به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان با جمعیتی جوان و در حال رشد، همواره یکی از کانون‌های اصلی سیاستگذاری در حوزه جمعیت و سلامت باروری در کشور بوده است؛ بر اساس آمار رسمی، این خطه جوان‌ترین استان ایران به‌شمار می‌آید به‌طوری‌که بیش از ۵۰ درصد جمعیت آن زیر ۲۵ سال سن دارند، این ویژگی جمعیتی فرصت مهمی برای آینده کشور محسوب می‌شود و مسوولیتی سنگین بر دوش نظام سلامت در زمینه توانمندسازی، آموزش و خدمات تخصصی باروری قرار می‌دهد.
از طرفی، در دل این آمار واقعیتی نهفته که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ اینکه برخی از زوج‌های جوان در سیستان و بلوچستان با وجود میل به فرزندآوری با مشکل ناباروری مواجه هستند؛ افزایش میزان مراجعه به مراکز درمان ناباروری، درخواست‌های متعدد برای مشاوره و نگرانی‌هایی که در بین خانواده‌ها نسبت به تأخیر در بارداری شکل گرفته، همگی نشانه‌هایی از یک چالش در حال رشد بوده که نیازمند نگاه دقیق‌تر و تخصصی‌تر است.
در شرایطی که ایران با پدیده کاهش نرخ رشد جمعیت مواجه است و سیاست‌های کلی نظام بر «جوانی جمعیت» و حمایت از فرزندآوری متمرکز شده، سیستان و بلوچستان همچنان بالاترین نرخ ولادت در کشور را داراست
برخلاف تصور عمومی، ناباروری پدیده‌ای مختص کلانشهرها یا جوامع صنعتی نیست؛ سبک زندگی ناسالم، تغذیه نامناسب، مصرف دخانیات، کاهش تحرک بدنی و حتی مشکلات روحی و روانی از جمله عوامل موثر در ناباروری است که برخی از آنها در مناطقی از سیستان و بلوچستان نیز وجود دارد از این رو، نرخ ولادت بالا نباید موجب نادیده گرفتن مشکلات زوج‌هایی شود که با دغدغه فرزنددار شدن، روزگار می‌گذرانند.
در چنین شرایطی، رویکرد «پیشگیری» از ناباروری، اهمیت بیشتری از درمان آن پیدا می‌کند؛ ارائه آموزش‌های سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ترک دخانیات و عادت های نادرست، افزایش آگاهی درباره زمان مناسب فرزندآوری و تشویق به تحرک بدنی از جمله برنامه‌هایی است که می‌تواند از افزایش آمار ناباروری جلوگیری کند و خانه‌های بهداشت، مراکز جامع سلامت و حتی رسانه‌های محلی باید به‌عنوان بازوان اجرایی این آموزش‌ها به‌کار گرفته شوند.
به همین بهانه، گفت‌وگویی با دکتر خداداد شیخ‌زاده، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام دادیم تا از نگاه تخصصی وی به بررسی ناباروری و نقش سبک زندگی سالم در حفظ و ارتقای سلامت باروری زوج‌های جوان به‌ویژه در سیستان و بلوچستان بپردازیم؛ زوج‌هایی که بسیاری از آنها چشم‌انتظار شنیدن صدای کودک در خانه های خود هستند.
ایرنا: باروری و ناباروری چه جایگاهی در سلامت خانواده دارد؟
شیخ‌زاده: باروری یکی از پایه‌های اصلی زندگی مشترک است و موفقیت در فرزندآوری، آرزوی اغلب زوج‌هاست. در مقابل، ناباروری که به ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال رابطه زناشویی منظم بدون استفاده از روش‌های جلوگیری گفته می‌شود نه تنها یک مشکل فیزیکی بلکه فشار روانی زیادی بر زوج وارد می‌کند، برای زنان بالای ۳۵ سال، این بازه زمانی به ۶ ماه کاهش می‌یابد و باید سریع‌تر برای بررسی به پزشک مراجعه کنند.
ایرنا: چه عواملی بیشتر در بروز ناباروری نقش دارند؟
شیخ‌زاده: ناباروری می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد؛ از اختلالات هورمونی و تخمک‌گذاری گرفته تا مشکلات رحمی یا کاهش کیفیت اسپرم. اما یکی از عوامل مؤثر که در سال‌های اخیر بیشتر شناخته شده، سبک زندگی ناسالم است؛ تغذیه ناسالم، اضافه وزن، کم‌تحرکی، مصرف دخانیات، خواب ناکافی و اضطراب همگی در کاهش قدرت باروری نقش دارند. ورزش منظم علاوه بر کنترل وزن به بهبود متابولیسم و تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کند. حتی پیاده‌روی سریع روزانه به مدت ۳۰ دقیقه تأثیر مثبت در افزایش قدرت باروری دارد در شرایط آب و هوایی خاص استان سیستان و بلوچستان، توصیه می‌شود افراد ساعت خنک‌تر روز را برای ورزش انتخاب کنند و از سبک زندگی نشسته فاصله بگیرند.
ایرنا: عده ای به نقش خواب در این زمینه نیز اشاره می‌کنند. درباره خواب چه توصیه‌ای دارید؟
شیخ‌زاده: خواب منظم و زودهنگام از اصول مهم حفظ تعادل هورمونی است. زوج‌هایی که تا دیر وقت بیدار می‌مانند یا در طول روز می‌خوابند، چرخه هورمونی خود را به‌هم می‌ریزند. مطالعات نشان داده است که مردانی که قبل از ساعت ۲۳ می‌خوابند، شانس بیشتری برای باروری دارند. خواب کمتر از ۶ ساعت یا بیشتر از ۹ ساعت در شبانه‌روز، تأثیر منفی دارد.
ایرنا: تغذیه چه نقشی در ناباروری ایفا می‌کند؟
شیخ‌زاده: تغذیه سالم یکی از مهم‌ترین ارکان باروری است. کمبود مواد مغذی مانند اسید فولیک، آهن، روی و ویتامین دی (D) می‌تواند به اختلال در تخمک‌گذاری و کاهش کیفیت اسپرم منجر شود. توصیه می‌کنیم زوجین از میوه و سبزی تازه، غلات کامل، پروتیین‌های سالم و لبنیات کم‌چرب استفاده کنند و از غذاهای پرچرب و سرخ‌شده پرهیز داشته باشند.
ایرنا: دخانیات چه تأثیری بر قدرت باروری دارد؟
شیخ‌زاده: دخانیات یکی از عوامل اصلی کاهش باروری در زنان و مردان است؛ استعمال سیگار در زنان می‌تواند باعث کاهش ذخیره تخمدانی و افزایش خطر سقط شود، در مردان نیز کیفیت اسپرم به شدت کاهش می‌یابد. همچنین دخانیات بر سلامت جنین و نوزاد نیز اثر منفی دارد و خطر زایمان زودرس و مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهد.
ایرنا: سخن پایانی شما برای زوج‌های جوان استان چیست؟
شیخ‌زاده: زوج‌های جوان باید بدانند که سلامت باروری با مراقبت‌های ساده و کم‌هزینه قابل حفظ است. انتخاب سبک زندگی سالم، ترک عادت‌های غلط و مراجعه به‌موقع به مراکز درمانی می‌تواند آنها را در مسیر فرزندآوری یاری دهد. ما در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و معاونت بهداشت آن آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای، آموزشی و درمانی برای همه زوج‌ها در سیستان و بلوچستان هستیم.
به گزارش ایرنا، براساس آخرین آمار ارائه شده جمعیت سیستان و بلوچستان بیش از سه میلیون و ۳۷۵ هزار نفر است که از این تعداد بیش از ۸۰۰ هزار نفر در زاهدان مرکز استان ساکن هستند.
