احیای مراتع؛ ارمغان کنترل کوچ عشایر

به گزارش ایرنا، پایان هر سال، آغاز قصه رنج و امید عشایر برای دل کندن از مناطق قشلاقی و ایستادگی و تلاش برای شروع زندگی دوباره در مناطق ییلاقی است.

نسیم بهاری که آغاز به وزیدن می کند جماعتی از جنس سادگی و عشق به زمین و آسمان، دلگرم به قصه های روزگار و رنج کشیده از سیلی تندباد، کوه ها و دشت ها را برای رسیدن به مامن و خانه ای در جغرافیای دیگر از این سرزمین می پیمایند.

هر چند این جماعت پیوسته باید با سختی های طبیعت و سرمای بی رحم زمستان بجنگند اما قصه پُرماجرا و دفتر باز زندگی عشایری مملو از صمیمیت و دوستی آنها با طبیعت است.

زمستان سخت و جانسوز همدان نم نم به پایان راه نزدیک می شود و عشایر با نزدیک شدن به بهار طبیعت، به فکر برچیدن سیاه چادر هستند، آنها چشم بسته، ایل راه ها را می شناسند چرا که هر ساله در طول چندین شبانه روز مسیرهای پر پیچ و خم دامنه های کوه و راه های سخت گذر را برای رسیدن به مناطق ییلاقی همدان طی می کنند.

تقویم کوچ را که ورق می زنم نیمه اردیبهشت بیشتر خود را نمایان می کند روزی که مردان، زنان و کودکان عشایر پس از طی مسیر پر پیچ و خم و خسته کننده سیاه چادر خود را در قلب طبیعت همدان برپا می کنند.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان، عشایر از ۱۵ اردیبهشت مجوز ورود به سامان های عشایری این استان را دارند بنابراین در این راستا از اواسط اسفند امسال ۶ تیم در مبادی ورودی‌ استان شامل اسدآباد، نهاوند، ملایر و تویسرکان برای جلوگیری از ورود زودهنگام عشایر مستقر می شوند.

اسفندیار خزائی در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: همه ساله منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با مشارکت دستگاه های مسئول در امور عشایری اقدام به اجرای طرح مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و سامان‌دهی کوچ با هدف مدیریت بهره برداری و جلوگیری از ورود زودهنگام دام عشایر به مراتع استان می‌کند.

وی اضافه کرد: بنابراین پیش از رسیدن نیمه اردیبهشت، کلاس‌های آموزشی و ترویجی برگزار و نسبت به ارسال و ابلاغ آگهی با هدف آموزش عشایر مبنی بر خودداری از ورود به مراتع استان تا قبل از زمان تعیین شده در تقویم کوچ، اقدام می شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان گفت: برخورد با خاطیان از دستورالعمل‌ها و قوانین مربوطه و تشکیل پرونده و ارجاع آن به مراجع انتظامی و قضائی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در راستای اجرای طرح مدیریت چرا و کنترل کوچ در استان همدان است.

خزائی اضافه کرد: اجرایی نکردن این طرح به‌طور حتم موجب فشار دام بر مراتع شده و در نتیجه تخریب روزافزون عرصه‌های مرتعی، هدر رفتن آب و خاک و ایجاد سیل و طغیان‌های بزرگ را شاهد خواهیم بود.

اجرایی نکردن این طرح به‌طور حتم موجب فشار دام بر مراتع شده و در نتیجه تخریب روزافزون عرصه‌های مرتعی، هدر رفتن آب و خاک و ایجاد سیل و طغیان‌های بزرگ را شاهد خواهیم بود.وی از بین رفتن ترکیب مطلوب رستنی‌ها و جایگزینی گونه‌های مهاجم و فقر روزافزون دامداران وابسته به مراتع به‌خصوص عشایر را از دیگر نتایج این فرآیند تخریبی برشمرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان عوامل تخریب منابع طبیعی را چرای زودرس، چرای مفرط و طولانی‌مدت، نبود تعادل بین دام و ظرفیت مرتع، تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی، تبدیل اراضی ملی به باغ‌ها و خانه‌های ویلایی، اجرای طرح‌های غیر اصولی و بدون مطالعه در مناطق حساس، بوته کنی و قطع درختان، بهره‌برداری غیراصولی و بی‌رویه از معادن و تبدیل غیراصولی اراضی ملی به مناطق صنعتی عنوان کرد.

خزائی افزود: حاصل هریک از عوامل تخریب‌های یادشده می‌تواند به حوادث غیر مترقبه، بلایای طبیعی و خسارات جبران‌ناپذیر نظیر سیل‌های ویرانگر، پُر شدن مخازن سدها از رسوبات، هدر رفتن آب و اُفت سطح آب‌های زیرزمینی، فرسایش خاک، لغزش، رانش و فرونشست اراضی ملی و کشاورزی، پیشروی کویر و بیابان به سمت شهرها و نابودی تأسیسات، نابودی محیط‌زیست، انقراض حیات وحش، کاهش محصولات فرعی و کاهش تولیدات دامی منجر شود.

وی گفت: پوشش غنی مراتع جلوی بسیاری از واکنش‌های منفی طبیعت از جمله شدت بارش نزولات جوی را می‌گیرد زیرا پوشش سبز گیاهی از برخورد شدید قطرات باران به سطح زمین جلوگیری می‌کند و درنتیجه خاک کمتری متلاشی می‌شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان افزود: همچنین ریشه‌های گیاهان میزان خلل و فرج خاک را افزایش داده که این فرایند زمینه‌ساز نفوذ آسان آب به داخل زمین و تقویت جریان آب‌های زیرزمینی می‌شود.

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفت: اجرای طرح مدیریت چرا، کنترل کوچ و جلوگیری از ورود زودهنگام دام در مراتع موجبات استقرار و تقویت پوشش گیاهی و کاهش اثرات تخریبی یادشده را فراهم کرده و محیط‌زیست سالم و عاری از بلای طبیعی را به ارمغان می‌آورد.

خزائی با تأکید بر اینکه باید با حساسیت و دغدغه بیشتری به منابع طبیعی، پوشش گیاهی مراتع و پیشگیری از بروز آتش در طبیعت توجه داشت، اظهار کرد: با توجه به گستردگی سطوح اراضی منابع طبیعی و کمبود نیروهای حفاظتی، عضویت افراد به‌عنوان همیار طبیعت و ارائه گزارش مردمی از طریق شماره تماس ۱۵۰۴ ازجمله مؤثرترین راهکارها در راستای کنترل و جلوگیری از تخریب اراضی ملی است.

طرح مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ یک برنامه مدیریتی است

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز به ایرنا گفت: طرح مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ یک برنامه مدیریتی است که با هدف استفاده پایدار از مراتع و حفظ منابع طبیعی طراحی شده است.

سعید الیاسی اضافه کرد: این طرح به دنبال تنظیم و کنترل فعالیت‌های دامداری و چرای دام در مراتع است تا از تخریب مراتع، کاهش پوشش گیاهی و فرسایش خاک جلوگیری کند.

وی هدف از اجرای پروژه مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ بهاره را در گام نخست حفظ و احیای مراتع دانست و گفت: جلوگیری از چرای بی‌رویه و بیش از ظرفیت مراتع، افزایش پوشش گیاهی و تنوع زیستی در مراتع مورد تاکید است.

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان ادامه داد: مدیریت پایدار منابع طبیعی شامل جلوگیری از فرسایش خاک و بیابان‌زایی و حفظ منابع آب و خاک در مناطق مرتعی از دیگر اهداف این طرح است.

الیاسی تاکید کرد: به طور حتم بهبود معیشت دامداران با ارائه الگوهای مناسب چرای دام برای افزایش بهره‌وری و کاهش تعارضات بین دامداران و مرتعداران دیده شده است.

وی ساماندهی کوچ عشایر با برنامه‌ریزی برای حرکت فصلی عشایر به منظور کاهش فشار بر مراتع و ایجاد مسیرهای مشخص و ایمن برای کوچ را از دیگر اهداف اجرای پروژه مدیریت چرا دانست.

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان به بیان اقدامات صورت گرفته در راستای اجرای پروژه مدیریت چرا پرداخت و گفت: تعیین ظرفیت چرای مراتع، زمان‌بندی چرا، ایجاد قرق‌های مرتعی، آموزش و مشارکت دامداران و تأمین علوفه جایگزین از جمله اقدامات صورت گرفته است.

الیاسی افزود: در راستای تعیین ظرفیت چرای مراتع نسبت به بررسی ظرفیت مراتع برای تعیین تعداد دام مجاز برای چرا و تقسیم‌بندی مراتع به واحدهای مدیریتی اقدام شده است.

وی بیان کرد: برای جلوگیری از چرای زودرس یا دیررس و آسیب به مراتع زمان‌های مناسب برای چرای دام در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان تعیین شده است.

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان اظهار کرد: به منظور ایجاد قرق‌های مرتعی، بخشی از مراتع به قرق (مناطق بدون چرا) برای احیای پوشش گیاهی اختصاص یافته است.

الیاسی ادامه داد: آموزش دامداران و عشایر در زمینه روش‌های صحیح چرا و مدیریت دام، جلب مشارکت محلی برای اجرای پروژه مدیریت چرا، تأمین علوفه جایگزین، تولید و توزیع علوفه برای کاهش فشار بر مراتع در فصل‌های خشک نیز صورت گرفته است.

وی فواید اجرای پروژه را بهبود وضعیت مراتع و افزایش تولید علوفه، کاهش فرسایش خاک و حفظ منابع آب، افزایش درآمد دامداران از طریق مدیریت بهینه منابع، حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی است.

رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفت: طرح مدیریت چرا از سال های گذشته اجرای می شد که البته از سال ۱۳۹۹ پس از ابلاغ دستورالعمل مدیریت چرا و ساماندهی کوچ از طرف دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ها و مشارکت سایر دستگاهها و نهادهای مرتبط و با همکاری سازمان‌های محلی و جوامع عشایری با قدرت بیشتری اجرایی شده است.

الیاسی ادامه داد: در استان همدان نیز از سال ۱۳۹۹ هر ساله پس از تشکیل کارگروه ملی پروژه مدیریت چرا و کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ در سطح ملی با توجه به شرایط اقلیمی استان در ماه های پایانی سال و رصد وضعیت پوشش گیاهی در سطح مراتع استان همدان و استان های قشلاقی نظیر خوزستان، ایلام، کرمانشاه و لرستان اقدام به برگزاری جلسه کارگروه استانی مدیریت چرا و کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ بهاره می کند.

رهاورد:

طرح مدیریت چرا از سال های گذشته در استان همدان با هدف جلوگیری از چرای بی‌رویه و بیش از ظرفیت مراتع، افزایش پوشش گیاهی و تنوع زیستی در مراتع مورد اجرا می شود و به گفته کارشناسان و مسوولان منابع طبیعی به طور حتم موفقیت این طرح به مشارکت فعال دامداران و عشایر و همچنین نظارت مستمر بر اجرای برنامه‌ها بستگی دارد.