صفر تا صد جدال نتانیاهو با ترامپ بر سر تهران/ تل‌آویو در مسیر تکراری تخریب دیپلماسی

به گزارش سیاست خارجی ایرنا، مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده تاکنون پنجمین دور خود را هم پشت سر گذاشته است. تاکید تهران و واشنگتن بر اینکه این مذاکرات همچنان ادامه خواهد داشت در کنار سخنان اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده مبنی بر اینکه این روند به خوبی رو به جلو در پیشرفت است نشان می دهد که فعلا هر دو طرف از اراده اولیه برای حصول توافق برخوردار هستند. در این میان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل، طبق گفته مقامات آگاه، تهدید کرده که با حمله به تأسیسات اصلی غنی‌سازی هسته‌ای ایران، این مذاکرات را برهم بزند.

نیویورک تایمز به قلم سه تن از برجسته ترین خبرنگاران حوزه ایران در گزارشی در این باره می‌نویسد: اختلاف نظر بر سر بهترین راه برای اطمینان از اینکه «ایران قادر به تولید سلاح هسته‌ای نباشد» حداقل منجر به یک تماس تلفنی پرتنش میان ترامپ و نتانیاهو شده و در روزهای اخیر زنجیره‌ای از جلسات میان مقامات ارشد دولت آمریکا و مقامات عالی‌رتبه اسرائیلی برگزار شده است.

دونالد ترامپ روز یکشنبه اعلام کرد که ممکن است «چیزی خوب» درباره تلاشش برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در «دو روز آینده» به دست آید. برخی از افراد آگاه از مذاکرات گفته‌اند که در بهترین حالت، تنها اعلام اصول مشترکی برای ادامه مسیر مذاکراتی میان تهران و واشنگتن ممکن است صورت بگیرد. تاکنون جزئیات مذاکراتی مورد بحث به شدت محرمانه نگه داشته شده و احتمالاً صرفاً زمینه را برای مذاکرات بیشتر فراهم می‌کند، از جمله اینکه آیا ایران می‌تواند در هر سطحی به غنی‌سازی ادامه دهد و یا چطور ذخایر سوخت نزدیک به سطح تسلیحاتی خود را رقیق یا از کشور خارج کند.

نیویورک تایمز پیش از این در ماه آوریل گزارش داده بود که اسرائیل برنامه‌ریزی کرده بود تا در همین ماه به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند، اما ترامپ که مایل به ادامه روند مذاکرات با تهران بود او را از این اقدام منصرف کرد. با این حال، نتانیاهو همچنان برای اقدام نظامی بدون کمک آمریکا مصر است. اسرائیل در مذاکرات میان ایالات متحده و ایران مشارکت ندارد. در مرکز تنش میان نتانیاهو و ترامپ، دیدگاه‌های متفاوت آن‌ها درباره چگونگی بهره‌برداری از وضعیت فعلی در پرونده ایران قرار دارد.

نیویورک تایمز در ادامه این گزارش ادعا می‌کند که با توجه به مجموعه تحولات منطقه‌ای رخ داده پیرامون محور مقاومت، جایگاه منطقه‌ای ایران تضعیف شده و بر اساس همین رویکرد، استدلال می‌کند که واشنگتن باید سیاست فشار حداکثری خود را بیشتر اعمال کند. ایران و رژِیم اسرائیل سال گذشته برای نخستین بار رویارویی های نظامی مستقیم را در کارنامه تنش میان دو طرف ثبت کردند اما نتانیاهو به منظور پیشبرد اهداف متعدد خود در پرونده ایران معتقد است که هرچند به ظن او تهران در حال حاضر «در وضعیت آسیب‌پذیری قرار دارد» اما این وضع تداوم نخواهد داشت و در حال حاضر بهترین راه حمله به تاسیسات هسته ای ایران است.

در آنسوی میدان دونالد ترامپ باور دارد که وضعیت فعلی، لحظه‌ای ایده‌آل برای مذاکره درباره پایان برنامه غنی‌سازی ایران است؛ مذاکره‌ای که «البته با تهدید به اقدام نظامی در صورت شکست» دنبال می‌شود. مقامات اسرائیلی نگران‌اند که ترامپ آن‌قدر برای دستیابی به توافقی مختص خود، توافقی که آن را قوی‌تر از توافق دولت اوباما در سال ۲۰۱۵ معرفی خواهد کرد، مشتاق باشد که اجازه دهد ایران تأسیسات غنی‌سازی خود را حفظ کند. ماه گذشته، نتانیاهو تأکید کرد که تنها توافق «خوب» توافقی است که «تمام زیرساخت‌های» تأسیسات هسته‌ای گسترده ایران را در نطنز و فردو و در دیگر تأسیسات پراکنده در ایران برچیند.

ران درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل و دیوید بارنئا، رئیس سازمان اطلاعات موساد، روز جمعه در رم با استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد دولت ترامپ در حاشیه مذاکرات غیرمستقیم او با مقام های ایرانی دیدار کردند.

این دو مقام سپس با سفر به واشنگتن با جان رتکلیف، مدیر سازمان سیا، دیدار کردند. ران درمر روز سه‌شنبه بار دیگر با ویتکاف دیدار کرد، اگرچه موضوع این دیدار فوراً مشخص نشد. روز چهارشنبه ترامپ تأیید کرد که به نتانیاهو درباره حمله در حالی که مذاکرات در جریان است، هشدار داده است. او در پاسخ به سوال خبرنگاری در کاخ سفید گفت: «به او گفتم انجام این کار در حال حاضر نامناسب خواهد بود، زیرا ما به یک راه‌حل بسیار نزدیک هستیم.» اظهار نظر ترامپ پس از آن بود که دفتر نتانیاهو این مقاله را «اخبار جعلی» توصیف کرد.

نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد: اختلاف اصلی در مذاکرات میان ویتکاف و عباس عراقچی، بر سر موضع دولت ترامپ است که می‌گوید ایران باید تمام غنی‌سازی مواد هسته‌ای در خاک خود را متوقف کند. عراقچی بارها این شرط را رد کرده و روز سه‌شنبه در پستی در شبکه‌های اجتماعی نوشت اگر قدرت‌های غربی بر «غنی‌سازی صفر» در ایران پافشاری کنند، «چیز دیگری برای بحث در موضوع هسته‌ای برای مذاکره باقی نمی‌ماند.»

برای جلوگیری از فروپاشی مذاکرات، ویتکاف و عمان که نقش میانجی را ایفا می‌کند، در حال بررسی گزینه‌های خلاقانه‌ای هستند. یکی از آن‌ها ایجاد یک مشارکت منطقه‌ای برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای با حضور ایران، عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های عربی، و همچنین مشارکت آمریکا است. با این حال، محل انجام غنی‌سازی هنوز مشخص نشده است.

به گزارش ایرنا، ایده تشکیل یک کنسرسیوم در حالی در رسانه ها مطرح شده که ایران می گوید این ایده را نمیتوان طرحی برای جایگزینی غنی سازی در خاک ایران دانست.

به گفته منابع آگاه، ویتکاف همچنین مخالفت اولیه‌ خود با توافق ابتدایی و موقتی که اصول توافق نهایی را مشخص کند، کنار گذاشته است. اما ممکن است این موضوع اسرائیل یا مخالفان سرسخت ایران در کنگره را راضی نکند. این وضعیت یادآور آن چیزی است که دولت اوباما در سال ۲۰۱۳ انجام داد، اگرچه دو سال دیگر طول کشید تا توافق نهایی شکل بگیرد. ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۶ با این توافق مخالفت کرد و آن را «فاجعه» خواند، چرا که به ایران اجازه می‌داد به غنی‌سازی در سطوح پایین ادامه دهد و این توافق در سال ۲۰۳۰ به طور کامل منقضی می‌شد.

ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن توافق خارج شد و دوباره تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را اعمال کرد. در طول چهار سال گذشته، ایرانی‌ها نه‌تنها تأسیسات هسته‌ای خود را احیا و ارتقاء دادند، بلکه اورانیوم با غنای ۶۰ درصد تولید کرده‌اند. طبق برآوردهای مقامات اطلاعاتی آمریکا، چند هفته طول می‌کشد تا این مقدار به ۹۰ درصد، سوخت لازم برای بمب، برسد و بین چند ماه تا یک سال برای ساخت بمب هسته‌ای زمان نیاز است.

نیویورک تایمز در ادامه این گزارش می‌نویسد که اسرائیل و آمریکا سابقه فعالیت مشترک علیه برنامه هسته ای ایران را دارند که مهم ترین آن حمله‌های سایبری پیچیده‌ به تاسیسات هسته ای ایران بود که در زمان دولت‌های بوش و اوباما انجام شد. نتانیاهو در طول دهه‌ها حضورش در راس ساختار سیاسی اسرائیل همواره به تلاش‌های دیپلماتیک با تهران بدبین بوده است. او با توافق سال ۲۰۱۵ مخالفت و برای نابودی آن تلاش کرد، حتی در یک جلسه مشترک کنگره در رد این توافق سخنرانی کرد. این بار نیز مقامات اسرائیلی بار دیگر به استراتژی قدیمی خود بازگشته‌اند: تهدید به حمله به ایران، حتی بدون کمک آمریکا. آن‌ها اصرار دارند که این تهدیدها بلوف نیست، هرچند در طول دو دهه گذشته بارها چنین تهدیداتی مطرح و سپس پس گرفته شده است.

نیویورک تایمز در ادامه می نویسد : مقامات اسرائیلی کمی پیش از نخستین سفر رسمی ترامپ به خاورمیانه در این ماه، به دولت آمریکا اطلاع دادند که «برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران آماده می‌شوند.» اطلاعات آمریکا نیز نشانه‌هایی از آمادگی اسرائیل برای این حمله را شناسایی کرده بود.

این موضوع منجر به تماس ترامپ با نتانیاهو شد که انکار نکرده بود که به ارتش و سازمان‌های اطلاعاتی خود دستور داده برای حمله آماده شوند و استدلال کرده بود که تنها پنجره زمانی محدودی برای این کار وجود دارد. برخی از مقامات مطمئن نیستند که حمله اسرائیل بدون پشتیبانی نظامی آمریکا مؤثر واقع شود. در تماس تلفنی ترامپ با نتانیاهو، او به نخست وزیر این رژیم می گوید که فعلا روند مذکرات هسته ای با تهران خوب پیش می رود.

اسرائیلی‌ها به‌ویژه نسبت به هر توافق موقتی که ممکن است تأسیسات ایران را برای ماه‌ها یا سال‌ها حفظ کند، بدبین هستند. در ابتدا، دولت ترامپ نیز همین نگاه را داشت و گفته شده که ویتکاف به مقام های ایرانی گفته بود که ترامپ خواهان توافق نهایی در عرض دو ماه است. اما این ضرب‌الاجل رو به پایان است و همچنان اختلاف عمده‌ای بر سر این موضوع وجود دارد که آیا ایران مجاز خواهد بود به غنی‌سازی ادامه دهد، چیزی که تهران آن را حق خود به عنوان یک عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای می‌داند.

این رسانه آمریکایی در ادامه ادعا می‌کند که دولت ترامپ اکنون به توافق موقتی تمایل دارد که در مرحله اول بتواند حمله احتمالی اسرائیل را به تاخیر بیندازد و بعد هم اصول مشترکی را برای ادامه کار با ایران تا توافق نهایی تعیین کند. نویسندگان این گزارش معتقدند که برای راضی کردن اسرائیل و مخالفان سرسخت ایران در کنگره، هر توافق موقتی تقریباً قطعاً باید مستلزم آن باشد که ایران سوخت نزدیک به درجه تسلیحاتی خود را از کشور خارج یا آن را به سطح بسیار پایین‌تری رقیق کند.

هرچند که یکی از نگرانی‌های مقامات آمریکایی این است که اسرائیل ممکن است بدون هشدار، تصمیم به حمله به ایران بگیرد اما همزمان ارزیابی اطلاعاتی آمریکا تردیدهایی را درباره اثربخشی حمله یک‌جانبه اسرائیل بدون حمایت آمریکا مطرح کرده است.

به گزارش ایرنا، بسیاری از کارشناسان آمریکایی و حتی اروپایی در چند هفته اخیر هشدار داده اند که هرگونه حمله فرضی به تاسیسات هسته ای ایران در بهترین حالت می تواند توسعه این برنامه را به تاخیر بیندازد اما نمی تواند دانش بومی هسته ای ایران را برای همیشه نابود کند. همزمان مقام های ایرانی در پاسخ به تهدیدهای نظامی رژیم اسرائیل هشدار داده اند که هرگونه تجاوز به خاک خود را مستقیما و بدون وقفه پاسخ خواهند داد. آغاز تنش مستقیم میان ایران و رژیم اسرائیل که تهران می گوید آمریکا را مسئول مستقیم آن خواهد دانست کشورهای منطقه را نگران تشدید بی ثباتی و امنیت در منطقه ای کرده که میزبان پایگاه های نظامی متعدد آمریکا است.