امیر سرتیپ دوم فرزاد فریدونی در گفتگو با خبرنگار دفاعی ایرنا درباره تبیین نقش و جایگاه پدافند هوایی در عملیات بیت المقدس که منجر به آزاد سازی خرمشهر شد گفت: این عملیات بلافاصله پس از کربلای یک و دو، یا همان فتح‌المبین، در تاریخ دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ در حدود ساعت ۳۰ دقیقه بامداد انجام شد. در این راستا، برای آزادسازی خرمشهر، طرح‌ریزی‌های دقیقی انجام گرفت که در آن تمامی عوامل و عناصر لازم باید در این عملیات شرکت می‌کردند. بلافاصله، قرارگاهی تحت عنوان قرارگاه کربلا تشکیل شد که شامل سه قرارگاه به نام‌های قرارگاه قدس، فتح و نصر بود که هر یک از این قرارگاه‌ها وظایف خاصی داشتند.
وی با بیان این که خرمشهر به دلیل عوامل جغرافیایی و طبیعی در محاصره بود گفت: از شمال با کرخه، از شرق با کارون و از جنوب با اروند. بنابراین، لازم بود که طرح‌ریزی دقیقی انجام شود. پس از تشکیل سه قرارگاه تحت نظر قرارگاه کربلا، در همان زمان ۳۰ دقیقه بامداد دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ با رمز «بسم‌الله الرحمن الرحیم» و «بسم‌الله قاسم الجبارین یا علی بن ابی‌طالب»، فرمان عملیات به سه قرارگاه صادر شد و آنها بلافاصله وارد عمل شدند.
فرمانده مرکز آموزش های تخصصی نیروی پدافند هوایی ارتش درباره نقش پدافند هوایی در این عملیات گفت: پدافند هوایی باید چتر پدافند خود را بر روی نیروهای زمینی و عناصری که در عملیات شرکت داشتند، بگستراند تا آنها از گزند نیروهای دشمن در امان باشند بنابراین این کار توسط پدافند هوایی با استفاده از ابزار و تجهیزاتی که در اختیار داشت، نظیر هواپیماهای شکاری طرح پدافندی انجام شد. همچنین سامانه‌های موشکی و پدافندی که در اختیار داشت، به کار گرفته شدند.
سرتیپ دوم فریدونی با بیان این که در طرح‌ریزی‌ها، سه سایت به نام‌های تبوک، بدر و خیبر گسترش یافتند تا بتوانند پوشش هوایی در ارتفاع متوسط را برای تمام نیروهای عمل‌کننده تأمین کنند گفت: پدافند هوایی با گسترش این سایت‌ها، وظیفه‌ای دیگر نیز بر عهده داشت که یکی رصد ۲۴ ساعته منطقه عملیات است. رادارهای پدافند هوایی به‌طور مداوم با استفاده از رادارهای بندر امام و رادار سد دز و بهبهان، این منطقه را تحت پوشش قرار دادند تا بتوانند دفاع یا شناسایی در عمق را نسبت به دشمن انجام دهند. این رادارها و تجهیزات زیر نظر مرکز عملیات منطقه‌ای به نام SOC شیراز فعالیت می‌کردند که مسئولیت هدایت تمام جنگ‌افزارها را علیه پرنده‌های ناشناس متخاصم بر عهده داشتند.
وی افزود: در حین عملیات، پدافند هوایی درگیر عملیات شد تا بتواند پوشش هوایی مناسبی برای یگان‌های عمل‌کننده در زمین فراهم کند. در مرحله اول، از هواپیماهای گشت هوایی که در اختیار رادارهای پدافند هوایی بودند، در مناطق ایستایی از پیش تعیین‌شده بین منطقه عملیات و دشمن بهره‌برداری شد. در روزهای ابتدایی، با استفاده از هواپیمای F-۱۴ که در طرح پدافندی در اختیار داشت، در منطقه‌ای مشخص با هواپیماهای دشمن بعثی درگیر می شد.
سرتیپ دوم فریدونی ادامه داد: راداری که هواپیماهای متخاصم را کشف می‌کرد، به SOC گزارش می‌داد تا شناسایی کند که آیا هواپیما متخاصم است یا خیر. پس از تأیید متخاصم بودن، هواپیمای جنگنده‌ای که در اختیار پدافند هوایی بود، به سمت دشمن هدایت می‌شد. با استفاده از هواپیمای رهگیر F-۱۴، اولین هواپیمای دشمن که قصد نفوذ داشت، در ساعت ۸:۴۵ دقیقه صبح سرنگون شد. پس از آنکه قرارگاه‌های عملیاتی قدس و فتح نفوذ خود را آغاز کردند و جاده اهواز-خرمشهر آزاد شد، پدافند هوایی گسترش بعدی خود را انجام داد و پس از عبور نیروها از کارون، سایت بدر را گسترش داد.
فرمانده مرکز آموزش های تخصصی نیروی پدافند هوایی ارتش یادآور شد: در خرمشهر، سایت موشکی بدر در ساعت ۱۴:۳۰ با توجه به رهنمودهای رادارهای پدافندی، موفق به درگیری شده و یک هواپیمای متخاصم دشمن را سرنگون کند. این در حالی بود که عملیات از تاریخ ۱۰ اردیبهشت آغاز شده و تا ساعت ۳ بعدازظهر ۳ خرداد که خرمشهر آزاد شد، پدافند هوایی چتر پدافندی خود را بر روی نیروهای سطحی گسترش داده بود تا از آنها در برابر تهدیدات جلوگیری کند.
وی با بیان این که پدافند هوایی با استفاده از تجهیزات مختلفی که در اختیار داشت، شامل هواپیماهای شکاری، جنگنده بمب‌افکن‌های طرح پدافندی و سامانه‌های پدافند هوایی برد متوسط و کوتاه، پوشش هوایی منطقه را تأمین کرد گفت: البته باید توجه داشت که عراق هم آرام ننشسته بود و به‌عنوان مثال، هواپیماهایی نظیر میراژ و سوخوی ۲۲ را در اختیار گرفته بود که به موشک‌های ضد رادار، نظیر سوپر ماترا و ایکس ۵۸ مجهز شده بودند.
این مقام نظامی تاکید کرد: اگر آموزش کارکنان پدافند هوایی در به‌کارگیری سلاح‌های موجود به‌درستی انجام نمی‌شد، احتمال موفقیت دشمن بیشتر می‌شد. اما با توجه به سلحشوری و آموزش‌های صحیح، پدافند هوایی توانست مانع از ورود دشمن شود و چتر پدافندی خود را بر روی نیروهای عمل‌کننده گسترش دهد.
فرمانده مرکز آموزش های تخصصی نیروی پدافند هوایی ارتش درباره سهم نیروی پدافند هوایی در آزادسازی خرمشهر با تاکید بر این که تمام حلقه‌های توان رزم به هم وابسته و پیوسته‌اند و نقش مهمی در عملیات دارند گفت: در این راستا، رادارها، سلاح‌های زمین به هوا و جنگنده‌ها همگی در هماهنگی با یکدیگر عمل می‌کردند. همچنین، فرماندهی و اطلاعات شناسایی به‌صورت همزمان فعالیت‌های اطلاعاتی خود را انجام می‌دادند تا بتوانیم بر روی هواپیماهایی که وارد فضای جمهوری اسلامی ایران می‌شدند، نظارت کامل داشته باشیم و تهدیدات را شناسایی کنیم. همچنین دشمن نیز به‌طور همزمان اقداماتی را انجام می‌داد و سعی داشت از ورود هواپیماهای شکاری ما جلوگیری کند. آنها نیز رادارهایی در اختیار داشتند که عمدتاً در جنوب، از بغداد تا ناصریه، مستقر شده بودند. سه رادار دوربرد الکوت، العماره و ناصریه در این منطقه فعال بودند و حداقل ۲۰ سامانه موشکی در ارتفاعات کم، بلند و متوسط، شامل سام ۲، سام ۳و سام ۶، در آنجا گسترش یافته بودند تا مانع از پیشروی نیروهای ما شوند.
وی گفت: با این حال، با توجه به آموزش و توان عملیاتی بالای کارکنان، به‌ویژه ارتش و نیروی هوایی و پدافند هوایی، توانستند از این موانع عبور کرده و ضربات محکمی به پیکره دشمن وارد آورند.
سرتیپ دوم فریدونی افزود: بنابراین باید توجه داشته باشید که تمامی عوامل نقش خود را ایفا می‌کنند و نمی‌توان گفت که نقش من پررنگ و نقش کناری کمرنگ است. ما در کنار یکدیگر می‌توانیم عملیات‌های موفقی را انجام دهیم. اگر بخواهیم به‌صورت فردی یا سازمانی به موضوع نگاه کنیم، قطعاً موفقیت ما کاهش خواهد یافت. در این عملیات، تمامی نیروها نقش خود را به خوبی ایفا کردند. به‌عنوان مثال، نقش پدافند هوایی را می‌توان به‌وضوح مشاهده کرد. این نیرو با به‌کارگیری سلاح‌هایی که در اختیار داشت، از جمله هواپیمای طرح پدافندی اف-۱۴ و اف-۴ نیروی هوایی و همچنین سامانه‌های سلاح‌های برد متوسط هاگ و توپخانه، توانست به‌خوبی عمل کند.
فرمانده مرکز آموزش های تخصصی نیروی پدافند هوایی ارتش ادامه داد: پدافند هوایی در کنار به‌کارگیری سامانه های زمین به هوا، از هواپیماهای طرح پدافندی اسکرامبل (حرکت سریع) و گشت هوایی نیز استفاده کردند و با رادارهای خود، کشف‌های به‌موقع انجام دادند. در این کشف‌های به‌موقع، زمان بسیار مهم است. زمان عکس‌العمل نیز به‌طور خاص حائز اهمیت است. کشفی صورت بگیرد، اما اگر زمان عکس‌العمل صحیح نباشد موفقیتی کسب نمی شود.
وی درباره دستاوردهای نیروی پدافند در عملیات بین المقدس گفت: در این عملیات، پدافند هوایی با استفاده از هواپیماهای طرح پدافندی و سامانه‌های زمین به هوا و توپخانه مجموعاً ۶۱ فروند هواپیمای دشمن را نابود کرد که ۴۶ فروند آن تأیید شد. هزار و ۶۱۰ هواپیمای متخاصم قصد ورود به فضای جمهوری اسلامی ایران را داشتند، که با ممانعت و خنثی‌سازی عملیات آنها توسط پدافند هوایی روبرو شدند و یا در درگیری با پدافند هوایی منهدم شدند. این دستاورد بسیار بزرگی برای پدافند هوایی است.
سرتیپ دوم فریدونی افزود: ۲۹۲ مرحله دستور اسکرامبل (حرکت سریع) از رادارهای پدافند هوایی صادر شده بود، به‌عبارتی، ۲۹۲ بار دستور داده شده که هواپیماهای شکاری طرح پدافندی به‌منظور ممانعت از درگیری و خنثی کردن عملیات دشمن به پرواز درآید؛ و یا ۶۰۴ سورتی گشت هوایی انجام گرفت که این عدد بالایی است و به این معناست که هواپیماهای شکاری در منطقه ایستایی قرار گرفتند تا بتوانند ممانعت هوایی ایجاد کنند و زمان عکس‌العمل را در مقابل دشمن کاهش دهند.
فرمانده مرکز آموزش های تخصصی نیروی پدافند هوایی ارتش گفت: این دستاورد بسیار بالایی است که با قدرت ایمان و اعتقاد بدست می آید، زیرا که در جنگ ضمن داشتن تجهیزات باید مجهز به ایمان و آموزش کافی باشید اگر آموزش کافی نباشد، نمی‌توانید به موفقیت دست یابید. ما با این دو مؤلفه، یعنی ایمان و آموزش، توانستیم این موفقیت را به‌دست آوریم.
وی در پایان تاکید کرد: باید یادآوری کرد امام ما و رهبر بزرگوار ما این حقیقت را بیان کرده‌اند که "خرمشهر را خدا آزاد کرد. " این جمله نه تنها یک واقعیت تاریخی است، بلکه مفهوم راهبردی عمیقی نیز دارد. این پیروزی‌ها نتیجه ایمان، ایستادگی و تلاش بی‌وقفه مردم و نیروهای مسلح ماست که همواره در دفاع از وطن و ارزش‌های انقلاب اسلامی آماده‌اند.
