جزئیات توافق پیشنهادی؛ گام به عقب در برابر گشایش اقتصادی
مطابق گزارش اخیر ISW، پیشنهاد توافق موقت شامل تعهد ایران به توقف موقت غنی‌سازی اورانیوم به مدت یک سال و همچنین کاهش یا تبدیل بخشی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده به اشکال کم‌خطرتر است. در ازای این اقدامات، ایالات متحده ممکن است بخشی از دارایی‌های مسدودشده ایران در بانک‌های خارجی را آزاد کرده و برخی معافیت‌های محدود از تحریم‌ها را اجرایی کند. همچنین، نشانه‌هایی از آمادگی آمریکا برای پذیرش حق ایران در استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای نیز مشاهده می‌شود.
با وجود این، آمریکا همچنان نسبت به توان بازگشت سریع ایران به سطح قبلی فعالیت‌های هسته‌ای در صورت شکست توافق، نگران است. کارشناسان موسسه مطالعات جنگ هشدار داده‌اند که حفظ زیرساخت‌های فنی ایران، احتمال «گریز هسته‌ای» (nuclear breakout) را در صورت شکست توافق افزایش می‌دهد. همین مسئله باعث شده که برخی نهادهای امنیتی آمریکا، خواستار گنجاندن بندهایی با ضمانت اجرایی بیشتر در توافق پیشنهادی شوند.
محور شرقی دیپلماسی تهران: چین، شریک راهبردی جایگزین
در کنار مذاکرات هسته‌ای با آمریکا، ایران در تلاش است تا با تقویت مناسبات با چین، موازنه‌ای ژئوپلیتیکی در برابر فشارهای غرب ایجاد کند. بر اساس تحلیل ISW، در روزهای اخیر مقامات ایرانی و چینی دیدارهایی در سطوح بلندپایه داشته‌اند که تمرکز آن‌ها بر توسعه همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و فناوری بوده است. این همکاری‌ها علاوه بر ابعاد تجاری، شامل راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا نیز می‌شود.
از منظر راهبردی، نزدیکی تهران به پکن پیام روشنی برای بازیگران غربی دارد: ایران مصمم است وابستگی خود به تعامل با غرب را کاهش داده و به‌جای آن بر محور شرقی تکیه کند. چین نیز، ضمن اعلام حمایت از برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران، تحریم‌های آمریکا را «غیرقانونی و یک‌جانبه» خوانده و خواستار بازگشت به ترتیبات چندجانبه مانند برجام شده است.
پیامدهای منطقه‌ای و امنیتی: مواضع اسرائیل و اعراب خلیج فارس
این گزارش همچنین به واکنش بازیگران منطقه‌ای، به‌ویژه اسرائیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، در برابر تحولات جدید می‌پردازد. به اعتقاد تحلیل‌گران ISW، اسرائیل نگران آن است که توافق موقت، به ایران فرصت بدهد تا بدون نظارت موثر، ظرفیت‌های فنی لازم برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را حفظ کند. منابع اطلاعاتی نزدیک به تل‌آویو احتمال می‌دهند که در صورت بن‌بست مذاکرات، تل‌آویو گزینه‌های نظامی پیش‌گیرانه را مدنظر قرار دهد.
از سوی دیگر، برخی منابع عربی نیز هشدار داده‌اند که هرگونه توافقی که منجر به تضعیف فشارهای بین‌المللی علیه ایران شود، می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه منجر شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که عربستان سعودی نیز در جلساتی محرمانه، نسبت به تبعات راهبردی چنین توافقی هشدار داده و خواستار تضمین‌های امنیتی جدی از سوی ایالات متحده شده است.
ارزیابی نهایی: راهی سخت در میان تردیدها و منافع متعارض
در مجموع، ایران با اتخاذ یک راهبرد دوگانه – تعامل موقت با آمریکا و تعمیق روابط استراتژیک با چین – تلاش می‌کند تا هم‌زمان از فشارهای اقتصادی عبور کرده و موقعیت ژئوپلیتیکی خود را تقویت کند. این راهبرد می‌تواند در کوتاه‌مدت به باز شدن برخی گره‌های اقتصادی و سیاسی منجر شود، اما در بلندمدت، تحقق آن وابسته به میزان انعطاف‌پذیری طرفین، پایداری تعهدات متقابل، و کنترل تنش‌های داخلی و منطقه‌ای خواهد بود.
گزارش موسسه مطالعات جنگ نشان می‌دهد که پرونده هسته‌ای ایران همچنان یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین موضوعات امنیت بین‌الملل است که در آن، هر تصمیم اشتباه می‌تواند به پیامدهایی فراتر از مرزهای جغرافیایی منجر شود. جامعه جهانی باید برای مدیریت این بحران، به‌جای واکنش‌های مقطعی، راهکارهایی ساختاری، چندجانبه و حقوق‌محور ارائه دهد.
