این عرصه جوامع و شهروندان را قادر می‌سازد تا مالکیت کسب و کار و توسعه خود را به دست بگیرند و آگاهانه در مسیر نوآوری گام بردارند. شرایطی که موجب خواهد شد تا به مرور افراد با رشد پایدار همراه شوند. در همین راستا نهادهای بین المللی و سازمان های زیرمجموعه سازمان ملل متحد نیز با تمرکز بر صنایع خلاق و در راستای حمایت از کشورهای مختلف، چه آنها که در حال توسعه هستند و چه آنها که هنوز وارد روندهای توسعه نشده اند برنامه‌ریزی و فعالیت می‌کنند.
رشد چشمگیر و پیوسته بازار جهانی صنایع خلاق در دو دهه اخیر و تاثیر غیرقابل انکار آن بر ثبات اقتصادی دنیا موجب شده، تا بیش از پیش مفهوم خلاقیت و صنایع و خدمات ناشی از آن در کانون توجه قرار گیرد. این توجه از یک سو در مسیر استفاده از ظرفیت های اقتصادی این عرصه ها و استحکام بخشی به توسعه پایدار اقتصادی کشورهاست و از سوی دیگر بهرمند شدن از تاثیرات آن بر توسعه اجتماعی و رشد اشتغال است.
فرآیند ایجاد شغل بر اثر توسعه کسب و کارهای خلاق هم در دوه دهه اخیر پتانسیل مطلوبی از خود نشان داده است و بنابر تخمین سازمان یونسکو، صنایع فرهنگی و خلاق توانسته اند در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۶.۲ درصد از اشتغال جهانی را به خود اختصاد دهد که این میزان در قیاس با یک دهه گذشته بسیار قابل توجه می‌باشد.
اما اگر بخواهیم با تمرکز بر توسعه اجتماعی و رشد فردی به موضوع صنایع خلاق بپردازیم، موضوع ابعاد قابل تامل تری پیدا می کند. توجه به امر خلاقیت و بسترسازی واقعی و بدون شعارزدگی برای آن، می تواند نیروی حیاتی برای تسریع روند توسعه انسانی در جوامع به وجود آورد. اقتصاد های توسعه یافته یا در حال توسعه با وقوف به اهمیت این موضوع، هرسال در برنامه های اجرایی و سیاست های کلان خود بیشتر به این حوزه سمت و سو داده اند.
خلاقیت و صنایع خلاق مردم را قادر می سازند تا به طور شخصی بتوانند مالکیت توسعه فردی خود را به دست بگیرند و در ابعاد مختلف آن را رونق ببخشند. شرایطی که همنشینی و هم گامی آن منجر به رشد پایدار افراد شاغل در این عرصه ها می شود. تا جایی که امروز دیگر توسعه انسانی (Human development) تبدیل به یکی از شاخص های ارزیابی پیشرفت کشورها شده است. چراکه توسعه انسانی دارای ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فردی است و با بررسی آن می توان شرایط و کیفیت زندگی، ارتباطات اجتماعی، وضعیت آزادی های فردی و بسترهای سیاسی را شناخت و عیار یک کشور و جامعه را مشخص کرد.
از این رو چنانچه در جامعه، بسترهای اقتصاد خلاق و توسعه آن به درستی پایه گذاری و پرورش داده شوند می توان انتظار داشت تا آن تبدیل به منبعی مهم برای تحول اقتصادی و اجتماعی گردد و زمینه های موثری برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه بوجود آید. بر همین اساس است که سال ۲۰۰۴ میلادی در گزارش توسعه انسانی برنامه توسعه ملل متحد به صراحت، ترویج سیاست هایی که بر تفاوت های فرهنگی و دیدگاه های چند فرهنگی تاکید دارند تاکید می شود و آنها را بیشتر به رسمیت می شناسد و در آن گزارش به وضوح به تنوع فرهنگی و شکل گیری جوامع فراگیرتر اشاره می کند. زیرا در بطن چنین شرایطی است که می توان انتظار داشت اشتغال پایدار و نوآوری واقعی بوجود آید و منجر رشد اجتماعی و توسعه انسانی پایدار گردد.
تمرکز سازمان های زیر مجموعه UN نیز در دو دهه گذشته به صورت محسوسی به این سمت و سو سوق پیدا کرده است. برای مثال آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد) در تلاش است تا با حمایت از کشورهای توسعه نیافته دنیا، زمینه های مساعدی برای توسعه اقتصادی آنها و ایجاد فضایی متعادل و متوازن میان آنها و کشورهای توسعه یافته فراهم آورد. و در این رهگذر توجه به توسعه اقتصاد خلاق و صنایع خلاق از اولویت های مهم آنکتاد به شمار می رود.
این نهاد با تدوین و انتشار گزارش های مدون در زمینه پایش بازار جهانی صنایع و خدمات خلاق تلاش می کند تا کشورهای توسعه نیافته را در مسیری روشن قرار دهد و تجربیات موفق جهانی را در فضایی برابر برای آنها به اشتراک بگذارد. این مقوله موجب شده تا در دو دهه گذشته میزان گرایش کشورهای کمتر توسعه یافته به سوی بازار اقتصاد خلاق بیشتر شود و برنامه ریزی های متمرکزشان برای بهرمند شدن از ظرفیت صنایع بومی و نیروی کار خود بیش از پیش گردد.
در این بین نباید فراموش کنیم که حرکت به سمت توسعه انسانی و ترویج خلاقیت در بطن جوامع فرآیندی است که در کنار برنامه ریزی های عملیاتی خرد و کلان، مستلزم آموزش و پرورش پویا و فعال است. به عبارت بهتر خلاقیت تنها یک شعار یا ژست صرف نیست؛ بلکه مقوله ای ست که در گذر زمان و با آموزش فراگیر و همگانی میسر می شود. تا مادامی که ساختارهای آموزشی در یک جامعه نسبت به این مهم همراهی نکنند و نگاهی ایجابی به توسعه خلاقیت در بین نسل های پایه نداشته باشند، صحبت از خلاقیت و رسیدن به دستاوردها و نتایج حیاتبخش آن مانند توسعه فردی از مرحله شعار یک قدم هم پیش تر نخواهد رفت.
* پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه
