به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان، پهناورترین استان کشور، همواره در میان اولویت‌های توسعه‌ای جمهوری اسلامی ایران قرار داشته، اما با وجود همه ظرفیت‌های غنی انسانی، مرزی، معدنی، کشاورزی و دریایی، همچنان درگیر مجموعه‌ای از مشکلات ریشه‌دار و ساختاری است که رفع آن‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، عزم جدی و هم‌افزایی ملی است؛ این استان با مرزهای گسترده خاکی و آبی، موقعیتی راهبردی در ترانزیت تجارت و انرژی دارد؛ ظرفیتی که اگر به‌درستی بالفعل شود، می‌تواند نه‌تنها مسیر توسعه منطقه را متحول سازد بلکه نقش مهمی در اقتصاد ملی ایفا خواهد کرد.
با این حال، نرخ بالای بیکاری، فقر مزمن در برخی مناطق، زیرساخت‌های ناکافی، مشکلات معیشتی مرزنشینان، خشکسالی‌های پیاپی، کمبود منابع آبی، ضعف دسترسی به خدمات اولیه و آسیب‌های اجتماعی گسترده، چهره‌ای دوگانه از ظرفیت و بحران را در سیستان و بلوچستان ترسیم کرده است.
استانداری به‌عنوان نهاد بالادستی اجرایی در استان، در مرکز این تحولات قرار دارد و عملکرد آن در زمینه جذب سرمایه‌گذاری، توسعه سواحل مَکُران، کاهش بیکاری، ارتقای خدمات و مدیریت بحران‌های محیط‌زیستی به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی مردم اثرگذار است بر همین اساس، ایرنا در قالب یک گفت‌وگوی تفصیلی سه‌مرحله‌ای، به بررسی ابعاد مختلف عملکرد مدیریت اجرایی استان از برنامه‌ها و سیاست‌های کلان استانداری گرفته تا اقدامات اجرایی در نقاط مرزی، روستایی و شهری پرداخته است.
در بخش نخست این مصاحبه که پیش‌تر منتشر شد، به موضوعاتی چون نقش شوراها و دهیاری‌ها، توسعه مَکُران، حمایت از کسب‌وکارهای بومی، چالش بیکاری و مسائل اقتصادی مرزنشینان پرداخته شده و اکنون در بخش دوم، تمرکز بر حوزه‌هایی همچون بحران آب، احیای تالاب هامون، حفاظت از منابع طبیعی، مقابله با گردوغبار و بیابان‌زایی در سیستان و بلوچستان است.
بیشتر بخوانید:
سرمایه اجتماعی و حکمرانی مشارکتی، اولویت‌های سیستان و بلوچستان در مسیر توسعه
تالاب هامون، به‌عنوان یکی از عناصر حیاتی اکوسیستم منطقه، سال‌هاست با کم‌آبی، مهاجرت پرندگان، تخریب پوشش گیاهی و تأثیر مستقیم بر زندگی کشاورزان و دامداران محلی، در صدر نگرانی‌های زیست‌محیطی سیستان و بلوچستان قرار دارد؛ احیای این تالاب و مدیریت منابع آبی، از مهم‌ترین مطالبات مردم و نخبگان منطقه است در کنار آن، بیابان‌زایی، فرسایش خاک، طوفان‌های گرد و غبار و تخریب جنگل‌های ارزشمندی مانند بیرک، از جمله چالش‌های زیست‌محیطی هستند که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اقدام هماهنگ دستگاه‌های اجرایی و محیط‌زیستی است.
در بخش دوم مصاحبه اختصاصی با منصور بیجار استاندار سیستان و بلوچستان تلاش شده تا ضمن مرور اقدامات انجام‌شده، به دغدغه‌های مردم و مطالبات عمومی نیز پرداخته و چشم‌اندازی روشن از برنامه‌های دولت چهاردهم در سیستان و بلوچستان ترسیم شود.
ایرنا: با توجه به اهمیت زیست‌محیطی و معیشتی تالاب هامون، چه اقدامات عملی و هماهنگی‌هایی با نهادهای ملی و بین‌المللی برای احیای این تالاب در حال انجام است؟
بیجار: تالاب بین المللی هامون یکی از اولویت‌های راهبردی و محوری در سند توسعه سیستان و بلوچستان به‌شمار می‌رود؛ در دیدار با رئیس‌جمهور و همچنین در جلسات تخصصی با وزرای نیرو و جهاد کشاورزی، موضوع احیای تالاب بین المللی هامون به‌عنوان یک مطالبه اساسی و مساله‌ای راهبردی مورد تأکید قرار گرفته است.
بدیهی است که احیای این تالاب ارزشمند، علاوه بر جنبه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی، با ابعاد دیپلماتیک نیز مواجه است که خوشبختانه با همکاری و پیگیری وزارت امورخارجه در دستور کار قرار دارد و با عنایت به نگاه ویژه دولت چهاردهم به ظرفیت‌های محلی، تلاش شده از توان نخبگان و صاحب‌نظران بومی برای تقویت نقش‌آفرینی جامعه محلی در این موضوع بهره‌گیری شود در همین راستا، هیأتی محلی به منظور پیگیری مطالبات و انجام هماهنگی‌های لازم تشکیل شده و گفت‌وگوهای مؤثری در سطح جامعه محلی آغاز شده است.
علاوه بر این، کنترل مصرف منابع آبی در مناطق بالادست و همچنین توسعه همکاری‌های منطقه‌ای با کشور افغانستان به‌صورت جدی در حال پیگیری است تا زمینه‌های لازم برای احیای تالاب و بازگشت آن به جایگاه طبیعی‌اش به‌عنوان قلب تپنده سیستان فراهم شود.
ایرنا: ارزیابی شما از وضعیت منابع آبی سیستان و بلوچستان چیست و چه راهبردهایی برای مدیریت بحران آب و جلوگیری از تنش‌های آبی در دستور کار قرار دارد؟
بیجار: استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان یکی از مناطق محروم و در خط مقدم بحران آب کشور، این مساله را نه تنها به‌عنوان یک چالش زیست‌محیطی، بلکه به‌عنوان یک مساله کلان حکمرانی و توسعه پایدار مورد توجه ویژه قرار داده؛ شرایط اقلیمی خاص، کاهش بارش‌ها و مشکلات ساختاری در مدیریت منابع آبی، ضرورت اتخاذ رویکردی جامع و راهبردی را دوچندان کرده است.
در این راستا، پروژه عظیم انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان، به عنوان یکی از طرح‌های زیرساختی و حیاتی، با همکاری دولت چهاردهم و مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در حال پیگیری است این پروژه به منظور تأمین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی در استان، نقش کلیدی در رفع بحران کم‌آبی و توسعه منطقه خواهد داشت.
اجرای طرح تهلاب به منظور مدیریت بهینه منابع آب سطحی، ساماندهی چاه‌ها و منابع زیرزمینی، کاهش هدررفت آب در شبکه‌های انتقال و توزیع، و اصلاح الگوی مصرف در بخش‌های مختلف، از جمله راهبردهای مهم و اجرایی سیستان و بلوچستان به شمار می‌روند در واقع این اقدامات با هدف حفظ منابع موجود و افزایش بهره‌وری آب انجام می‌شوند.
تمامی این برنامه‌ها و اقدامات در قالب سند توسعه سیستان و بلوچستان و با حمایت از پیوست‌های فنی و مطالعات علمی جامع، به صورت هماهنگ و هدفمند در دستور کار قرار گرفته‌اند تا ضمن مقابله با بحران آب، زمینه‌های توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی مردم استان فراهم شود.
ایرنا: در شرایط خشکسالی‌های پی‌درپی، استانداری چه برنامه‌هایی برای حمایت معیشتی و فنی از کشاورزان و دامداران استان پیش‌بینی کرده است؟
بیجار: در شرایط دشوار خشکسالی و بحران منابع آبی، کشاورز باید احساس کند که دولت در کنار او ایستاده و با تمام ظرفیت از استمرار تولید و معیشت او حمایت می‌کند؛ یکی از گام‌های اساسی در این راستا، اجرای طرح «تهلاب - دشتک» و تلاش برای تأمین منابع آبی از مسیرهای جدید است؛ اقدامی که با هدف ایجاد امنیت در بخش کشاورزی شمال استان در حال اجراست.
در کنار تأمین منابع آب، حمایت از کشاورزی دانش‌بنیان و پایدار در دستور کار قرار دارد. توسعه کشت‌های جایگزین متناسب با اقلیم، ترویج کشت گلخانه‌ای با هدف افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب، بیمه محصولات کشاورزی برای کاهش ریسک فعالیت تولیدی و تخصیص اعتبارات بلاعوض برای تأمین نهاده‌های مورد نیاز کشاورزان، بخشی از سیاست‌های حمایتی استان در این حوزه است.
کشاورزی در سیستان و بلوچستان باید نه‌تنها متکی به منابع آبی مدیریت‌شده باشد، بلکه بر پایه دانش روز، فناوری‌های نوین و حمایت مؤثر دولت نیز استوار شود از سوی دیگر، نگاه ما تنها محدود به تولید نیست، بلکه توسعه بازارهای هدف و تبدیل استان به یکی از قطب‌های تجاری و صادراتی در حوزه محصولات کشاورزی نیز به‌طور جدی دنبال می‌شود.
در همین راستا، با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته و انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری با بخش خصوصی، و با تسهیل‌گری سازمان برنامه و بودجه کشور، گام‌های مهمی برای توسعه کشت موز و رونق بازار میوه‌های گرمسیری برداشته شده که این اقدامات می‌تواند ضمن افزایش درآمد کشاورزان، سهم استان را در بازارهای ملی و منطقه‌ای ارتقا دهد.
ایرنا: برای مقابله با پدیده گرد و غبار و روند بیابان‌زایی در شمال استان، چه طرح‌های اجرایی یا مطالعاتی توسط دستگاه‌های مسوول در حال انجام است؟
بیجار: پدیده گرد و غبار یکی از پیامدهای جدی و نگران‌کننده‌ای است که ناشی از بی‌توجهی‌های چندین‌ساله به مدیریت پایدار منابع آب و خاک در سیستان و بلوچستان و مناطق همجوار است؛ این پدیده زیست محیطی، پیامد مستقیم تخریب پوشش گیاهی، کاهش رطوبت خاک و تغییرات ناپایدار اقلیمی است که سلامت و زندگی مردم منطقه را تحت تأثیر قرار داده است؛ در مواجهه با این بحران، استان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی و محلی، اقداماتی راهبردی و جامع را در دستور کار قرار داده است.
ما افتخار داریم که میزبان بیشترین تعداد پروژه‌های ملی حوزه آب در کشور هستیم که این امر نشان‌دهنده عزم جدی دولت و استان در مقابله با چالش‌های محیط‌زیستی و آب است. علاوه بر این، از ظرفیت ارزشمند جوامع محلی برای کاشت و احیای گیاهان مقاوم به خشکی و مدیریت روان‌آب‌ها بهره‌مند شده‌ایم؛ اصلاح پوشش گیاهی، تثبیت شن‌های روان، و توسعه کمربندهای سبز حفاظتی از جمله برنامه‌های محوری برای کاهش فرسایش خاک و کنترل منشاء گرد و غبار است که با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه‌های اجرایی پیگیری می‌شود.
همچنین، به‌منظور مقابله با ریزگردهای فرامرزی، تعاملات سازنده و همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهای همسایه به ویژه افغانستان در زمینه مدیریت منابع طبیعی و کنترل منشأ ریزگردها در جریان است این اقدامات بین‌المللی و منطقه‌ای، همراه با تلاش‌های داخلی، چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای بهبود کیفیت هوا و حفظ محیط زیست سیستان و بلوچستان فراهم کرده و بدیهی است که استمرار این برنامه‌ها و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌بخشی، نقش کلیدی در کاهش اثرات منفی گرد و غبار و ارتقای سلامت و رفاه مردم استان خواهد داشت.
ایرنا: با توجه به اهمیت منابع طبیعی، به‌ویژه جنگل‌های بیرک، چه برنامه مدونی برای حفاظت و بهره‌برداری پایدار از این سرمایه‌های زیست‌محیطی در نظر گرفته‌اید؟
بیجار: جنگل‌های بیرک، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ذخایر زیستی و تنوع‌زیستی سیستان و بلوچستان، نقشی کلیدی در حفظ اکوسیستم منطقه و پایداری زیست‌محیطی ایفا می‌کنند؛ این منطقه نه‌تنها میراث طبیعی ارزشمند، بلکه منبع مهمی برای معیشت جوامع بومی به شمار می‌رود و حفاظت از آن در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای استان قرار دارد.
در قالب سند توسعه سیستان و بلوچستان، طرح‌هایی جامع و مشارکتی با محوریت حفاظت هوشمند از این جنگل‌ها تدوین و در حال اجراست این طرح‌ها با مشارکت فعال جوامع محلی، بر مدیریت پایدار منابع طبیعی، تقویت ظرفیت‌های بومی و ایجاد انسجام بین حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه تأکید دارند. همزمان با اقدامات حفاظتی، توسعه زیرساخت‌های گردشگری مسوولانه در دستور کار قرار گرفته و هدف آن است که ضمن ایجاد فرصت‌های معیشتی پایدار برای ساکنان محلی، زمینه بهره‌برداری غیرمخرب و آگاهانه از این زیست‌بوم حساس فراهم شود آموزش، توانمندسازی و مشارکت جوامع محلی در مدیریت گردشگری، از محورهای مهم این برنامه‌هاست.
از سوی دیگر، با اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان که یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساختی کشور در حوزه تأمین منابع آبی است، بخشی از فشار بر منابع طبیعی استان، به‌ویژه منابع جنگلی و مرتعی، کاهش پیدا می‌کند این پروژه با تأمین نیازهای آبی بخش‌های کشاورزی، صنعتی و آشامیدنی، نقش مستقیمی در حفظ جنگل‌های ارزشمندی همچون بیرک خواهد داشت.
در واقع نگاه ما به جنگل‌های بیرک تلفیق حفاظت با توسعه پایدار و دانش بومی با رویکردهای علمی و مشارکتی است که اطمینان داریم با تداوم حمایت‌های ملی و همراهی مردم منطقه، می‌توان این سرمایه زیستی را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.
به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان با احتساب به مرزهای آبی به عنوان پهناورترین و از لحاظ مرزهای خشکی به‌عنوان دومین استان پهناور کشور بیش از سه میلیون و ۳۷۵ هزار نفر جمعیت در ۲۶ شهرستان دارد.
