به گزارش ایرنا، موقعیت جغرافیایی همدان که آن را در معرض خشکسالی، زمین‌لرزه‌های سهمگین، سیلاب‌های ناگهانی و برف‌های سنگین قرار داده چالشی پیش روی ساکنان و مدیران این دیار محسوب می شود اما با برنامه‌ریزی دقیق و زیرساخت‌های مناسب، این شهر می‌تواند به پناهگاهی امن در برابر طبیعت تبدیل شود.
همدان یکی از مناطق تاریخی و کوهستانی ایران است و به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی، در معرض انواع مخاطرات طبیعی از جمله زمین لرزه، سیل، خشکسالی و فرسایش خاک قرار دارد.
این مخاطرات نه تنها تهدیدی برای ساکنان منطقه به حساب می‌آید، بلکه می‌تواند به زیرساخت‌ها، اقتصاد و میراث فرهنگی این استان آسیب جدی وارد کنند.
قرارگیری همدان بر روی گسل‌های فعال زلزله و شیب تند دامنه‌های الوند، آن را در معرض مخاطراتی چون زمین لرزه و سیل قرار می‌دهد.
همچنین کاهش بارندگی در سال‌های اخیر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، علاوه بر کمبود آب آشامیدنی، خشکسالی و فروچاله ها را به یکی از تهدیدات اصلی این استان تبدیل کرده است.
همچنین اگرچه زلزله‌های ویرانگر در همدان به اندازه برخی مناطق دیگر ایران (همچون بم یا رودبار) ثبت نشده، اما شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این منطقه در گذشته تحت تاثیر زلزله‌های زیادی قرار گرفته است.
بر اساس گزارش‌های مرکز شبکه لرزه‌نگاری در سال ۱۳۹۹، نزدیک به ۲۰۰ زمین‌لرزه طبیعی و انسانی با بزرگی یک تا ۳.۵ ریشتر در استان همدان ثبت شده است، از این تعداد، ۶۹ مورد لرزش‌های انسان‌ساز (مثل انفجار در معادن) بوده است.
در سال ۱۴۰۰، نیز ۱۹۵ زمین‌لرزه در همدان رخ داده است که نشان‌دهنده فعالیت لرزه‌ای قابل توجه در منطقه است.
گسل نهاوند در جنوب استان و گسل آوج در شمال شرق از مهم‌ترین گسل‌های زلزله‌خیز هستند، شهر همدان نیز به‌طور مستقیم روی گسل اصلی قرار ندارد، اما تحت تاثیر گسل‌های اطراف است.
زلزله‌های بزرگ و ویرانگر در تاریخ معاصر همدان کمتر ثبت شده است، اما زلزله‌های کوچک و متوسط به‌طور مستمر رخ می‌دهند.
برای مثال، زلزله‌های با بزرگی کمتر از چهار ریشتر محسوس نیست، مگر آنکه عمق کمی داشته باشند.
خاطره تلخ زلزله ۱۳۸۱؛ روزی که رزن ویران شد
پس از زلزله بویین زهرا در سال ۱۳۴۱، زلزله آوج در یکم تیرماه ۱۳۸۱ بزرگترین شرایط بحرانی زلزله دوره معاصر استان همدان محسوب می‌شود که شهرستان رزن را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
این زمین‌لرزه با بزرگی ۶.۳ تا ۶.۵ ریشتر در ساعت ۷:۲۸ صبح به وقت محلی در منطقه آوج (استان قزوین) و در مجاورت رزن رخ داد، کانون آن در عمق ۱۰ کیلومتری زمین و در نزدیکی گسل آوج-حسن‌آباد قرار داشت، این زلزله یکی از بزرگترین زمین‌لرزه‌های ثبت‌شده در این منطقه بود.
شهرستان رزن، واقع در شمال شرقی استان همدان و در فاصله حدود ۲۷ کیلومتری از گسل آوج، به شدت تحت تاثیر این زلزله قرار گرفت. شدت لرزش در رزن به حدی بود که به خانه‌ها و زیرساخت‌ها آسیب وارد شد و برخی از روستاها به طور کامل تخریب شدند، در این زمین لرزه خانه‌های خشتی و قدیمی‌تر بیشترین خسارت را دیدند.
بر اساس اعلام منابع رسمی، این زلزله در کل منطقه (شامل همدان و قزوین) بیش از ۲۶۱ کشته و یک هزار و ۳۰۰ مصدوم بر جای گذاشت. در استان همدان، بخش قابل توجهی از این تلفات و خسارات به نواحی شمالی از جمله رزن مربوط بود.
در رزن و روستاهای اطراف، ترک‌خوردگی دیوارها، تخریب جزئی یا کامل برخی منازل و آسیب به دامداری‌ها گزارش شد.
همدان روی آب شناور شد؛ روایت خسارات سیل نوروز ۱۳۹۸
سیل یکی دیگر از مخاطرات رایج در همدان است، به‌ویژه در مناطق با شیب تند و رودخانه‌های فصلی و بارش‌های شدید و ذوب ناگهانی برف در کوهستان الوند می‌تواند به جاری شدن سیلاب منجر شود.
در سال‌های اخیر، کاهش پوشش گیاهی و تخریب خاک نیز این مخاطره را تشدید کرده است.
سیل در همدان به‌ویژه در فصل بهار و پس از آب شدن برف در کوهستان الوند شایع است.
در نوروز سال ۱۳۹۸، سیلاب‌هایی در ایران رخ داد که همدان نیز تحت تاثیر قرار گرفت، اما آمار دقیق خسارات در این استان به‌صورت مجزا منتشر نشد..
سیل نوروز ۱۳۹۸ یکی از بزرگترین و مخرب‌ترین رویدادهای طبیعی در ایران طی سال‌های اخیر بود که بخش‌های وسیعی از کشور از جمله استان همدان، را تحت تاثیر قرار داد.
این سیل در نتیجه بارش‌های شدید و سامانه بارشی قدرتمند که از اواخر اسفند ۱۳۹۷ آغاز شد و در روزهای ابتدایی فروردین ۱۳۹۸ شدت گرفت، رخ داد.
بر اساس گزارش رییس وقت سازمان پزشکی قانونی کشور در ۱۷ فروردین ۱۳۹۸، استان همدان با هشت کشته یکی از استان‌هایی بود که تلفات انسانی قابل توجهی در این سیل داشت. این آمار همدان را در کنار استان‌هایی همچون فارس (۲۱ کشته)، لرستان (۱۵ کشته) و گلستان (هشت کشته) قرار داد.
سیل به جاده‌ها، پل‌ها و تاسیسات شهری و روستایی خسارت وارد کرد، به‌ویژه در شهرستان‌های ملایر، نهاوند و کبودرآهنگ که بیشترین عملیات امدادی در آن‌ها انجام شد، تخریب‌هایی گزارش شده است.
آب‌گرفتگی معابر در شهر همدان و برخی شهرستان‌ها مانند رزن و اسدآباد نیز مشکلات تردد ایجاد کرد.
بر اساس اظهارات سید سعید شاهرخی، استاندار وقت همدان در آن زمان، سیل نوروز ۱۳۹۸ به هفت هزار و ۱۷ واحد مسکونی و تجاری در سراسر استان همدان خسارت وارد کرد. از این تعداد، ۲ هزار و ۲۳۵ واحد مسکونی به‌قدری آسیب جدی دید که نیاز به تخریب کامل و بازسازی از نو داشت.
همچنین چهار هزار و ۷۰۴ واحد مسکونی دیگر دچار خسارت شدند که نیازمند تعمیر آن بود. این آمار نشان می‌دهد که دست‌کم ۲ هزار و ۲۳۵ خانه به‌طور کامل ویران شده یا غیرقابل سکونت تشخیص داده شدند و تخریب آن‌ها ضروری بود.
بسیاری از روستاها در مناطق شمالی و شرقی استان، به‌ویژه در دشت کبودرآهنگ و فامنین، تحت تأثیر سیل قرار گرفت.
طغیان رودخانه‌ها به مزارع کشاورزی و دامداری‌ها آسیب زد و برخی منازل مسکونی تخریب شدند یا دچار آب‌گرفتگی شدند.
سیل به آثار تاریخی صدمه وارد کرد و موجب فروریختن یخدان تاریخی میرفتاح در شهرستان ملایر شد.
سیل به زمین‌های کشاورزی، به‌ویژه در دشت‌های حاصلخیز همدان، خسارت وارد کرد، غرقابی شدن مزارع و از بین رفتن محصولات آماده برداشت از جمله تبعات این رویداد بود.
این واقعه نشان داد که همدان، با وجود موقعیت کوهستانی، همچنان در برابر بارش‌های شدید و سیلاب آسیب‌پذیر است و نیازمند تقویت زیرساخت‌ها، مدیریت بهتر منابع آب و افزایش آگاهی عمومی برای مقابله با چنین بحران‌هایی است.
تابستان خشک ۱۴۰۱؛ همدان در عطش آب و آبرسانی با تانکر
خشکسالی در دهه‌های اخیر به چالشی بزرگ برای همدان تبدیل شده است، در سال ۱۴۰۱، این استان با کاهش ۴۴ درصدی بارندگی مواجه شد که به افت شدید ذخایر سد اکباتان و قطعی آب در شهر همدان انجامید. این موضوع نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بالای منابع آبی استان در برابر تغییرات اقلیمی است.
در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱، همدان با کاهش ۴۴ درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت مواجه شد.
متوسط بارش سالانه استان حدود ۳۳۰ میلی‌متر است، اما در این سال به‌طور قابل توجهی کاهش یافت.
در تابستان این سال، سد اکباتان (مهم‌ترین منبع آب آشامیدنی همدان) به دلیل خشکسالی به کمترین سطح خود رسید و با خارج شدن از مدار آبرسانی، قطعی آب بلند مدت در شهر همدان گزارش شد.
کاهش بارندگی در سال ۱۴۰۰ حدود ۸۵ میلیارد تومان به تولید علوفه مراتع استان خسارت وارد کرد و همچنین، خشکسالی به کاهش تولید گندم دیم و تنش میان دامداران و کشاورزان منجر شد.
برای مدیریت بحران خشکسالی در آن سال، ارتش نیز به پای کار آمد و به توزیع آب با تانکر در سطح شهر همدان کمک کرد.
بر اساس شاخص SPI (شاخص استاندارد بارش)، همدان در سال‌های اخیر بیشتر در وضعیت خشکسالی متوسط تا شدید قرار داشته است. سال گذشته وزارت نیرو همدان را سیزدهمین استان خشک کشور معرفی کرد.
فروچاله‌های مرگبار؛ سایه وحشت بر دشت‌های همدان
فرسایش خاک، رانش زمین و طوفان‌های محلی نیز از دیگر مخاطرات طبیعی هستند که به‌طور پراکنده در همدان رخ داده‌است و نیازمند بررسی بیشتر هستند.
در دشت‌های همدان همچون فامنین-کبودرآهنگ، فرونشست به دلیل برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی گزارش شده است. مطالعات راداری نشان می‌دهند که نرخ فرونشست در برخی نقاط به چند سانتی‌متر در سال می‌رسد.
بحران فرونشست زمین در استان همدان یکی از مسائل جدی زیست‌محیطی و زمین‌شناسی است که در سال‌های اخیر به‌ویژه در دشت‌های این استان شدت گرفته است.
این پدیده به‌طور خاص در دشت‌هایی همچون کبودرآهنگ، فامنین-قهاوند و همدان-بهار مشهود است و به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی به وجود آمده است.
تا سال ۱۴۰۱، بیش از ۲۵ فروچاله در دشت‌های همدان گزارش شده است. فروچاله‌ای در روستای کردآباد کبودرآهنگ با عمق ۳۰ متر و قطر ۴۰ متر در سال ۱۳۹۷ ایجاد شد.
این فروچاله‌ها به دلیل نزدیکی به مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی، تهدیدی جدی برای ساکنان و اقتصاد محلی است.
مطالعات راداری (مانند روش تداخل‌سنجی DInSAR با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای Envisat) نشان داده‌اند که در بازه ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ میلادی، نرخ فرونشست در برخی نقاط دشت همدان به ۶۰ میلی‌متر در سال (۶ سانتی‌متر) رسیده است. در دوره ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ میلادی نیز این نرخ در محدوده شهری همدان به حدود ۷۰ میلی‌متر گزارش شده است.
فرونشست باعث ترک‌خوردگی ساختمان‌ها، جاده‌ها و خطوط انتقال آب و گاز شده است.
در دشت فامنین-کبودرآهنگ، میانگین فرونشست در یک دوره هشت ساله (۱۳۷۰-۱۳۷۸) حدود ۴۵ سانتی‌متر بوده که نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بالای زیرساخت‌هاست.
افت سطح آب‌های زیرزمینی (تا ۵۰ متر در برخی نقاط طی دهه ۷۰) نه‌تنها به فرونشست منجر شده، بلکه ظرفیت ذخیره آبخوان‌ها را نیز به‌طور دائمی کاهش داده است. این موضوع همدان را به یکی از ۱۳ استان خشک ایران تبدیل کرده است.
زمستان بی‌رحم همدان؛ برف جاده‌ها را بلعید
اداره کل هواشناسی همدان گزارش داده که بارش برف در ۲۸ بهمن ۱۴۰۲ یکی از سنگین‌ترین بارش‌ها در ۳۰ سال گذشته بود. این بارش به پر شدن منابع آب سطحی، بهبود وضعیت دیم‌زارها و مراتع کمک کرد، اما همزمان در گردنه‌ها و جاده‌های کوهستانی مانند اسدآباد و آوج، شرایط بحرانی ایجاد کرد.
در زمستان ۱۴۰۰ نیز بارش برف آن قدر سنگین بود که نیروهای ارتش به کمک خودروهای گرفتار در برف جاده های استان همدان آمدند. برف سنگین یکی از دکل‌ها انتقال برق فشار قوی را تخریب کرد و موجب قطع برق در بخش زیادی از شهرستان ملایر شد.
امسال نیز بارش برف موجب انسداد راه ارتباطی همدان با سه استان قزوین، زنجان و کردستان شد. ارتفاع برف در برخی نقاط به بیش از ۵۰ سانتی‌متر رسید، هر چند ادعاهایی درباره ارتفاع ۶ متری برف در رزن بعدها توسط کارشناسان هواشناسی رد شد و به وزش باد و انباشت برف در دره‌ها نسبت داده شد.
گردنه‌های اسدآباد، زاغه و همه‌کسی به دلیل موقعیت کوهستانی و وزش باد شدید، بیشتر در زمستان با انباشت برف و کولاک مواجه می‌شوند. در موارد زیادی، همچون کولاک ۱۳۵۰ یا رویدادهای ۱۴۰۳، جاده‌ها مسدود شده و خودروها گرفتار شده‌اند.
همدان و نبرد با ریزگردها؛ زمین تشنه و هوا خاکستری
کاهش بارندگی و خشکسالی در سال‌های گذشته به افزایش پدیده گرد و غبار در همدان منجر شده است، به‌ویژه در سال‌هایی که پوشش گیاهی کاهش یافته است.
تأثیر ریزگردها در استان همدان به‌عنوان یکی از مسائل زیست‌محیطی مهم، در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی، خشکسالی و فعالیت‌های انسانی مورد توجه قرار گرفته است.
اگرچه همدان به اندازه برخی استان‌های غربی و جنوبی ایران (همچون خوزستان یا ایلام) در معرض هجوم شدید ریزگردهای خارجی قرار ندارد، اما این پدیده به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت زندگی، سلامت مردم، اقتصاد و محیط زیست این منطقه اثر گذاشته است.
پدیده ریزگردها در ایران از اوایل دهه ۱۳۸۰ به‌ویژه در مناطق غربی و جنوبی کشور شدت گرفت و همدان نیز به‌تدریج از این معضل متأثر شد. منشأ اصلی ریزگردها در همدان ترکیبی از منابع داخلی و خارجی است.
در داخل استان، کاهش بارندگی، فرسایش خاک در دشت‌هایی همچون فامنین و کبودرآهنگ، و تخریب پوشش گیاهی به دلیل برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی، به خیزش گردوغبار محلی دامن زده است.
از سوی دیگر، ریزگردهای خارجی که بیشتر از بیابان‌های عراق، سوریه و اردن با بادهای غربی وارد ایران می‌شود، در مواقعی به همدان رسیده و کیفیت هوا را کاهش داده‌اند.
در اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۱، موج گسترده‌ای از ریزگردها ایران را در بر گرفت و همدان نیز از آن بی‌نصیب نماند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در تاریخ ۳ خرداد ۱۴۰۱، به دلیل افزایش شدید غلظت ریزگردها، مدارس در همدان و چند استان دیگر تعطیل شدند. این تعطیلی بخشی از تصمیم گسترده‌تر برای ۱۴ استان بود که کیفیت هوای آن‌ها به وضعیت خطرناک رسیده بود.
مدیریت بحران در آزمون طبیعت؛ همدان آماده نبرد با مخاطرات
مدیریت بحران در ایران بر اساس قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور (مصوب ۱۳۸۶) شکل گرفته و در سطح استانی توسط ستاد مدیریت بحران اجرا می‌شود، در همدان، این ستاد زیر نظر استانداری فعالیت می‌کند و وظایفی چون پیشگیری، آمادگی، پاسخگویی و بازسازی را بر عهده دارد.
مدیریت بحران در برابر مخاطرات طبیعی مانند سیل، زلزله، خشکسالی و کمبود آب، ریزگرد، و بارش برف و انسداد جاده‌ها نیازمند برنامه‌ریزی جامع، هماهنگی بین‌سازمانی، و اقدامات پیشگیرانه، حین بحران و پسابحران است.
این مدیریت با اجرای برنامه‌های پیشگیرانه از جمله برگزاری کارگاه‌ها و انتشار بروشورهایی برای افزایش آگاهی مردم درباره سیل و زلزله، استفاده از داده‌های هواشناسی و لرزه‌نگاری برای پیش‌بینی مخاطرات و احداث سدهای جدید و بازسازی سازه‌های قدیمی برای کاهش خطر سیل تلاش بر مدیریت شرایط بحرانی دارد.
در زمان بحران، گروه‌های امدادی با محوریت مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی همدان نقش مهمی در واکنش سریع به حوادث دارد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان می‌گوید در تعطیلات نوروز ۱۴۰۴، استان همدان با اجرای طرح جامع مدیریت بحران از ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۷ فروردین ۱۴۰۴، خود را برای رویارویی با هرگونه مخاطرات طبیعی و حوادث احتمالی آماده کرد و آزمون موفقی را پشت سرگذاشت.
به گفته حمید پورحسینی این طرح که هرساله پیش از آغاز تعطیلات نوروزی با ابلاغ بسته‌های مدیریت بحران به دستگاه‌های اجرایی تدوین می‌شود، نوروز امسال نیز با هدف تامین امنیت و آرامش شهروندان و مسافران نوروزی در دستور کار ستاد مدیریت بحران استان قرار گرفت.
وی افزود:همه دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط، از جمله اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، سازمان هواشناسی، جمعیت هلال‌احمر و سایر دستگاه‌های خدمات‌رسان، در حالت آماده‌باش کامل قرار داشتند.
پورحسینی خاطرنشان کرد: دستورالعمل‌های دقیق مدیریت بحران به همه اعضای این ستاد ابلاغ شد و هماهنگی‌های لازم برای اجرای سریع و موثر اقدامات پیش‌بینانه انجام گرفت.
وی ادامه داد: در این راستا، ماشین‌آلات سبک و سنگین حوزه راهداری در آمادگی کامل قرار دارند تا در صورت بارش برف یا بروز شرایط جوی نامناسب، گردنه‌های حساس و پرتردد استان مانند اسدآباد، گرمک، سوباشی و آوج به‌سرعت بازگشایی شوند و تردد در جاده‌ها ایمن بماند.
وی افزود: با بهره‌گیری از تجربیات گذشته، از جمله حوادث طبیعی مانند سیل نوروز ۱۳۹۸، زلزله‌های منطقه و کولاک‌های شدید سال‌های پیش، برنامه‌ریزی جامعی برای مقابله با خطرات احتمالی صورت گرفته است.
پورحسینی تاکید کرد: این آمادگی شامل استقرار تیم‌های امدادی در نقاط کلیدی، پایش مداوم شرایط جوی و آماده‌سازی تجهیزات لازم برای واکنش سریع به هرگونه بحران است.
ورود خیران محلی برای کمک به مدیریت بحران در همدان
وی ادامه داد: در اقدامی کم‌سابقه، خیران محلی نیز پای کار آمده‌اند تا در کنار دستگاه‌های دولتی، به مدیریت بحران‌های احتمالی کمک کنند؛ این مشارکت مردمی که از سوی ستاد مدیریت بحران مورد استقبال قرار گرفته و می‌تواند نقش مهمی در تامین نیازهای اولیه آسیب‌دیدگان احتمالی و تقویت زیرساخت‌های امدادی ایفا کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان گفت: علاوه بر این، گروه‌های امدادی و شرکت‌های خدمات‌رسان تا پایان تعطیلات عید نوروز و عید فطر در حالت آماده‌باش کامل بودند و برای اطمینان از تداوم خدمات، مرخصی همه مدیران این مجموعه‌ها لغو شد.
وی اظهار کرد: برای جلوگیری از هرگونه اختلال در شرایط بحرانی، ستاد مدیریت بحران همدان تدبیر دیگری نیز اندیشیده و برای مدیران ارشد استان جایگزین‌هایی تعیین کرده بود.
پورحسینی تاکید کرد: این اقدام تضمین می‌کند که در صورت غیبت مدیران اصلی در ایام تعطیلات، وظایف آن‌ها بدون وقفه توسط جانشینانشان انجام شود و خدمت‌رسانی به مردم در هر شرایطی ادامه یابد.
وی بیان کرد: در صورت وقوع سیل یا انسداد جاده‌ها به دلیل برف سنگین، تیم‌های جایگزین می‌توانند به‌سرعت وارد عمل شوند و هماهنگی لازم را برای بازگشایی مسیرها یا اسکان اضطراری مسافران فراهم کنند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان گفت: تجربه موفق همدان در مدیریت بحران‌های گذشته همچون بحران آب، بازگشایی سریع جاده‌ها در کولاک ۱۴۰۳ یا امدادرسانی در سیل ۱۳۹۸، پشتوانه‌ای برای اطمینان از اجرای موثر این طرح است.
وی تصریح کرد: فرمانداری‌های سراسر استان نیز به این طرح پیوسته‌اند و با اختصاص فضاهایی برای اسکان موقت، آمادگی دارند تا در صورت لزوم، مسافران را که به دلیل شرایط جوی یا حوادث دیگر در راه مانده‌اند پذیرا باشند.
پورحسینی افزود: این اقدام به‌ویژه در گردنه‌های برف‌خیز و مسیرهای پرتردد مانند رزن-آوج و اسدآباد از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند از سرگردانی مسافران در شرایط بحرانی جلوگیری کند.
رهاورد:
مدیریت بحران در همدان باید با رویکردی جامع و چندجانبه به مخاطرات احتمالی پاسخ دهد.
پیشگیری از طریق مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، مدیریت منابع آب، و احیای پوشش گیاهی، همراه با پاسخگویی سریع با استفاده از تیم‌های امدادی مجهز و اطلاع‌رسانی به‌موقع، می‌تواند خسارات را کاهش دهد.
بازسازی پایدار پس از بحران‌ها و آموزش عمومی نیز از اجزای کلیدی این فرآیند هستند.
با توجه به تاریخچه این مخاطرات و شدت گرفتن آن‌ها در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایش، هماهنگی بین‌سازمانی و جلب مشارکت مردم، تنها راه تضمین ایمنی و توسعه پایدار این استان خواهد بود.
