به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، نقی شعبانیان روز دوشنبه در همایش بین المللی مدیریت پایدار جنگل های زاگرس که در محل موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع برگزار شد، افزود: طبق آمارها در مجموع ۱۴ میلیون و ۲۵۰ هزار هکتار جنگل در کشور وجود دارد که ۲ میلیون هکتار آن جنگل‌های هیرکانی، ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار جنگل‌های زاگرسی، ۱۶۰ هزار هکتار جنگل‌های ارسبارانی، یک میلیون و ۸۵۰ هزار هکتار جنگل‌های خلیج فارس و عمانی و چهار میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار جنگل‌های ایرانی و تورانی است.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در مدیریت پایدار جنگل های کشور اظهار داشت: حوزه زاگرس ۱۱ استان کشور همچون آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، لرستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، ایلام، خوزستان و به صورت گسسته دو استان همدان و مرکزی را شامل می شود.
وی تصریح کرد: بیش از ۱۰ میلیون نفر در عرصه های منابع طبیعی زاگرس زندگی می کنند که زندگی بیش از پنج میلیون نفر مستقیم به بوم سازگان های جنگلی زاگرس وابسته است. ۲۷ هزار روستا و آبادی در زاگرس وجود دارد که پنج هزار و ۴۰۰ روستا و آبادی در داخل جنگل های زاگرس وجود دارد.
شعبانیان با اشاره به ۱۸۰ گونه درختی و درختچه ای و بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ گونه گیاهی در این مناطق، اضافه کرد: در حال حاضر ۷۰ درصد از کل عشایر و نزدیک به ۵۰ درصد واحدهای دامی کشور در این مناطق مستقر هستند.
جنگل های زاگرسی تامین کننده ۴۰ درصد از آب‌های سطحی و زیرزمینی کشور هستند
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه جنگل های زاگرسی تامین کننده ۴۰ درصد از آب‌های سطحی و زیرزمینی کشور هستند، گفت: این جنگل ها نقش اکولوژیکی و زیست محیطی مهمی در حفظ خاک، تعدیل آب و هوا و سایر خدمات و ارزش های زیست محیطی جذب نفوذ آب باران کاهش سیل و فرسایش خاک، جذب دی اکسید کربن، جذب گوگرد و غبار دارند.
وی، افت شدید آب‌های زیرزمینی در بسیاری از دشت های کشور به میزان نیم تا ۲ متر در سال و ممنوعه شدن بسیاری از آنها توسط وزارت نیرو به‌منظور جلوگیری از خسارت های بیشتر، بیلان منفی در دشت های کشور، وجود ۳۸۱ دشت ممنوعه و بحرانی و ضرورت توجه بیشتر به حوزه های مجاور برای جبران ییلاق منفی و ناترازی ابهای زیرزمینی را از تاثیر بوم‌سازگان جنگل های زاگرسی دانست.
عدم انطباق طرح ها با واقعیت مناطق زاگرسی
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری افزود: از سال ۱۳۴۱ تا سال ۱۴۰۱ طرح های زغال گیری، طرح های قرق و احیاء در مساحتی بیش از ۴۵۰ هزار هکتار در هشت استان زاگرسی، طرح های بهره برداری از سقز،
طرح جامع مقدماتی جنگل های کهگیلویه و بویراحمد براساس الگوی طرح های شمالی، طرح مدیریت منابع جنگلی در استان های زاگرسی، طرح ملی صیانت از جنگل‌های زاگرس، طرح کنترل و مقابله با پدیده خشکیدگی بلوط و تهیه پیش نویس سند جامع حفاظت و مدیریت پایدار بوم سازگان زاگرس اجرا شده، اما نتایج رضایت بخشی نداشته است.
شعبانیان عدم انطباق طرح ها با واقعیت مناطق زاگرسی، جنگل نشینان و کمبوداعتبار را از علل این عدم رضایت اجرای طرح ها عنوان کرد و گفت: محور فعالیت این طرح‌ها عمدتا شامل عملیات احیایی، غنی سازی حفاظت ارتقای شاخص‌های اکولوژیکی توده‌های جنگلی بودند و به ارتقای شاخص‌های اقتصادی اجتماعی کمتر توجه شده است.
صفر شدن زادآوری جنگل های زاگرسی
وی، عدم زادآوری جنگل های زاگرسی، سن پیری و دیرزیستی درختان دانه زاد، رویش شاخه زاد بودن بیش از ۹۰ درصد جنگل‌های زاگرس، وجود بیش از ۶۰ درصد جنگل‌های زاگرس تاج پوشش درختی و درختچه ای کمتر از ۲۵ درصد، بالا بودن تخریب در بسیاری از مناطق جنگلی و عدم توان ترمیم توسط خود جنگل، به‌هم خوردگی تعادل زیستی و اکولوژیکی، وجود مالکین عرفی، نوع فعالیت مردم در جنگل‌های زاگرسی، وجود آفات و بیماری ها، کاهش چهار متری ارتفاع توده های جنگلی در ۵۰ سال اخیر و کاهش کمتر از ۲۵ درصدی تنک و تاج پوشش در بیش از ۵۳ درصد مساحت جنگل های بلوط زاگرس را از جمله مهمترین چالش های این مناطق برشمرد.
وی افزود: به طور حتم برای حفظ و احیای جنگل های زاگرسی نمی توانیم مالکین عرفی را نادیده بگیریم بنابراین باید درامدزایی جنگل نشینان را به سمت احیای جنگل سوق دهیم به طور مثال چرای دام در میزان و نوع دام تاثیر دارد همچنین هر لیتر سقزگیری برای جنگل نشینان یک میلیون تومان درامد دارد درحالی که قیمت فروش صادراتی ان ۵۰ میلیون تومان است.
جنگلداری اجتماعی تنها راهکار احیای جنگل های زاگرس
جنگلداری اجتماعی؛ مدیریت جنگل با مشارکت منطقی مردم محلی است به طوری که منافع مردم در حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری از جنگل ها دیده شود
شعبانیان با تاکید براهمیت احیای جنگل های زاگرسی گفت: در بحث جنگلداری اجتماعی مدیریت جنگل با مشارکت منطقی مردم محلی به طوری که منافع مردم در حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری از جنگل ها دیده شود.
به گفته وی، این اصطلاح برای نخستین بار توسط کمیسیون طبیعی سازمان کشاورزی هند در سال ۱۹۷۶ استفاده شد و در سال ۱۹۸۸ توسط فائو به عنوان سیاست جنگل بویژه برای کشورهای با پوشش کم جنگل تاکید شد.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، نتایج اجرای طرح جنگلداری اجتماعی را در هند ، اندونزی و ویتنام طی سالیان گذشته موفق دانست و افزود: این طرح منجر به رشد درامد ۲۰ درصدی برای مردم، کاهش ۳۰ درصدی فقر، ایجاد شغل های جدید ، افزایش تاج پوشش در هند ۱.۱ درصد، اندونزی ۲.۳ درصد و ویتنام ۳.۲ درصد شده است.
وی براین باور است که اگر در اجرای این مدل مردم نگران تخریب جنگل شوند، به طور حتم این پروژه موفق خواهد بود.
شعبانیان گفت: جنگلداری اجتماعی مدیریت مشارکتی جنگل به عنوان یک راه حل امیدوار کننده برای چالش های تخریب محیط زیست و همچنین فقر روستایی ظهور کرده است که با توانمندسازی جوامع محلی و ترویج مدیریت پایدار جنگل به طور قابل توجهی در ساختن آینده ای سبز و عادلانه نقش داشته است.
پیشرفت ها و دستاوردهای موسسه تحقیقاتی در حوزه منابع طبیعی و جنگلداری
در این همایش، خسرو ثاقب طالبی معاون پژوهش فناروی و انتقال یافته های موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور گفت: در سال های اخیر تلاش های گسترده ای در زمینه بهبود روش‌های احیای جنگل ها، توسعه زراعت چوب و حفظ تنوع زیستی انجام شده است.
وی درباره بهبود زنده مانی نهال‌ها و استقرار گونه‌های جنگلی، افزود: یکی از چالش‌های اصلی در جنگل کاری، تلفات بالای نهال ها در مراحل اولیه رشد است، با استفاده از فناوری میکرولیزها، موفقیت های چشمگیری در افزایش زنده مانی نهال ها، به ویژه در گونه های جنگلی حساس، حاصل شده است.
به گفته ثاقب، این روش توانسته استقرار نهال‌ها را در عرصه‌های طبیعی به‌طور قابل توجهی بهبود ببخشد.
وی درباره شناسایی و حفظ درختان کهنسال به‌عنوان ذخایر ژنتیکی، افزود: درختان کهنسال گنجینه های ژنتیکی هستند که گاه سده‌ها یا حتی هزاره‌ها در طبیعت مقاومت کرده اند، تهیه اطلس درختان کهنسال و مطالعه پتانسیل ژنتیکی آنها، امکان استفاده از این منابع ارزشمند را در برنامه‌های احیای جنگل و زراعت چوب فراهم کرده است.
در ادامه همایش، معاون پژوهش فناروی و انتقال یافته های موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور درخصوص توسعه زراعت چوب با معرفی گونه‌های سریع‌الرشد گفت: با توجه به نیاز روزافزون به چوب، معرفی گونه‌های پربازده مانند صنوبر در دستور کار قرار گرفته است. دو رقم صنوبر البرز و سارالی با توان تولید ۳۵ مترمکعب چوب در هکتار در سال معرفی شده‌اند که در مطالعات میدانی به عملکرد ۳۲ مترمکعب نیز دست یافته اند.
چالش صدور مجوز چرای دام برای کسانی که دام ندارند
احمد بیرانوند عضو هیات مدیره موسسه شمیم جنگل ایران در این نشست گفت: درحال حاضر با مشکل چرای دام بیش از ظرفیت در جنگل های زاگرسی روبرو هستیم اما آنچه که نگران کننده است صدور مجوزهای چرای دام برای کسانی که دام ندارند.
وی اجرای طرح سوخت فسیلی و پنل های خورشیدی را برای جامعه عشایری و حفظ جنگل ها موثر دانست و افزود: آنچه مشخص است جامعه عشایری به سمت رمه گردانی می رود که این امر وابستگی عشایر به مناطق ییلاقی را افزایش می دهد یعنی اینکه عشایر به جنگل ها و مراتع وابسته تر می شوند.
