به گزارش ایرنا، تپه باستانی چُغاگُلان در شهرستان مهران استان ایلام، یکی از کهن‌ترین مراکز استقرار انسانی و مهد نخستین تجربه‌های کشاورزی و یکجانشینی در ایران با قدمتی بیش از ۱۱ هزار سال، این روزها به مرکز توجه محققان و باستان‌شناسان داخلی و خارجی بدل شده و تلاش‌ها برای ثبت جهانی این محوطه تاریخی در جریان است.
این تپه باستانی در نزدیکی روستای «گُلان» شهرستان مهران، از جمله محوطه‌های کم‌نظیری است که باستان‌شناسان آن را به عنوان سرآغاز زندگی یکجانشینی و کشاورزی انسان در فلات ایران می‌شناسند.
به گفته سرپرست تیم کاوش این تپه، بقایای کشف‌شده در این محوطه نشان‌دهنده حضور مردمانی متعلق به عصر نوسنگی است که در حدود ۱۱ هزار سال پیش، برای نخستین بار در این منطقه به کشت دانه‌هایی مانند گندم و جو و همچنین کشت حبوبات از جمله عدس روی آورده‌اند.
« حجت دارابی» با اشاره به کاوش ۴۵ روزه باستان‌شناسان در تپه چغاگلان، گفت: تاکنون با برداشتن لایه‌های بالایی، آثار و شواهدی ارزشمند از جمله دیوارهای ساخته‌شده از چینه و خشت، بقایای معماری اولیه با کف گچ‌بری‌شده و ابزارهای ابتدایی مورد استفاده در کشاورزی و دامپروری کشف شده است.
بر اساس اعلام اعضای تیم کاوش، کشف بقایای گچ پخته در این محوطه نشان می‌دهد که فناوری پُخت گچ، نخستین بار در این منطقه شکل گرفته است.
از دیگر یافته‌های قابل توجه، ابزارهای سنگی با لبه‌های تیز است که بر اساس ارزیابی باستان‌شناسان برای کاربری‌هایی همچون درو کردن غلات، برش محصولات کشاورزی، دباغی و حتی قصابی حیوانات به‌کار می‌رفته است.
بر پایه این گزارش، شاخ‌های بُز کوهی نیز در جای جای این محوطه کشف شده که حکایت از بهره‌برداری انسان‌های نخستین از منابع طبیعی آن دوران دارد.
شواهد معماری و یافته‌ها، چغاگلان را به یکی از کم‌نظیرترین محوطه‌های باستانی مربوط به هزاره نهم پیش از میلاد تبدیل کرده است؛ محوطه‌ای که حتی پیش از اختراع سفال، نشانه‌های سکونت و فعالیت انسانی را آشکار می‌سازد.
به گفته کارشناسان، تاکنون سه فصل کاوش باستان‌شناسی در این تپه انجام شده است و یافته‌های جدید حاصل از این پژوهش‌ها نقش به سزایی در شناخت تاریخ تمدن بشری در منطقه غرب ایران ایفا می‌کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تصریح کرد: با توجه به اهمیت و ارزش این محوطه، پرونده ثبت جهانی تپه باستانی چغاگلان در دست تهیه است و پس از تکمیل، برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو ارائه خواهد شد.
« فرزاد شریفی» همچنین از برنامه‌ریزی برای تبدیل این محوطه ارزشمند به موزه‌ای روباز جهت بازدید پژوهشگران، علاقه‌مندان تاریخ و گردشگران خبر داد.
وی بیان کرد که چغاگلان به دلیل وسعت، قدمت و نوع یافته‌های باستان‌شناسی، در زمره منحصر به‌فردترین محوطه‌های پیشاتاریخی ایران قرار دارد و ثبت جهانی آن می‌تواند گامی مهم در شناخت میراث فرهنگی و تاریخی کشورمان باشد.
مسئولان میراث فرهنگی استان ایلام ابراز امیدواری کرده‌اند که با ادامه کاوش‌ها و مستندسازی یافته‌های جدید، مقدمات ثبت جهانی تپه باستانی چغاگلان هر چه زودتر فراهم شود.
به گفته کارشناسان، شواهد به‌دست آمده از این محوطه نقش مهمی در شناخت سیر تحول تمدن انسانی، کشاورزی و سکونت‌گاه‌های اولیه در منطقه غرب ایران ایفا می‌کند و تبدیل آن به یکی از قطب‌های مطالعات باستان‌شناسی در کشور، افق تازه‌ای برای جذب گردشگر و پژوهشگران بین‌المللی خواهد گشود.
تپه باستانی چُغاگُلان یکی از محوطه‌های ارزشمند مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوره نوسنگی پیش‌ازسفال ایران است که در ۲ کیلومتری جنوب سد انحرافی امیرآباد و در نزدیکی روستای گُلان، بخش صالح‌آباد از توابع شهرستان مهران واقع شده است.
شناسایی این محوطه به اوایل دهه ۱۳۷۰ بازمی‌گردد، زمانی که کارکنان سد امیرآباد در حین عملیات عمرانی به بقایای این تپه برخورد کردند و این مجموعه در آن زمان به همت «علی‌محمد خلیلیان» به جامعه باستان‌شناسی کشور معرفی شد و نخستین اقدام‌های حفاظتی و تعیین عرصه و حریم تپه، در سال ۱۳۷۹ با تلاش های «جبرئیل نوکنده» انجام شد.
در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، هیأتی مشترک از دانشگاه «توبینگن» آلمان به سرپرستی «نیکلاس کنارد» و با همکاری محسن زیدی، مطالعات تخصصی لایه‌نگاری و گاهنگاری بر روی این محوطه انجام دادند که نقش قابل ملاحظه‌ای در کشف و تحلیل آثار برجای‌مانده از دوره نوسنگی داشت.
مرحله جدید کاوش باستان‌شناسی تپه چغاگلان نیز از سال ۱۴۰۲ به سرپرستی حجت دارابی و با حمایت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
این تپه تاریخی در تاریخ ۱۰ مهرماه ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۹۸۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و جایگاه ویژه‌ای در مطالعات باستان‌شناسی منطقه غرب کشور دارد.
