافت مرکزی و خیابان‌های اصلی دزفول را پوشش می‌داد «مسجد جامع دزفول» بود. مسجد جامع در دوران دفاع مقدس محل اقامه نمازجمعه بود به همین دلیل بلندگوهای این مسجد کارکرد ۲ گانه داشت. یکی از کارکردهای آن اعلام وضعیت قرمز بود ولی کارکرد دیگر پوشش صوتی برنامه‌های معنوی این مسجد بود.
نماز جمعه و دعای کمیل مسجد جامع دزفول با حضور هزاران نفر برگزار می‌شد و علاوه بر صحن و حیاط مسجد، تمام خیابان‌های اطراف تا چهارراه شریعتی و حتی بازار قدیم دزفول هم کشیده می‌شد که این حضور پرشور مردم موجب شده بود تا رزمندگان زیادی که در شهرهای اطراف مستقر بودند برای نمازجمعه به دزفول بیایند.
ایرنا: شما از دوان دفاع مقدس تاکنون یکی از مجریان نماز جمعه دزفول هم بوده‌اید. تصور جمعیت چند هزار نفری برای نمازجمعه در شهر کوچکی مانند دزفول شاید دشوار باشد؟ دلیل این جمعیت و استقبال رزمندگان سایرشهرها به این نمازجمعه چه بود؟
یکی روح معنویتی بود که با انقلاب در کشور ایجاد شد ولی مهمتر از آن جاذبه‌های نمازجمعه دزفول بود. این جاذبه‌ها موجب می‌شد که رزمندگان استان‌های دیگر که در پادگان‌های شهرهای اطراف حضور داشتند در نمازجمعه دزفول شرکت کنند. یکی از خاطراتم به عنوان مجری مصلای دزفول که در یادداشت‌های آن زمانم نوشته‌ام، تذکر به نمازگزاران جمعه مستقر در خیابان شریعتی برای منظم کردن صفوف است. این موضوع زمانی درک می‌شود که بدانیم فاصله مسجد جامع محل اقامه نمازجمعه تا چهار راه شریعتی فاصله زیادی است.
یکی از جاذبه‌های نماز جمعه دزفول اقامه نماز توسط مرحوم آیت الله سیدمجدالدین قاضی دزفولی بود که به دلیل شخصیت و بعد معنوی و اخلاقی میان مردم و رزمندگان محبوبیت فراوان داشت.
گزارش‌های یادداشت شده بنده بعدها در کتابی به نام « خطبه‌های مقاومت » به چاپ رسید.
ایرنا: مرحوم آیت الله قاضی دزفولی امام جمعه فقید دزفول در حین جنگ فوت شدند؟
بله. ایشان در سال ۱۳۶۴ به رحمت الهی رفتند. آیت الله قاضی دزفولی نقش مهمی در مقاومت مردم دزفول داشتند که این جایگاه به خوبی تبیین نشده است. ایستگاه‌های صلواتی نمازجمعه دزفول با حمایت ایشان ایجاد شد که در این ایستگاه‌ها تمام خدمات به رزمندگان رایگان و صلواتی بود. در واقع مردم دزفول اولین موکب داران کشور بودند که خدمات تمام رایگان به رزمندگان ارایه می‌کردند.
ایرنا: از شما تاکنون ۲ کتاب به نام «یَزَله » و «خطبه‌های مقاومت» به چاپ رسیده است؟ «یزله» اولین کتاب شماست؟
بله. کتاب «یَزَله» اولین کتابی است که به نگارش در آوردم. این کتاب حاصل حضور در مناطق عملیاتی و حضور در کنار زمندگان است. «یَزَله» که عرب‌ها به آن «هوسه» می‌گویند نوعی شعر حماسی است که در جنوب ایران، بخصوص در خوزستان و بوشهر رایج است.
رزمندگان دزفول نیز در خطوط جبهه به مناسبت‌های مختلف «یزله» را اجرا می‌کردند که این یزله‌ها دارای مضامین مختلف عزاداری، حماسی و حتی طنز بود. این یزله‌ها که توسط رزمندگان دزفول انجام می‌شد در کتابی به همین نام شامل ۱۰۰ یزله در ۱۰ فصل جمع آوری شده است. تمام کتاب یزله گزارش است؛ گزارش گری که وارد منطقه عملیاتی جبهه می‌شود. یکی از مستندات صدا و سیما، کتاب و لوح فشرده (DVD) همراه این کتاب است.
در یکی از دیدارهایی که رهبر معظم انقلاب با شاعران در ماه مبارک رمضان دارند، کتاب «یزله» توسط یکی از شاعران دزفولی حاضر در این نشست تقدیم رهبر معظم انقلاب می‌شود و معظم له این کتاب را «ارزشمند» توصیف کردند.
ایرنا: دومین کتاب «خطبه‌های مقاومت» است.
همین طور است. کتاب «خطبه‌های مقاومت» دومین کتابی است که به چاپ رسیده است. این کتاب گزارشی از نماز جمعه دزفول در طول هشت سال دفاع مقدس است. این نکته قابل ذکر است که با وجود حملات شدید به دزفول، نمازجمعه دزفول هیچ وقت قطع نشد و تمام طول دفاع مقدس برگزار شد. من به عنوان مجری نمازجمعه و با توجه به نگاه خبری و رسانه‌ای از محتوای مهم خطبه‌های آیت الله قاضی، سخنران پیش از خطبه‌ها و برنامه‌های ویژه‌ای که در نمازجمعه اجرا می‌شد، یادداشت برداری می‌کردم که این کتاب بر اساس آن یادداشت‌ها تدوین شده است. عکاسانی در آن زمان با نمازجمعه دزفول همراهی داشتند و اقدام به عکاسی از نمازجمعه و حواشی آن می‌کردند که این تصاویر نیز در بخش‌هایی از کتاب به نمایش درآمده است.
ایرنا: موانعی در زمینه چاپ کتاب داشتید؟
بله متاسفانه. چاپ کتاب مرجع پیرامون شهدا نیازمند حمایت است که متاسفانه به خوبی انجام نمی‌شود. حتی برای چاپ کتاب خطبه‌های مقاومت که قراردادی برای حمایت با یکی از نهادهای فرهنگی دزفول به امضا رسیده بود هم عملی نشد و آن نهاد به تعهد خود در این زمینه عمل نکرد و این موجب شد تا چاپ سایر کتاب‌ها با چالش مواجه شود.
ایرنا: نقش مردم دزفول در پشتیبانی از جبهه‌ها و رزمندگان از جمله مواردی است که کمتر به آن پرداخته شده است. به عنوان گزارشگری که آن ایام کار خبری کرده‌اید واقعا تمایزهای دزفول در آن دوران چه هستند؟
ویژگی‌های برجسته مردم دزفول زیاد است. اول اینکه هر رزمنده‌ای که وارد دزفول می‌شد، با محبت‌های بی مانند مردم مواجه می‌شد. تقریبا تمام خدمات به رزمندگان در دزفول رایگان بود. محبت مردم هم ابعاد مختلف داشت. مثلا مغازه داران خیابان‌های اصلی دزفول تلفن مغازه‌های خود را بیرون مغازه قرار داده بودند تا رزمندگان بتوانند با خانواده خود تماس بگیرند و این تلفن برای رزمندگان رایگان بود. رزمنده‌ای که برای استحمام به حمام‌های عمومی می‌رفت، متولی حمام از رزمنده پول نمی‌گرفت و از این موارد بسیار زیاد است. حرم حضرت سبزقبا(ع) محل حضور و زیارت رزمندگان بود و معمولا درهای خانه اطراف حرم برای میزبانی از رزمندگان باز بود.
این باعث شده که بدون استثنا هیچ رزمنده‌ای وجود ندارد که در دوران دفاع مقدس وارد دزفول شده باشد ولی از دزفول و محبت مردم و مقاومت شهر خاطرات خوبی نداشته باشد. همین موضوع موجب محبت عمیق بین مردم و رزمندگان دفاع مقدس از سراسر کشور شده است.
یکی از مواردی که تاکنون به آن کم پرداخته شده است و جا دارد به آن ورود شود، خاطرات رزمندگان سایر شهرها از میزبانی مردم دزفول در دوران دفاع مقدس است.
واقعا مقاومت در دزفول مردمی بود و به همه مردان و زنان و همه قشرها متعلق است. مثلا در دزفول نانوایی‌ها و آشپزخانه‌هایی وجود داشت که برای رزمندگان در خطوط جنگ غذا پخت می‌کردند. بخش زیادی از بار طبخ غذا برای رزمندگان به عهده زنان دزفولی بود.
ایرنا: سوژه‌های زیادی در این مصاحبه مطرح کردید که با توجه به اینکه شما در زمان جنگ خبرنگار بودید و حضور خبرنگار در میدان همراه با تجهیزات فیلمبرداری و ضبط صوت است، اسناد این موارد در دسترس است؟
بسیاری از این اسناد و مستندها هم اکنون در اختیار مرکز فرهنگی حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس دزفول است که در این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای جمع آوری، مستندسازی، تاریخ شفاهی و نگارش کتاب انجام شده است ولی باید این اقدام‌ها تقویت و اسناد جمع آوری شده به تولیدات هنری تبدیل شود.
ایرنا: بهترین خاطره شما در دوران دفاع چیست؟
خاطرات دفاع مقدس همراه با غم و شادی است. بهترین خاطره من از دوران جنگ تحمیلی پیروزی در عملیات فتح المبین و خارج شدن شهرهای دزفول، شوش و اندیمشک از تیررس مستقیم توپخانه‌های دشمن بعثی و حضور در مناطق عملیاتی و زندگی در کنار رزمندگان و فضای معنوی بی نظیر جبهه‌ها بهترین و به یادمانده ترین خاطرات من است. اگر چه این خاطره‌های خوب به یاد دوستان شهید زیادی که در آن عملیات از دست دادم کامم را تلخ می‌کند.
تعداد دوستان شهیدم که در آرامستان‌های «گلزار شهدای شهید آباد» و «بهشت علی» دزفول آرام گرفته‌اند چندین برابر بیشتر از دوستان زنده‌ام هستند. این امنیت و استقلال به بهای سنگینی به دست آمده است.
ایرنا: رادیو دزفول در دوران دفاع مقدس چند خبرنگار شهید تقدیم کرده است؟
شهید غلامرضا عارفیان خون نگار شهید رادیو دزفول است که برنامه رادیویی «راهیان خط سرخ شهادت» با موضوع مصاحبه با خانواده شهدا را اجرا می‌کرد که در عملیات خیبر که به اتفاق هم برای گزارش از عملیات رفته بودیم به شهادت رسید.
شهید مهدی غفاری مجری رادیویی «برنامه نسل انقلاب» که ویژه برنامه‌ای خاص کودکان و نوجوانان اجرا می‌کرد از دیگر شهدای رادیو دزفول است. با توجه به حضور خانواده‌ها در شهر و ضرورت تولید برنامه رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان، برنامه نسل انقلاب در رادیو دزفول تولید شد و این در شرایطی بود که حتی رادیو اهواز هم برنامه‌ای خاص کودکان و نوجوانان نداشت.
ایرنا: در پایان اگر مطلبی هست بفرمایید؟
تولید آثار اثرگذار پیرامون دفاع مقدس نیازمند خلاقیت و نوآوری و توجه به ذائقه نسل جدید است. باید آثار فاخر و سوژه‌های ناب دفاع مقدس به زبان هنر و متناسب با نیازها و ذائقه نسل جدید در قالب تئاتر، سریال، فیلم سینمایی و رمان تولید شود.
ایرنا: خیلی لطف کردید. خسته نباشید؟
تشکر از خبرگزاری ایرنا. ایرنا و رادیو دزفول در طی چندین دهه فعالیت خبری مشترک داشته‌اند که قابل تجلیل است.
چرا چهارم خرداد روز دزفول نامگذاری شد
به گزارش ایرنا، به استناد آمار، دزفول تنها شهر اشغال نشده‌ای است که مورد شدیدترین حملات موشکی و بمباران هوایی و زمینی قرار گرفت.
رژیم بعث عراق در مدت هشت سال جنگ، ۱۷۶ موشک غول پیکر «فراگ هفت و اسکاد» به شهر دزفول شلیک کرد، ۴۸۹ بمب و راکت توسط هواپیماهای دشمن بر سر مردم بی‌دفاع شهر ریختند و آتش بارهای عراق با شلیک پنج هزار و ۸۲۱ گلوله توپ نقاط مختلف شهر را هدف قرار دادند،
اما با این همه خسارت، مردم دزفول با تقدیم ۲ هزار و ۶۴۲ شهید از جمله ۸۵۰ شهید موشکی، ۶۸ شهید شیرخوار، ۳۹۲ شهید بانو و همچنین چهار هزار جانباز، ۴۵۲ آزاده سرافراز و ۱۴۷ مفقود و جاویدالاثر حماسه مقاومت و پایداری را در تاریخ درخشان انقلاب اسلامی ایران جاودان ساختند.
همزمان با هفتمین سال جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۶ و به مناسبت پنجمین سال آزادسازی خرمشهر، با پیشنهاد دولت وقت، بررسی‌های وسیع و گسترده‌ای برای معرفی «شهر نمونه مقاومت» در کشور صورت گرفت و براساس هفت شاخص درنهایت دزفول به عنوان «شهر نمونه مقاومت کشور» معرفی شد.
مقاومت سرسختانه مردم دزفول و اصرار آنها بر ترک نکردن شهر، حضور گسترده جوانان دزفول در جبهه‌های نبرد، میهمان نوازی و حمایت از رزمندگان، بازسازی حین جنگ، نقش والا و موثر فرزندان دزفول در مدیریت و اداره جنگ تحمیلی، پشتیبانی از رزمندگان جبهه‌ها و بالاترین آمار شهدای زنان و کودکان ناشی از حملات موشکی و بمباران از جمله شاخص‌هایی است که دزفول در چهارم خرداد به عنوان شهر نمونه مقاومت و پایداری نامگذاری شد.
به همین مناسبت نیز چهارم خرداد به نام «روز مقاومت و پایداری مردم دزفول» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی نامگذاری شد.
