احتمالا تاکنون این ادعا به گوشتان خورده است که میزان اشتراک ژنوم انسان‌ها با دی‌ان‌ای موز حدود ۶۰ درصد است. اما وقتی به ظاهر زرد و بافت نرم موز فکر کنیم که هیچ شباهتی با انسان ندارد، این حرف خیلی عجیب به‌نظر می‌رسد. آیا واقعا چنین است؟ خب، بیایید ببینیم واقعیت چیست.
آیا واقعا بخش زیادی از دی‌ان‌ای ما با دی‌ان‌ای موزها مشابه است؟ ریشه این ادعا از کجاست؟ برخلاف بسیاری از این دست حرف‌ها، این مورد بر پایه‌ی داده‌های علمی استوار است.
به گزارش زومیت، براساس اطلاعات منتشرشده از سوی برنامه‌ای وابسته به موسسه ملی تحقیقات ژنوم انسان در سال ۲۰۱۳، همپوشانی قابل‌توجهی میان برخی از بخش‌های ماده ژنتیکی انسان و موز وجود دارد. البته دقت این ادعا همین جا به پایان می‌رسد و تقریبا تمام بخش‌های دیگر جمله‌ی «۶۰ درصد دی‌ان‌ای موز با دی‌ان‌ای انسان‌ها مشترک است» ازنظر علمی نادرست است و نه عدد ۶۰ درصد صحیح است و نه منظور از «دی‌ان‌ای» به‌درستی بیان شده است.
ما ازنظر حدود ۵۰ درصد از «ژن‌های» خود با موز شباهت داریم، اما این امر به معنای اشتراک ۵۰ درصدی کل دی‌ان‌ای نیست، چون ژن‌ها بخشی از کل دی‌ان‌ای را تشکیل می‌دهند. وقتی کل دی‌ان‌ای را درنظر بگیریم، میزان شباهت واقعی با موزها فقط حدود ۱ درصد است (همان طور که بعدا خواهیم گفت حدود نیمی از ژن‌های انسان معادل‌هایی در موز دارند و این فقط حدود یک درصد کل DNA ما را تشکیل می‌دهد).
تا چه اندازه واقعاً با موز شباهت داریم؟
بیایید به پروژه‌ای که سال ۲۰۱۳ انجام شد، بازگردیم. آن‌طور که آی‌اف‌ال ساینس می‌نویسد، این پروژه که ابتدا برای نمایشگاهی در موزه تاریخ طبیعی اسمیتسونین طراحی شده بود، نتایج آن در قالب ویدئویی منتشر شد که در آن گفته می‌شد ژنوم انسان حدود ۴۱ درصد با ژنوم موز شباهت دارد.
دانشمندان برای مقایسه ژنوم انسان و موز، ابتدا ژن‌های موز را فهرست‌بندی کردند و براساس آن پیش‌بینی کردند کدام محصولات ژنی را تولید می‌کنند. سپس همین روند را برای ژن‌های انسان انجام دادند .پس از گردآوری این دو مجموعه داده، مقایسه‌ای توسط کامپیوتر انجام شد. در کل، بیش از ۴ میلیون مقایسه انجام گرفت: برنامه کامپیوتری طراحی‌شده توالی ژن‌های موز را با هر ژن انسانی مقایسه می‌کرد و فقط تطابق‌هایی را ثبت می‌کرد که میزان شباهتشان بیشتر از حد تصادفی بود. به عبارت ساده‌تر، فقط شباهت‌های معنادار و قابل‌توجه بین ژن‌های موز و انسان درنظر گرفته شدند و شباهت‌های تصادفی یا خیلی ضعیف کنار گذاشته شدند.
دانشمندان حدود ۷۰۰۰ ژن موز را پیدا کردند که ژن‌هایی که تقریبا معادل آن‌ها بود، در انسان نیز وجود داشت. این تعداد ژن حدود ۶۰ درصد از کل ژن‌های موز یا انسان را شامل می‌شد. البته این ژن‌ها کاملا یکسان نیستند، بلکه شباهت متوسط بین محصولات این ژن‌ها (یعنی پروتئین‌ها) حدود ۴۰ درصد است.
برخلاف ادعای اشتباه که می‌گوید ۶۰ درصد از کل دی‌ان‌ای ما با موز مشترک است، در واقع ۶۰ درصد از آن بخش کوچک ۲ درصدی دی‌ان‌ای ما (کل DNA کدکننده در انسان) حدود ۴۰ درصد با موز شباهت دارد.
با وجود اینکه انسان و موز تفاوت‌های بسیار واضح و زیادی دارند، این آمار (که بخش کوچکی از ژن‌های ما شباهت‌هایی با ژن‌های موز دارند) ممکن است هنوز هم کمی تعجب‌آور باشد. اما این میزان شباهت به هیچ‌وجه به اندازه ادعای اولیه (۶۰ درصد کل دی‌ان‌ای ما با دی‌ان‌ای موز مشابه است) غیرمنتظره نیست.
آیا گونه انسان با موز خویشاوندی دارد؟
ادعای اولیه اغراق‌آمیز و گیج‌کننده است، اما وقتی درست نگاه کنیم، حقیقت موضوع ساده‌تر و قابل‌فهم‌تر است. برای درک بهتر این مساله مثالی می‌زنیم.
منبع: عصر ایران
