به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، ادبیات مدرن در اوایل قرن بیستم شاهد تحولی ژرف در شیوه روایت، نگاه به ذهن انسان و بازنمایی تجربه‌های فردی بود؛ تحولی که ویرجینیا وولف (۱۸۸۲–۱۹۴۱)، نویسنده و منتقد انگلیسی، یکی از پیشگامان آن به شمار می‌آید. آثار او نه‌تنها بازتابی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی زمانه‌اش به شمار می‌آید، بلکه کوششی برای دست‌یابی به بیانی تازه در ادبیات داستانی است.
وولف یکی از چهره‌های مهم جنبش مدرنیسم قرن بیستم است. نثر او با ترکیبی از روان‌شناسی عمیق، نوآوری روایی و نظریه‌های اجتماعی، تجربه‌ای فراتر از مطالعه داستان را رقم می‌زند.
دوران تاریخی پرتغییر؛ آغاز مدرنیسم
وولف بیشتر آثارش را در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ نوشت؛ دورانی پر از پس‌لرزه‌های جنگ جهانی اول، دگرگونی‌های اجتماعی و رشد فکری «گروه بلومزبری».
وی در اواخر دوران ویکتوریا (۱۸۳۷–۱۹۰۱) زاده شد؛ عصری که به شدت تحت سلطه ارزش‌های سنتی، طبقاتی، مردسالارانه و محافظه‌کارانه بود اما با ورود به قرن بیستم، اروپا وارد عصری از دگرگونی‌های شگرف شد؛ ظهور مدرنیسم در هنر و ادبیات، افزایش شهرنشینی و شتاب صنعتی شدن، افول تدریجی قدرت امپراتوری انگلیس، شوک ویرانگر جنگ جهانی اول (۱۹۱۸–۱۹۱۴) و تأثیرات روانی-اجتماعی آن، ظهور جنبش‌های اجتماعی و سیاسی از جمله سوسیالیسم، فمینیسم و ظهور دانش روان‌کاوی.
این تغییرات بزرگ بستر مناسبی برای گسستن از قالب‌های کهنه و شکل‌گیری صداهای جدید، از جمله صدای نویسندگانی مانند وولف فراهم کرد. در آغاز قرن بیستم، زنان در انگلیس با محدودیت‌های جدی حقوقی، اقتصادی و فرهنگی روبرو بودند، به گونه ای که حق رأی نداشتند؛ حق مالکیت اموالشان پس از ازدواج از آن شوهر بود؛ حق تحصیلات عالی برای بسیاری از زنان به ویژه خارج از دایره قدرت و ثروت، محدود یا ممنوع بود؛ دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج تا اواخر قرن ۱۹ زنان را نمی‌پذیرفتند یا به آن‌ها مدرک نمی‌دادند و همچنین زنان در ادبیات، تاریخ و هنر یا حذف شده بودند یا در حاشیه‌ای قرار داشتند.
در همین دوران جنبش‌های زنان و مبارزه برای برابری شکل گرفت. زنان انگلیسی در سال ۱۹۱۸ حق رأی گرفتند اما فقط زنان بالای ۳۰ سال و از دارایی منقول (شامل زمین و ساختمان) بهره مند شدند تا اینکه در سال ۱۹۲۸ حق رأی برای همه زنان بالای ۱۸ سال مسلم شد.
زنان خواهان دسترسی برابر به آموزش، درآمد مستقل، و حق داشتن «اتاقی از آن خود» برای اندیشیدن و نوشتن بودند. این مطالبات محور اصلی اثر معروف ویرجینیا وولف، «اتاقی از آن خود» را شکل می‌دهد.
ویرجینیا وولف نه فقط در آثارش، بلکه در زندگی‌اش نیز بازتابی از این تحولات بود. او در خانواده‌ای اهل ادب و اندیشه رشد کرد اما برخلاف برادرانش، از تحصیل دانشگاهی محروم ماند و تجربه تبعیض‌های جنسیتی، از او نویسنده‌ای ساخت که ساختار مردانه قدرت و روایت را در هم شکست.
وولف داستان‌هایش را در بستر جامعه‌ای نوشت که در حال عبور از سنت به مدرنیته بود و در این گذار، صدای زنان به تدریج شنیده شد. آثار او نه تنها از لحاظ ادبی پیشگام بود، بلکه در تثبیت گفتمان اجتماعی مدرن نیز نقش کلیدی داشت.
چند مفهوم کلیدی در ادبیات مدرن
برخی از مفاهیم ادبی با رمان مدرن وارد ادبیات شده‌اند. برای مطالعه آثار وولف آشنایی با این مفاهیم اهمیت پیدا می‌کند. زیرا نخستین نمونه‌های آن به شمار می‌روند.
جریان سیال ذهن؛ روشی که به‌طور مستقیم جریان افکار شخصیت را منتقل می‌کند؛ پیش‌زمینهٔ نظری آن در فلسفهٔ آگاهی و روان‌کاوی نیز ریشه دارد.
زاویه دید چندگانه؛ وولف دیدگاه‌های مختلف را در یک روایت می‌گنجاند تا نشان دهد تجربه انسان پیچیده و چندلایه است.
ساختار غیرخطی زمان؛ در آثار وولف، جابه‌جایی در زمان، به طور خطی پیش نمی‌رود و وقایع مانند بازگشت به خاطرات با پرش ناگهانی به آینده، روی می‌دهد.
چگونه آثار ویرجینیا وولف را بخوانیم؟
ویرجینیا وولف، آثارش را به تجربه‌ای پیچیده و در عین حال جذاب تبدیل کرده است. برای درک بهتر و لذت بیشتر از آثار او، لازم است با شیوه‌های مطالعهٔ متناسب با ویژگی‌های هر اثر آشنا شویم.
کتاب‌هایی برای آغاز
«خانم دالووی» (۱۹۲۵): این رمان که در سال ۱۹۲۵ منتشر شد، روایت یک روز از زندگی کلاریسا دالووی، زن میانسالی در لندن است. وولف در این اثر با استفاده از روش جریان سیال ذهن، به بررسی افکار و احساسات درونی شخصیت‌ها می‌پردازد.
«اورلاندو» (۱۹۲۸): رمانی فانتزی و بیوگرافی‌گونه که در سال ۱۹۲۸ منتشر شد. شخصیت اصلی داستان، اورلاندو، در طول قرن‌ها زندگی می‌کند و جنسیتش تغییر می‌کند. این اثر با لحن سبک و شوخ‌طبعانه، برای شروع مناسب است.
هنگام مطالعه این دو اثر به تغییرات ذهنی و احساسی شخصیت‌ها توجه کنید.
آثار پیچیده و فلسفی
«به‌سوی فانوس دریایی» (۱۹۲۷): این رمان به بررسی ادراک، خاطره و گذر زمان می‌پردازد. ساختار غیرخطی و پیچیده آن نیازمند دقت و تأمل بیشتر است.
«موج‌ها» (۱۹۳۱): رمانی تجربی که شامل شش مونولوگ درونی از 6 شخصیت است که به بررسی هویت، زمان و روابط انسانی می‌پردازد.
به جای خواندن پیوسته، هر بخش یا فصل را به صورت جداگانه مطالعه و زمان کافی برای درک آن صرف کنید.
جستارها و مقالات نظری
«اتاقی از آن خود» (۱۹۲۹): در قالب یک مقاله تأثیرگذار در زمان خود منتشر شد و به بررسی نقش زنان در ادبیات و جامعه می‌پردازد و بر لزوم استقلال مالی و فکری زنان تأکید دارد.
«سه گینی» (۱۹۳۸): اثری مدرن میان جستار و رمان است که به بررسی ارتباط بین فمینیسم، جنگ و ساختارهای اجتماعی می‌پردازد.
هنگام مطالعه این آثار، به استدلال‌ها و نقدهای وولف توجه کنید و آن را با دیدگاه‌های خود مقایسه کنید.
تحلیل‌هایی برای درک آثار وولف
برخی از ترجمه‌های آثار وولف به همراه نقد و بررسی منتشر شده‌اند که مطالعه را آسانتر می‌کند. مطالعه آثار ویرجینیا وولف نیازمند صبر، دقت و تأمل است. با انتخاب آثار مناسب، به‌کارگیری روش های مطالعه مؤثر و استفاده از منابع کمکی، می‌توان به درک عمیق‌تری از جهان ذهنی وولف دست یافت و از لذت ادبیات مدرن بهره‌مند شد.
دریچه‌های نو برای درک انسان مدرن
خواندن آثار ویرجینیا وولف، تجربه‌ای است برای ورود به شیوه‌ای دیگر از اندیشیدن و روایت‌کردن. فهم آثار او نیازمند حوصله، تمرکز و درک تدریجی از ساختارهای ذهنی شخصیت‌هاست اما در عوض، دریچه‌هایی نو به سوی شناخت انسان، تاریخ، و جنسیت می‌گشاید. آثار وولف نه‌تنها بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث ادبیات مدرن جهان، بلکه گامی اساسی در مسیر آزادسازی ذهن و زبان از سلطه فرم‌های سنتی هستند و مطالعه آن‌ها، تمرینی برای نگریستن به زندگی با نگاهی دیگر است.
ویرجینیا وولف که بود؟
آدلاین ویرجینیا وولف (Adeline Virginia Woolf) در سال ۱۸۸۲ در خانواده‌ای مرفه و آزاداندیش در لندن متولد شد. پدرش، لسلی استیون، شخصیتی ادبی و اولین ویراستار دیکشنری بیوگرافی ملی و مادرش، جولیا جکسون، برادرزاده جولیا مارگارت کامرون، عکاس نامدار قرن نوزدهم بود.
او در 13سالگی مادر خود را از دست داد و این شروع بیماری افسردگی او شد. دو سال بعد با مرگ خواهر بزرگش مواجه شد؛ رویدادی که در دفتر خاطراتش از آن با عبارت «غیرقابل نوشتن» یاد کرده است. سپس در سال ۱۹۰۴، پس از مرگ پدر، دچار حملات عصبی شد اما کوشید و توانست که با نوشتن بر فقدان‌هایش غلبه کند.
آموزش ویرجینیا وولف در خانه با ادبیات ویکتوریایی و آثار کلاسیک انگلیسی شروع شد. در ۹ سالگی نشریه‌ای خانوادگی را راه‌اندازی کرد که تا مرگ مادرش ادامه داشت. از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۰۱ در دپارتمان بانوان کینگز کالج لندن حاضر شد و به مطالعه تاریخ و متون کلاسیک پرداخت.
وولف از سال ۱۹۰۰ با تشویق پدر به‌طور حرفه‌ای به نوشتن پرداخت. چهار سال بعد و پس از مرگ پدر به محله بلومزبری لندن نقل مکان کرد. در آنجا به همراه دوستان برادرش «گروه هنری و ادبی بلومزبری» را تشکیل دادند. این گروه به موضوعاتی چون هنر، زیبایی‌شناسی، اخلاق و روابط اجتماعی می‌پرداختند. برای آن‌ها شعار «هنر برای هنر» مفهومی کلیدی بود.
ویرجینیا وولف در سال ۱۹۰۵ نقدنویسی برای ضمیمه ادبی نشریه تایمز را آغاز کرد. سه سال بعد اثر «خاطرات» را درباره موضوع کودک و مادر گمشده‌اش نوشت. سال ۱۹۱۲ با لئونارد وولف، منتقد ادبی و نویسنده در حوزه علم اقتصاد، ازدواج کرد اما یک سال بعد با مشکلات روحی شدید دست به گریبان شد اما بر آن فائق آمد.
در سال ۱۹۱۵، اولین رمان ویرجینیا وولف، «سفر به خارج»، منتشر شد؛ رمانی که اکثر شخصیت‌های اصلی‌اش را از شخصیت‌های واقعی زندگی وولف وام گرفته است. در این کتاب می‌توان بذر ایده‌هایی را یافت که در آثار بعدی او شکوفا شده‌اند؛ سبک نوآورانه، تمرکز بر آگاهی زنانه و...
ویرجینیا وولف و همسرش در سال ۱۹۱۷، با خرید یک دستگاه چاپ، انتشارات هوگارت را با نام «خانه هوگارت» (Hogarth House) تأسیس کردند؛ نشری که اغلب آثار ویرجینیا وولف و همچنین آثار نویسندگانی چون تی. اس. الیوت و ویتا سکویل وست در آن منتشر شد. به دلیل مشکلات اقتصادی تا مدت‌ها تمام امور انتشارات از جمله حروف‌چینی با خود وولف بود.
شاید بتوان اوج شکوفایی ادبی ویرجینیا وولف را از سال ۱۹۲۵ با انتشار «خانم دالاوی» دانست. او تا پایان عمر شاهکارهای دیگری چون «به سوی فانوس دریایی»، «اتاقی از آن خود»، «اورلاندو؛ یک بیوگرافی» و «موج‌ها» را خلق کرد.
ویرجینیا وولف که تمام عمر با افسردگی شدید دست به گریبان بود، سرانجام در مارس ۱۹۴۱، پس از به پایان رساندن آخرین رمان خود، «در میان نقش‌ها»، درگذشت.
