رهبرمعظم‌انقلاب درعین‌حال تاکید کردند که دوام و بقای این جایگاه «وزین» و «پرشرافت»، بایدها و نبایدهایی دارد که نمایندگان مجلس باید به آنها متعهد باشند؛ الزام‌هایی که یکی از مهم‌ترین آنها، این است که نماینده خود را در مقابل خدا و قانون پاسخگو بداند و درپی جلب رضای پروردگار و تأمین مصالح کشور باشد؛ ویژگی مهمی که «تسلیم تعارض منافع نشدن»، یکی از اصلی‌ترین الزام‌های آن به‌شمار می‌رود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین «توجه به تأثیر سخنان و اقدام‌های نمایندگان در فضای عمومی و مراقبت از سوء استفاده از آن سخنان علیه کشور، نظام و منافع ملی» را دیگر الزام‌هایی عنوان کردند که برای حفظ حفظ شأن حقیقی مجلس، ضرورتی انکارناپذیر به‌حساب می‌آید.
«پایبندی به اصول انقلاب»، «بازتاب یافتن عقلانیت در سخنان نمایندگان»، «اقتدار در مواضع نمایندگان»، «حفظ انسجام ملی»، «حفظ همگرایی کنونی میان قوا»، «جلوگیری از تبدیل شدن بلندگوی مجلس به ابزار انعکاس اختلاف»، «پیگیری مسئله مهم تنقیح قوانین»، «همکاری با دولت»، «خودداری از دستکاری زیاد لوایح اقتصادی»، «اکتفا کردن در اقدام‌های نظارتی فقط به موارد ضروری»، «دقت ویژه در فهم انقلابی‌گری» و ... از جمله مهم‌ترین توصیه‌ها و نکات مطرح شده ازسوی رهبرمعظم‌انقلاب خطاب به مجلسی‌ها بود؛ الزام‌هایی که تحقق حداکثری آنها بیش از هر چیز زمینه‌ساز ارتقای روزافزون «شأن حقیقی مجلس» خواهد شد. تلویزیون همشهری در گفت‌وگو با مجتبی یوسفی، نماینده استان خوزستان در مجلس و احد آزادی‌خواه، نماینده استان همدان در مجلس به بررسی بایدها و نبایدهای مطرح شده در دیدار روز چهارشنبه رهبرمعظم‌انقلاب با نمایندگان مجلس پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
در شرایط کنونی اصولا مجلس شان و جایگاه مطلوب خود را دارد؟
یوسفی: رهبرمعظم‌انقلاب ساحت قانون‌گذاری مجلس را به حقیقی و حقوقی تقسیم کردند. نکته مهم، وجه تمایزی بود که رهبرمعظم‌انقلاب درباره مجلس شورای اسلامی تبیین کردند. درباره بعد حقیقی، نکته این است که هر چقدر رفتارهای شخصی نمایندگان به باورها و شانیت قانون‌گذاری نزدیک باشد، برآیند آن مجلس «کارآمد» خواهد بود. هر چقدر فاصله بیشتر باشد نیز مجلس گره‌گشایی نخواهد بود. رهبرمعظم‌انقلاب درباره برآیند مجلس یازدهم نکات مهمی تبیین کردند که نشان‌دهنده ضرورت گام برداشتن خانه ملت در مسیر گره‌گشایی است.
مجلس دوازدهم در این زمینه چگونه عمل کرده است؟
یوسفی: نکته این است که باید شرایط زمانی را درنظر گرفت. موضوع این است که در مقایسه با مجلس یازدهم، هنوز با عملکرد در حوزه گره‌گشایی از نظام مسائل فاصله داریم و در حوزه قانون‌گذاری باید بهتر عمل کنیم. برای اجرای برنامه هفتم باید از ظرفیت نظارتی بهتر عمل کنیم.
رهبرمعظم‌انقلاب بارها مساله نخست کشور را «اقتصاد» عنوان کرده‌اند. عملکرد مجلس دوازدهم را در این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یوسفی: در ابتدا باید اشاره کنم که مجلس در حوزه قانون‌گذاری وظیفه دارد و دولت نیز مسئول اجرا است. باید بدانیم که مجلس ریل‌گذار است و وظایف هم نباید خلط شود. موقع رای اعتماد به وزرا، هنگامه دقیق شدن در برنامه‌ها و کارنامه وزرای پیشنهادی است. تعبیر همراهی با دولت، نباید زمینه‌ساز نادیده گرفتن برخی ناکارآمدی‌ها شود، چراکه به جرات می‌توان گفت این رای اعتماد در سرنوشت دو دهه کشور تاثیرگذار خواهد بود. رودربایستی نباید سبب شود برخی نارسایی‌ها و ناکارآمدی مسئولان نادیده گرفته شود و زمینه برای رای اعتماد نادرست فراهم شود. صاحبان تریبون‌ها باید شرح وظایف را باید به‌درستی برای افکارعمومی تبیین کنند. کار اصلی نماینده در کمیسیون بررسی طرح با لایحه‌ای است که در زندگی روزمره مردم موثر است؛ دقت در این زمینه یکی از نکات مورد توجه رهبرمعظم‌انقلاب است. متاسفانه بعضا دیده می شود برخی نمایندگان حضور موثری در کمیسیون‌ها ندارند. پیگیری میدانی مشکلات مردم، نباید سبب غفلت از فعالیت‌های راهبردی در کمیسیون‌های تخصصی و همچنین صحن مجلس شود.
سئوال: دخالت نمایندگان را در عزل و نصب‌ها تایید می‌کنید؟
آزادی‌خواه: نهی از این موضوع یکی از مطالبات رهبرمعظم انقلاب است. خیلی صریح بگویم؛ یکی از موانع در سرعت گرفتن امور در استان‌ها، دخالت در عزل و نصب‌هاست. آفت این موضوع، این است که اصرار در عزل و نصب‌ها سبب ضعیف شدن نظارت بر عملکردها و نادیده گرفتن ضعف‌ها می‌شود. ازسوی دیگر، مشغله‌های بسیار و متکثر نمایندگان نباید سبب غفلت از قانون‌گذاری شود. مشورت دادن را نمی‌توان دخالت دانست، اما گروکشی در این زمینه خطرناک است. باید تاکید کنم که برآورده کردن انتظارات اجتماعی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نمایندگان است. امروز در دسترس‌ترین مسئولان، نمایندگان هستند. انتظارات مردمی باید برآورده شود.
شما دخالت نمایندگان در عزل و نصب‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
یوسفی: مشکل اینجاست که فکر می‌کنم برخی در کشور نمی‌خواهند شرح وظایف‌ها روشن شود تا از این طریق در مواقع لزوم و ضروری از پاسخگویی فرار کنند. این در حالی است که در همه نقاط جهان شرح وظایف به روشنی وجود دارد. به عنوان نمونه در بحث مذاکرات هسته‌ای شرح وظایف عملکرد مسئولان مختلف در حوزه‌های مختلف مشخص است و نباید تزاحم در این زمینه، سبب تضعیف منافع ملی شود. در چنین شرایطی، چنانچه نماینده‌ای عملکرد مطلوبی در حوزه اجرای وظایف ضروری خود نداشته باشد، ازسوی افکارعمومی مورد بازخواست قرار می‌گیرد. ازسوی دیگر باید آسیب‌های منطقه‌گرایی ازسوی نمایندگان را نیز درنظر داشت، چراکه از یک سو انتظارات مردم حوزه انتخابیه مطرح است و ازسوی دیگر مسائل ملی وجود دارد. دولت‌ها در سطح ملی و استانی مطالباتی را از نمایندگان مطرح می‌کنند؛ این موضوع آسیب‌هایی را به دنبال دارد. آسیب‌های موجود در تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام از چالش‌های مطرح در این زمینه است.
خطر وام‌دار شدن نماینده نیز وجود دارد.
یوسفی: تمرکز بیش از حد بر طرح‌های بومی، یکی از آسیب‌های مهم در اجرای وظایف نمایندگی است. نماینده نباید خود را وام‌دار گروه، صنف یا جریان خاصی شود. در شرایط کنونی باید بر اجرای طرح‌های کلان ملی تمرکز شویم. درباره دخالت در عزل و نصب‌ها نیز این آسیب قابل مشاهده است. وقتی مسئولی با ارتباطات به پستی دست می‌یابد، تکرار این آسیب نیز وجود دارد و نظارت را ضعیف می‌کند و ظلم به مردم است. چنین اقدامی ازسوی معدودی از نمایندگان، کل مجلس را زیرسئوال می‌برد و روند اقدام‌ها و فعالیت‌ها با آسیب‌های جدی مواجه می‌کند. یک راه‌حل این است که هم دولت مشورت با نمایندگان را در دستورکار داشته باشد و هم اینکه از انتصاب‌های سیاسی و جناحی در استان‌ها جلوگیری شود. جناحی کردن سمت‌ها در سطح استان‌ها، علاوه‌بر آسیب زدن به فرایند نخبه‌گرایی، زمینه‌ساز چالش‌هایی مانند دخالت نمایندگان در عزل و نصب‌ها می‌شود. شایسته گزینی همواره باید مدنظر مقام‌های ارشد دولتی باشد.
در شرایط کنونی آرای نمایندگان شفاف اسات یا نه؟
یوسفی: در حال‌حاضر رای‌ها شفاف است و مردم نیز می‌توانند در سامانه مربوطه آرای نمایندگان‌شان را مشاهده کنند. در مجلس قبل این موضوع مصوب شد، اما اکنون فقط مجلس در حال اجرای این قانون است. شفافیت رای هم‌اکنون اجباری است، اما درباره موضوع‌های خاص امنیتی و صنفی، استثنا دارد. در شرایط کنونی حدود ۹۰ درصد رای‌ها شفاف است، اما با گزاره شفافیت نمی‌توان مباحث امنیتی و مانند آن را علنی مطرح کرد. نکته مهم در این زمینه این است که باید شرح وظایف نمایندگان برای مردم شفاف بیان شود. تحزب یکی از حلقه‌های مفقوده در این عرصه است که باید مدنظر قرار گیرد.
رهبرمعظم انقلاب بر بحث انقلابی‌گری نمایندگان تاکید ویژه‌ای داشتند. سئوال این است که به نظر شما این تاکید بر چه مبنا و اساسی است؟
یوسفی: ابتدا باید تاکید کرد رهبرمعظم انقلاب به صورت شفاف الزام‌های انقلابی‌گیری را تشریح کردند؛ در واقع انقلابی‌گری نطق آتشین بدون منطق نیست. رهبرمعظم انقلاب تاکیدهای مهمی درباره رویکردهای نمایندگان داشتند و باید درنظر داشت که ایشان شان تصمیم‌گیری برای جهان اسلام دارند. مجلس باید محلی برای قانون‌گذاری در مواجهه با خصومت‌های طرف مقابل باشد؛ مانند آنچه در قانون اقدام راهبردی در موضوع هسته‌ای محقق شد. در آن مقطع شبهه‌هایی در این زمینه مطرح شد، اما مجلس از منافع ملی کوتاه نیامد. منافع کشور هیچ‌گاه نباید به خطر بیفتد، در غیراین نمایندگان با قاطعیت وارد خواهند شد؛ این موضوع از وظایف اصلی نمایندگان است که مورد تاکید رهبرمعظم‌انقلاب نیز قرار گرفته است.
